امام علی (ع) می فرماید
۞ هر کس از خود بدگویی و انتقاد کند٬خود را اصلاح کرده و هر کس خودستایی نماید٬ پس به تحقیق خویش را تباه نموده است. ۞
Sunday, 23 March , 2025
امروز : یکشنبه, ۳ فروردین , ۱۴۰۴
اخبار ویژه »
شناسه خبر : 17568
  پرینتخانه » آخرین اخبار تاریخ انتشار : 22 مارس 2025 - 14:00 | 5 بازدید | ارسال توسط :

بررسی روانشناسی عید نوروز

نوروز؛ آیین‌های کهن، درمانگر روان انسان و جامعه

بررسی روانشناسی عید نوروز
حالا که وارد نوروز شدیم کمی از ابعاد روان‌شناختی نوروز و آیین ها(آیین های ایرانی) و کارکردشون برای روان انسان و‌ جوامع انسانی و هویت جمعی بنویسم: همه‌ ما یه جورایی دنبال حس تعلقیم. این‌که بدونیم بخشی از یه گروه یا یه فرهنگ بزرگ‌تریم، باعث میشه احساس امنیت کنیم.دورکیم، جامعه‌شناس معروف،معتقد بود که آیین‌ها مثل یه چسب اجتماعی عمل می‌کنن و باعث میشن افراد حس یکی بودن پیدا کنن.

نوروز هم یکی از اون آیین‌هاییه که با جمع کردن آدم‌ها طبق یکسری آیین و رسوم، این حس تعلق رو تقویت می‌کنه،مخصوصاً تو شرایط سخت مثل بحران‌های اجتماعی یا اقتصادی.‏آیین‌ها و کاهش استرس؛

زندگی پر از موقعیت های غیرقابل پیش‌بینیه و این تغییرات،میتونن اضطراب ایجاد کنن. لازاروس و فولکمن یه نظریه معروف دارن که میگه وقتی آدم‌ها حس کنن یه موقعیت رو نمی‌تونن کنترل کنن،سطح استرسشون بالا میره. آیین‌ها،چون یه نظم مشخص دارن، باعث میشن حس کنیم که یه چیزایی ‏توی زندگی ثابته و همین،استرسمون رو کمتر می‌کنه.مثلاً خونه‌تکونی،با اینکه خودش کار سختیه،ولی یه جورایی حس کنترل به آدم میده.از دید روانشناسی تحلیلی هم عرض کنم که یونگ اعتقاد داشت که آیین‌ها و نمادها، ریشه در ناخودآگاه جمعی دارن.از این زاویه،نوروز فقط یه جشن نیست،بلکه یه دوره‌ی گذار ‏(Rite of Passage) محسوب میشه، یعنی یه مرحله از زندگی رو می‌بندیم و وارد یه مرحله‌ جدید می‌شیم. مثلاً پریدن از روی آتیش تو چهارشنبه‌سوری، نماد پشت سر گذاشتن سختی‌ها و شروع یه دوره‌ی تازه‌ست!

و در ادامه بریم سراغ ابعاد نوروز:

خانه‌تکونی:فقط تمیزکاری نیست،یه جور پاکسازی ذهنیه؛ وقتی خونه ‏بهم ریخته باشه،ذهن آدمم شلوغ میشه.مطالعات نشون داده که فضاهای نامرتب،سطح کورتیزول (هورمون استرس)رو بالا می‌برن و محیط‌های مرتب،به کاهش اضطراب کمک می‌کنن (مثلا مقاله Saxbe & Repetti, 2010).به همین دلیله که خیلی‌ها بعد از خونه‌تکونی یه حس سبکی و آرامش دارن،حتی اگه خودشونم ندونن چرا ‏سفره‌ی هفت‌سین: به نوعی، خوددرمانی از طریق نمادها. این سفره پر از نمادهاییه که از نظر روانشناختی تأثیر مثبت دارن.هر کدوم از سین‌ها، یه مفهوم عمیق دارن که ناخودآگاه ذهن آدمو درگیر امید و رشد می‌کنه.مثلا:
سبزه:نماد رشد و زندگی،که حس پویایی ایجاد میکنه.
سنجد:عشق،که روی احساسات مثبت ‏اثر میذاره.
در مجموع شواهد پژوهشی نشون داده که داشتن اشیای نمادین با معانی مثبت،می‌تونه روی احساسات و تصمیم‌گیری‌های ما تأثیر بذاره.

