سنجش سلامت روان معلمان تاثیر مستقیمی بر کیفیت آموزش، یادگیری دانش‌آموزان و بهبود سیسم آموزشی دارد. درواقع معلمی که سلامت روان بهتری دارد معمولا خلاق‌تر، صبورتر و کارآمدتر عمل می‌کند. نکته قابل تامل اینکه استرس، اضطراب یا افسردگی معلمان می‌تواند فضای کلاس را تحت‌تاثیر قرار دهد و منجر به کاهش انگیزه و عملکرد دانش‌آموزان شود. حرفه معلمی یکی از مشاغل پراسترس است و فشارهای ناشی از حجم کار  زیاد، انتظارات بالا  و مسئولیت‌های سنگین می‌تواند منجر به فرسودگی شغلی شود. درواقع سنجش منظم سلامت روان به شناسایی زودهنگام مشکلات و ارائه حمایت‌های لازم کمک می‌کند. نکته‌ای که نباید از نظر دور داشت این است که معلمان نه تنها آموزش‌دهنده دانش بلکه الگوی رفتار و سبک زندگی به دانش‌آموزان هستند، بنابراین سلامت روان آنها می‌تواند روی نگرش دانش‌آموزان نسبت به مسائل روانی و اهمیت خودمراقبتی تاثیر بگذارد.  

طرحی که روی زمین ماند!
طرح غربالگری سلامت روان معلمان در سال ۱۳۹۴ توسط سازمان بهزیستی پیشنهاد اما با مخالفت‌ها و چالش‌های متعددی روبه‌رو شد، بنابراین به‌طور کامل اجرایی نشد. واقعیت امر این است که این طرح در اردیبهشت ۱۳۹۴ توسط مهدی میرمحمدصادقی، رئیس دفتر مشاوره و روانشناسی سازمان بهزیستی مطرح شد. البته قرار بود در صورت موافقت آموزش و پرورش در ۶ماهه اول سال ۹۴ اجرایی شود. هدف اصلی طرح ارزیابی سلامت روان معلمان به منظور کاهش استرس و جلوگیری از انتقال فشارهای روانی به دانش‌آموزان عنوان شد. هرچند برخی از معلمان این طرح را تحقیرآمیز و توهین به جایگاه حرفه‌ای خود دانستند. این گروه معتقد بودند مشکلات معیشتی و فشارهای کاری عوامل اصلی استرس هستند و غربالگری بدون حل این مساله بی‌فایده است. وزارت آموزش و پرورش هرگز به طور رسمی با این طرح موافقت نکرد. برخی از کارشناسان آموزشی معتقد بودند اجرای چنین طرحی باید توسط خود آموزش و پرورش انجام شود نه سازمان بهزیستی. البته سازمان بهزیستی اعلام کرده بود، بودجه طرح را تامین کرده اما با این وجود آموزش و پرورش به دلیل کمبود اعتبارات تمایلی به همکاری نشان نداد. بنابراین طرح غربالگری سلامت روان معلمان هرگز به صورت سراسری اجرا نشد و پس از موج انتقادات مسکوت ماند.

بعضی استخدام‌ها از حیث بسیاری از شایستگی‌ها، زیرسوال است
حجت‌الله بنیادی، سرپرست سابق مرکز برنامه‌ریزی منابع انسانی و امور اداری آموزش و پرورش می‌گوید: «فرایند استخدام معلمان در ایران فرایند تقریبا دقیق و پیچیده‌ای است که باید موارد زیادی را رعایت کنند. با وجود چنین شرایطی همچنان ضعف در برنامه‌ریزی منابع انسانی، استخدام‌های عجولانه و فله‌ای و … وجود دارد.» بنابرنظر بنیادی معلمان نهضت، حق‌التدریس‌ها و استخدام‌های جدید بدون حتی یک ساعت دوره آموزشی به کلاس فرستاده شده‌اند. حتی در دانشگاه فرهنگیان هم سازوکاری که باید برای سنجش یا ارتقای شایستگی‌ها معلمان لحاظ شود صورت نمی‌گیرد. او اظهار می‌کند: «بعضی استخدام‌ها از حیث بسیاری از شایستگی‌ها زیر سوال است و این سبب شده که متاسفانه ما شاهد وقوع چنین حوادث تلخ و دردناکی باشیم.»

