خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها – محراب علوی: با فرا رسیدن نوروز، جشنی که ریشه در سنت‌های باستانی ایران دارد و نویدبخش بهار و تازگی است، جاده‌های منتهی به تالاب شادگان مملو از خودروهایی می‌شود که مسافران را از شهرهای بزرگ و کوچک به این گوشه از خوزستان می‌آورند. تالاب شادگان، یکی از بزرگ‌ترین تالاب‌های ثبت‌شده در فهرست بین‌المللی رامسر، در روزهای پایانی اسفند و اوایل فروردین به اوج زیبایی خود می‌رسد. نسیم خنک بهاری که از میان نیزارها می‌وزد، آواز پرندگان مهاجر و قایق‌هایی که به آرامی سطح آب را می‌شکافند، تصویری رویایی خلق کرده‌اند که برای بسیاری از ایرانیان، تعطیلات نوروزی را به تجربه‌ای به‌یادماندنی تبدیل می‌کند.
استقبال گرم از طبیعت بکر
صبح اول روزهای فروردین، روستای صراخیه که به «ونیز ایران» شهرت دارد؛ مملو از جمعیت است. قایق‌رانان محلی با لباس‌های سنتی و لبخند بر لب، مسافران را سوار قایق‌های موتوری کوچک می‌کنند تا آن‌ها را به دل تالاب ببرند.
احمد یکی از قایق‌رانان بومی که بیش از ۲۰ سال است در این تالاب کار می‌کند، به خبرنگار مهر می‌گوید: «نوروز برای ما فصل شلوغی است. مردم از اهواز، تهران، شیراز و حتی شهرهای شمالی می‌آیند تا تالاب را ببینند. اینجا برایشان مثل یک دنیای دیگر است.»
تالاب شادگان با وسعتی بیش از ۴۰۰ هزار هکتار به دلیل تنوع زیستی منحصربه‌فردش، از سال ۱۳۵۴ در فهرست تالاب‌های بین‌المللی رامسر ثبت شده است. آب این تالاب از رودخانه‌های جراحی و کارون و همچنین جزر و مد خلیج فارس تأمین می‌شود و ترکیبی از آب شور، شیرین و لب‌شور را در خود جای داده است. این ویژگی، زیستگاهی غنی برای بیش از ۱۵۰ گونه پرنده و ۴۰ گونه پستاندار فراهم کرده که از جمله آن‌ها می‌توان به فلامینگوها، لک‌لک‌ها و دلفین بینی‌بطری اشاره کرد.
تجربه‌ای متفاوت در دل آب و نیزار
برای بسیاری از مسافران، قایق‌سواری در تالاب شادگان نقطه اوج سفر نوروزی است. سارا حسینی معلم ۳۲ سالهای که از اصفهان به همراه خانواده‌اش به شادگان سفر کرده، می‌گوید: «ما هر سال به شمال می‌رفتیم اما امسال تصمیم گرفتیم جای جدیدی را امتحان کنیم. اینجا آرامش عجیبی دارد. صدای آب و پرنده‌ها آدم را از همه دغدغه‌ها دور می‌کند.» او ادامه می‌دهد: «دخترم از دیدن گاومیش‌ها توی آب ذوق‌زده شد. فکر نمی‌کردیم همچین جایی توی ایران باشد.»
گاومیش‌داری یکی از مشاغل سنتی مردمان حاشیه تالاب است. گاومیش‌ها که در آب‌های کم‌عمق تالاب شناورند، بخشی از منظره روزمره این منطقه را تشکیل می‌دهند و برای گردشگران، نمادی از زندگی بومی و هم‌زیستی با طبیعت هستند. در این میان، بازارچه‌های کوچک محلی نیز رونق گرفته‌اند. زنان روستایی سبدهای حصیری، نان محلی و ماست گاومیش را به مسافران عرضه می‌کنند و مردان، ماهی‌های تازه صیدشده مانند بنی و کپور را برای فروش می‌آورند.
چالش‌ها و زیرساخت‌ها
با وجود جذابیت‌های طبیعی تالاب شادگان، زیرساخت‌های گردشگری این منطقه همچنان با کاستی‌هایی مواجه است. جاده‌های منتهی به تالاب، به‌ویژه مسیر اهواز به شادگان، در برخی نقاط کیفیت پایینی دارند و امکانات رفاهی مانند سرویس‌های بهداشتی و اقامتگاه‌ها محدود است.