چهارشنبه‌سوری؛ تخلیه‌ی هیجانی و رهایی از گذشته
پریدن از روی آتیش،در فرهنگ ما همیشه یه جور نماد تطهیر و حرکت به سمت نور و تغییرات مثبت بوده.‏از لحاظ علمی هم فعالیت‌هایی مثل آتش‌بازی،باعث ترشح آدرنالین میشن و یه جور تخلیه‌ی هیجانی اتفاق میفته. به همین دلیله که بعد از چهارشنبه‌سوری،خیلیا احساس سبکی و شادابی دارن.

دید و بازدیدهای نوروزی
تقویت پیوندهای اجتماعی یا یک بعد از ظهر سگی؟ ارتباط اجتماعی،عامل مهم توی سلامت روانه ‏اینجا هم تحقیقات نشون داده که افرادی که روابط اجتماعی قوی‌تری دارن،کمتر دچار افسردگی و اضطراب میشن.نوروز،فرصت خوبیه که این روابط تقویت بشه،ولی خب،برای بعضیا که اضطراب اجتماعی دارن یا توی اقوام روابط پرتنش دارن این یه چالش جدیه.در این مواقع،مهمه که آدم حد و مرزای خودش رو بشناسه و ‏و الکی هم خودشو تو موقعیت‌های استرس‌زا قرار نده.

سیزده‌بدر؛ طبیعت‌درمانی ایرانی‌ها
رفتن به دل طبیعت،یکی از بهترین کاراییه که آدم می‌تونه برای آرامش ذهن انجام بده. بودن در طبیعت،سطح کورتیزول رو کاهش میده و باعث افزایش احساس خوش‌بینی میشه.البته که هر چیز اصول خودش رو‌داره.منظور از ‏طبیعت درمانی سیزده بدر،بودن در طبیعت آروم و بی اعصاب خردی و‌همراه با احترام به طبیعته.

چالش‌های روانی نوروز و راهکارهای مقابله
افسردگی بعد از تعطیلات
بعضیا بعد نوروز،یه حس بی‌حوصلگی و غم دارن.این یه پدیده‌ی شناخته‌شده‌ست که بهش میگن “افسردگی بعد از تعطیلات” (Post-Holiday Blues)‏دلیلش اینه که آدم یه مدت توی هیجان و شلوغی بوده،بعد یهو همه‌چی برمی‌گرده به روال عادی.راهکارش اینه که آدم بعد از نوروز،یه سری برنامه‌های کوچیک برای خودش بذاره تا این افت انرژی رو مدیریت کنه.

فشارهای اجتماعی و مقایسه‌های خانوادگی
یکی از استرس‌های نوروز برای بعضیا،بحث‌های تکراری ‏مثل”کی ازدواج می‌کنی؟”، “شغلت چیه؟درآمدت خوبه؟”، “دفاعت کیه؟” و این چیزاست.این نوع مقایسه‌ها،باعث ایجاد حس ناکافی بودن میشن.بهترین واکنش اینه که یا با شوخی/جدی مسیر حرفو عوض کرد،یا اگر لازمه،مرز مشخص کنیم و مشخصا صحبت های این چنینی رو‌ تموم کنیم.
 