اجرای درست قانون رتبه‌بندی را جدی بگیریم
بنابر گفته‌های سرپرست سابق مرکز برنامه‌ریزی منابع انسانی و امور اداری آموزش و پرورش، یک سری اهرم‌ها و سازو کارها پیش‌بینی شده است. این روش‌ها در گذشته وجود داشته و در قوانین جدید بر آن تاکید شده است. او می‌گوید:«قانون رتبه‌بندی یکی از آنهاست. در این قانون قرار است شایستگی‌های معلمان را بسنجند و هر معلمی شایسته‌تر، توانمندتر، سالم‌تر و دارای تعامل بهتری است، امتیاز بیشتری می‌گیرد اما این قانون هم به درستی اجرا نشده است.» بنیادی عنوان می‌کند:«در آزمون‌های استخدامی آزمایش‌ها و تست‌های روانشناسی برای تایید سلامت روان افراد وجود ندارد.» به اعتقاد او علاوه بر آن ممکن است فرد در ابتدای ورود به آموزش و پرورش سالم باشد و در طول زمان دچار مشکل شود، این پایش‌ها باید در طول دوران تدریس هر فرد باز هم تکرار شود. این خلاء جدی در کشور ما وجود دارد و باعث می‌شود تهدیدها قوت پیدا کند. سرپرست سابق مرکز برنامه‌ریزی منابع انسانی و امور اداری آموزش و پرورش می‌گوید: «از زمانی که ماده ۲۸ اساسنامه دانشگاه فرهنگیان اجرایی شد و استخدام آموزشگران نهضت سوادآموزی و معلمان حق‌التدریس صورت گرفت، استخدام‌های درستی از لحاظ داشتن شایستگی‌های پایه برای ورود به حرفه معلمی انجام نشده است. این شایستگی‌ها شامل سلامت روان، محدوده سنی مناسب و … است.»

جذب نیروی انسانی باید از طریق دانشگاه فرهنگیان انجام شود
البته رضا روستایی، مدیرکل گزینش وزارت آموزش و پرورش معتقد است جذب نیروی انسانی باید از طریق دانشگاه فرهنگیان انجام شود چرا که در این مسیر، فرد به مدت چهار سال آموزش می‌بیند تا معلم شود و برای ورود به کلاس درس آمادگی کامل پیدا کند. بنابرنظر روستایی وقتی به دلیل کمبود معلم و برنامه‌ریزی غلط در سال‌های گذشته، ناچار می‌شویم از طریق ماده ۲۸ یعنی آزمون استخدامی معلم جذب کنیم، نیرویی با حداقل آموزش وارد کلاس درس می‌شود. البته  گاهی مجلس قوانینی مصوب می‌کند و اجازه جذب نیروهایی مانند نهضت، خرید خدمات و… را به عنوان معلم صادر می‌کند؛ این افراد نیز آموزش‌های حداقلی دریافت کرده‌اند. او با اشاره به اینکه در آزمون استخدامی و دانشگاه فرهنگیان، سه محور آزمون، مصاحبه تخصصی و گزینش برای جذب نیروی‌انسانی تعریف می‌شود، اظهار می‌کند:«گزینش، بر اساس ضوابط عمومی، موضوعاتی را طبق قانون بررسی می‌کند. بر اساس ماده ۲ قانون گزینش، اعتقاد به دین مبین اسلام یا یکی از ادیان رسمی مصرح در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، التزام عملی به احکام اسلام، اعتقاد و التزام به ولایت فقیه، نظام جمهوری اسلامی و قانون اساسی، عدم اشتهار به فساد اخلاقی و تجاهر به فسق، عدم اشتهار به فساد اخلاقی و تجاهر به فسق، عدم اعتیاد به مواد مخدر و عدم‌سابقه وابستگی تشکیلاتی یا هواداری از احزاب و گروه‌هایی که غیرقانونی بودن آنها از سوی مراجع ذی‌صلاح اعلام شده یا می‌شود (مگر آنکه توبه ایشان احراز شود) بررسی می‌شوند.»