محمد رضایی یکی از مسافران نوروزی از اهواز می‌گوید: «جای به این قشنگی باید بیشتر بهش رسیدگی بشه. ما سرویس بهداشتی تمیز پیدا نکردیم و مجبور شدیم از خونه یکی از محلی‌ها استفاده کنیم.»
مسئولان اما می‌گویند تلاش‌هایی برای بهبود شرایط در جریان است.
با این حال، افزایش حضور گردشگران در تعطیلات نوروزی نگرانی‌هایی را نیز به همراه داشته است. تالاب شادگان در سالهای اخیر با چالش‌های زیست‌محیطی متعددی روبه‌رو بوده است؛ از ورود پساب‌های کشاورزی گرفته تا کاهش حق‌آبه طبیعی آن به دلیل توسعه طرح‌های نیشکر و خشکسالی‌های طولانی. فعالان محیط‌زیست هشدار می‌دهند که بدون مدیریت صحیح، هجوم مسافران می‌تواند فشار مضاعفی بر اکوسیستم شکننده این تالاب وارد کند.
یکی از اعضای تشکل‌های محیط‌زیستی خوزستان در این زمینه می‌گوید: «ما خوشحالیم که مردم به طبیعت اهمیت می‌دن و می‌خوان تعطیلاتشون رو اینجا بگذرونن، ولی باید یاد بگیریم که چطور ازش محافظت کنیم. زباله‌هایی که کنار تالاب می‌مونه یا قایق‌هایی که بیش از حد توی آب می‌چرخن، به پرنده‌ها و زیستگاهشون آسیب می‌زنه.» او خواستار آموزش عمومی و وضع قوانین سخت‌گیرانه‌تر برای حفاظت از تالاب شده است.
نوروز و همبستگی اجتماعی
برای مردم محلی، نوروز نه‌تنها فرصتی برای کسب درآمد بلکه زمانی برای نمایش فرهنگ و مهمان‌نوازی‌شان است. در جزیره‌ای کوچک در وسط تالاب، مضیف‌هایی از نی و برگ نخل ساخته شده‌اند که به‌عنوان استراحتگاه گردشگران عمل می‌کنند. در این مضیف‌ها، چای و قهوه عربی به همراه خرما سرو می‌شود و گاهی صدای موسیقی محلی فضای تالاب را پر می‌کند. یکی از زنان محلی که در مضیف کار می‌کند، می‌گوید: «مهمونا برامون عزیزن. ما سعی می‌کنیم بهترین پذیرایی رو ازشون بکنیم تا خاطره خوبی از شادگان ببرن.»
این حس همبستگی و اشتراک فرهنگی، چیزی است که نوروز را برای ایرانیان متمایز می‌کند. تالاب شادگان در این روزها نه‌تنها یک جاذبه طبیعی، بلکه بستری برای پیوند میان مردم از نقاط مختلف کشور است.
با پایان تعطیلات نوروزی، تالاب شادگان بار دیگر به آرامش همیشگی خود بازمی‌گردد اما تأثیر حضور مسافران تا مدت‌ها باقی می‌ماند. برای برخی، این سفر آغاز علاقه‌ای تازه به کاوش در جاذبه‌های کمتر شناخته‌شده ایران است و برای دیگران، یادآوری اهمیت حفظ طبیعت.
کارشناسان گردشگری معتقدند که شادگان می‌تواند با برنامه‌ریزی مناسب و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، به مقصدی بین‌المللی تبدیل شود اما این هدف نیازمند تعادلی ظریف بین توسعه و حفاظت است.
در حالی که خورشید در افق تالاب غروب می‌کند و آخرین قایق‌ها به ساحل بازمی‌گردند، صدای خنده و گفتگوی مسافران هنوز در هوا طنین‌انداز است. تالاب شادگان، این گنجینه طبیعی خوزستان، در نوروز ۱۴۰۴ بار دیگر ثابت کرد که می‌تواند پناهگاهی برای جسم و روح باشد – جایی که طبیعت و انسان برای لحظه‌ای در هماهنگی کامل به سر می‌برند.