تحلیل روانشناسی نوروز و آیین‌های مرتبط با آن
نوروز، به عنوان یکی از کهن‌ترین و مهم‌ترین آیین‌های فرهنگی ایرانی، نه تنها یک جشن باستانی، بلکه یک پدیده روان‌شناختی عمیق است که بر سلامت روانی افراد و جامعه تأثیرات قابل توجهی دارد. از دیدگاه روان‌شناسی، نوروز و آیین‌های مرتبط با آن، کارکردهای متعددی دارند که به تقویت حس تعلق، کاهش استرس، ایجاد امید و بهبود روابط اجتماعی کمک می‌کنند.
 
حس تعلق و هویت جمعی
نوروز با گردهم‌آوردن افراد حول آیین‌ها و رسوم مشترک، حس تعلق به یک فرهنگ و جامعه بزرگ‌تر را تقویت می‌کند. این حس تعلق، به ویژه در شرایط بحرانی، به افراد احساس امنیت و پشتیبانی می‌دهد. دورکیم به درستی اشاره کرده است که آیین‌ها مانند چسب اجتماعی عمل می‌کنند و افراد را به هم پیوند می‌دهند.

کاهش استرس و ایجاد نظم
آیین‌های نوروزی، مانند خانه‌تکونی و چیدن سفره هفت‌سین، به افراد کمک می‌کنند تا در مواجهه با تغییرات و ناپایداری‌های زندگی، احساس کنترل و نظم داشته باشند. این آیین‌ها، با ایجاد ساختار و ثبات، سطح استرس را کاهش می‌دهند و به افراد اجازه می‌دهند تا با آرامش بیشتری به استقبال تغییرات بروند.

نمادگرایی و خوددرمانی
سفره هفت‌سین و دیگر نمادهای نوروزی، از دیدگاه روان‌شناسی تحلیلی یونگ، ریشه در ناخودآگاه جمعی دارند. این نمادها، با برانگیختن مفاهیم مثبت مانند رشد، عشق و امید، به افراد کمک می‌کنند تا با نگرشی مثبت به زندگی نگاه کنند و از نظر روانی تقویت شوند.

تخلیه هیجانی و رهایی از گذشته
آیین‌هایی مانند چهارشنبه‌سوری، با ایجاد فرصتی برای تخلیه هیجانات منفی و نمادین کردن رهایی از گذشته، به افراد کمک می‌کنند تا با انرژی بیشتری به سمت آینده حرکت کنند. این آیین‌ها، با ایجاد هیجان و شادی، به بهبود خلق و خوی افراد کمک می‌کنند.

تقویت روابط اجتماعی
دید و بازدیدهای نوروزی، فرصتی برای تقویت پیوندهای اجتماعی و ایجاد حمایت عاطفی هستند. این روابط، به ویژه برای افرادی که در معرض انزوا و افسردگی قرار دارند، می‌تواند بسیار مفید باشد. البته، برای افرادی که اضطراب اجتماعی دارند، این آیین‌ها ممکن است چالش‌برانگیز باشد و نیاز به مدیریت مرزهای شخصی دارد.

طبیعت‌درمانی و تجدید انرژی
سیزده‌بدر، با تشویق افراد به حضور در طبیعت، به کاهش استرس و افزایش احساس خوش‌بینی کمک می‌کند. بودن در طبیعت، سطح کورتیزول را کاهش می‌دهد و به افراد اجازه می‌دهد تا از فشارهای روزمره فاصله بگیرند.

چالش‌های روانی و راهکارها
نوروز می‌تواند با چالش‌هایی مانند افسردگی پس از تعطیلات و فشارهای اجتماعی همراه باشد. برای مقابله با این چالش‌ها، برنامه‌ریزی برای فعالیت‌های کوچک پس از تعطیلات و تعیین مرزهای شخصی در مواجهه با سؤالات ناخواسته، می‌تواند مفید باشد.

برچسب ها

این مطلب بدون برچسب می باشد.

به اشتراک بگذارید
تعداد دیدگاه : 0

  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تیم مدیریت در وب منتشر خواهد شد.
  • پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.