سلامت روان معلمان باید در مرحله مصاحبه تخصصی بررسی شود
مدیرکل گزینش وزارت آموزش و پرورش عنوان می‌کند:«ما فقط مجاز به بررسی این موارد هستیم. اما وقتی سوال می‌شود: «آیا سلامت روانی افرادی که می‌خواهند معلم شوند بررسی می‌شود؟» باید بگوییم که این موضوع واقعاً در اختیار ما نیست و ابزار سنجش آن را نداریم. این مساله باید در مرحله مصاحبه تخصصی بررسی شود.» روستایی ادامه می‌دهد:«در مصاحبه تخصصی، این موضوع به‌صورت دقیق‌تری بررسی می‌شود. مشاور و روانشناس در این جلسات حضور دارند، اما بررسی دقیق، بستگی به ابزارهایی دارد که در اختیار دارند و من اطلاع دقیقی ندارم که چه ابزارهای تخصصی در اختیار آنهاست.» او تنها راه اصلاح وضعیت جذب سریع نیرو را تعریف یک فرایند کلی و منسجم می‌داند و بیان می‌کند:«گزینش و مصاحبه تخصصی باید در یک قالب هماهنگ انجام شوند. اما واقعیت این است که مثلاً مشکل روانی یک فرد با ابزارها و تخصص فعلی گزینش قابل بررسی نیست.» روستایی اظهار می‌کند:«ابزار ما برای بررسی صلاحیت افراد عبارتند از: مصاحبه، تحقیق و استعلام. اگر هر یک از این سه مورد مغایرت داشته باشند، سه عضو هیئت گزینش درباره آن رأی‌گیری می‌کنند و داوطلب فرصت اعتراض تا دیوان عدالت اداری را دارد.»

متخصصان شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای عالی آموزش و پرورش تصمیم بگیرند
بنابر گفته‌های مدیرکل گزینش وزارت آموزش و پرورش طبق قانون، بررسی وضعیت اخلاقی، اعتقادی و سیاسی داوطلبان برعهده گزینش است. در مسائل اخلاقی نیز، طبق قانون، ملاک حال فعلی افراد است. یعنی اگر فردی در گذشته مشکلی نداشته و امروز نیز مشکلی ندارد، تأیید می‌شود. اما ممکن است فرد در آینده دچار انحراف اخلاقی شود. در این صورت، اگر گزارشی به گزینش برسد، باید بلافاصله اقدام کند. روستایی معتقد است اگر در تحقیقات محلی، ویژگی‌های رفتاری نامناسبی درباره فرد گزارش شود، قطعاً اجازه ورود او به کلاس داده نمی‌شود.

او می‌گوید:«گاهی در تحقیقات محلی این موارد بیان نمی‌شود، در مصاحبه تخصصی نیز تشخیص داده نمی‌شود و استعلام امنیتی فرد نیز مثبت است، بنابراین تأیید می‌شود و وارد کلاس درس می‌شود.» روستایی ادامه می‌دهد:«در این مرحله، فرد به‌صورت پیمانی استخدام می‌شود و اگر در حین خدمت خطایی رخ دهد، برخورد صورت می‌گیرد. در مورد دانشجو معلمان نیز در صورت بروز چنین رفتارهایی، امکان اخراج آنها وجود دارد.» مدیرکل گزینش وزارت آموزش و پرورش عنوان می‌کند:«متخصصان شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای عالی آموزش و پرورش باید بنشینند و تصمیم‌گیری دقیقی درباره نحوه بررسی سلامت روان معلمان داشته باشند.»

سنجش سلامت روان معلمان در سایر کشورها
سنجش سلامت روان معلمان در کشورهای اروپایی و آمریکایی به صورت نظام‌مند و چندبعدی انجام می‌شود و اغلب شامل ارزیابی در زمان استخدام، پایش دوره‌ای در طول خدمت و ارائه حمایت‌های روانی است. در کشورهایی مانند فنلاند و سوئد و برخی ایالت‌های آمریکا از پرسشنامه‌های معتبر مانند
SDQ (Strengths and Difficulties Questionnaire) یا تست‌های بالینی برای سنجش سلامت روان استفاده می‌شود. حضور روانشناسان بالینی در مصاحبه‌های استخدامی برای شناسایی اختلالات احتمالی (مانند اضطراب یا پرخاشگری) الزامی است.

البته در برخی کشورها مانند آلمان، استعلام از محل‌های کار قبلی یا مدارس برای بررسی سوابق اخلاقی و روانی داوطلب انجام می‌شود. در اروپا و آمریکا این ارزیابی‌ها به صورت مستمر ادامه دارد. به عنوان نمونه در فنلاند و سوئد، معلمان موظفند هر چند سال یکبار در برنامه‌های غربالگری روانی شرکت کنند.

در برخی ایالت‌های آمریکا (مانند کالیفرنیا)، معلمان به صورت سالانه جلسات مشاوره با روانشناسان مدرسه دارند.

در انگلیس، معلمان از طریق پلتفرم‌های دیجیتال مانند سامانه Wellbeing At School وضعیت روانی خود را گزارش می‌دهند.