گفت‌وگو از خانه تا کتابخانه | ایران مدلبز

گفت‌وگو یکی از قدیمی‌ترین و بنیادی‌ترین ابزارهای ارتباطی میان انسان‌هاست. از زمانی که انسان‌های نخستین کنار آتش نشسته و درباره شکار، خطرها یا رؤیاهایشان صحبت می‌کردند تا امروز که خانواده‌ها در خانه، دانش‌آموزان در مدرسه و پژوهشگران در کتابخانه‌ها با یکدیگر صحبت می‌کنند، گفت‌وگو همیشه نقش مهمی در رشد فکری، فرهنگی و اجتماعی بشر داشته است.
دکتر محمدرضا مقدسی مشاور عالی ماموریت ملی تاب آوری فرهنگی بر این بارو است اگر کتاب فقط خوانده شود و هیچ گفت‌وگویی درباره آن شکل نگیرد، بخشی از ارزش آن از دست می‌رود.گفت‌وگو از خانه تا کتابخانه، یعنی از کوچک‌ترین مکان تربیت انسان تا بزرگ‌ترین مرکز رشد اندیشه.

به گزارش میگنا رسانه سلامت روان ایران گفت‌وگو باعث می‌شود انسان یاد بگیرد، بهتر فکر کند، احترام بگذارد، اختلاف‌ها را حل کند و برای ساختن آینده‌ای بهتر تصمیم‌های درست‌تری بگیرد. امروز در دنیایی که پر از اخبار، شبکه‌های اجتماعی، اطلاعات و سرعت است، اهمیت گفت‌وگو حتی بیشتر از گذشته است.

اگر گفت‌وگو در جامعه کم‌رنگ شود، سوءتفاهم‌ها بیشتر می‌شود، خشونت افزایش پیدا می‌کند و انسان‌ها از هم دورتر می‌شوند. به همین دلیل لازم است از کوچک‌ترین بخش جامعه یعنی خانه تا بزرگ‌ترین مراکز علمی مثل کتابخانه‌ها فرهنگ گفت‌وگو تقویت شود.

خانه اولین و مهم‌ترین جایی است که گفت‌وگو در آن شکل می‌گیرد.
کودک از زمانی که زبان باز می‌کند، معنای ارتباط را از خانواده یاد می‌گیرد. وقتی پدر و مادر با کودک حرف می‌زنند، نظر او را می‌پرسند، برای سؤال‌هایش وقت می‌گذارند و به احساساتش احترام می‌گذارند، او یاد می‌گیرد که گفت‌وگو یک رفتار محترمانه و انسانی است.
کودکی که در خانه فرصت گفت‌وگو دارد، بهتر صحبت می‌کند، بهتر گوش می‌دهد و در آینده روابط اجتماعی سالم‌تری خواهد داشت.
در خانه‌هایی که گفت‌وگو وجود ندارد، بچه‌ها یا خجالتی و بی‌اعتماد به نفس می‌شوند یا پرخاشگر و بی‌حوصله. بسیاری از روان‌شناسان معتقدند خانواده‌هایی که گفت‌وگو در آن‌ها جریان دارد، مشکلاتشان کمتر به دعوا و تنش تبدیل می‌شود، چون اعضای خانواده یاد گرفته‌اند ابتدا حرف بزنند و احساساتشان را توضیح بدهند.

گفت‌وگو در خانه فقط مخصوص والدین و فرزندان نیست. گفت‌وگوی زن و شوهر، فرزندان با هم، پدربزرگ و مادربزرگ با نوه‌ها و حتی مهمان‌ها با خانواده، همه باعث رشد فرهنگ ارتباطی می‌شود.
خانواده‌ای که اعضای آن درباره مسائل روزمره، برنامه‌های آینده، مشکلات، شادی‌ها و حتی اختلاف نظرها صحبت می‌کنند، احساس صمیمیت و امنیت بیشتری دارند. در واقع گفت‌وگو یک پل میان دل‌هاست. کسی که حرف می‌زند و کسی که گوش می‌دهد، در آن لحظه یکدیگر را درک می‌کنند و همین درک ایجاد محبت و آرامش می‌کند.
اگر بچه‌ها از کودکی بیاموزند که می‌توانند حرف بزنند، سؤال بپرسند، نظر بدهند و شنیده شوند، در بزرگسالی به انسان‌هایی تبدیل می‌شوند که از گفت‌وگو فرار نمی‌کنند، بلکه از آن برای حل مشکلات، یادگیری و پیشرفت استفاده می‌کنند.

پس از خانه، یکی از مهم‌ترین مکان‌ها برای تقویت گفت‌وگو، مدرسه است.
مدرسه فضایی است که در آن دانش‌آموزان با همسالان خود آشنا می‌شوند، درس می‌خوانند، کار گروهی انجام می‌دهند و با معلمان تعامل دارند. گفت‌وگو در مدرسه باعث رشد هوش اجتماعی، تقویت مهارت‌های زبانی، افزایش اعتماد به نفس و یادگیری بهتر می‌شود. معلمانی که فقط درس را یک‌طرفه توضیح می‌دهند و فرصتی برای پرسش و پاسخ نمی‌گذارند، در واقع یک بخش مهم آموزش را نادیده می‌گیرند.
گفت‌وگوی مؤثر در کلاس باعث مشارکت بیشتر دانش‌آموزان، افزایش انگیزه یادگیری و درک بهتر مطالب درسی می‌شود. وقتی معلم از دانش‌آموزان سؤال می‌پرسد، وقتی دانش‌آموزان درباره یک موضوع بین خود بحث می‌کنند و وقتی به آن‌ها اجازه داده می‌شود نظر متفاوتی داشته باشند، در حقیقت مهارت گفت‌وگو در آن‌ها تقویت می‌شود.
مدرسه بدون گفت‌وگو تبدیل به محیطی خشک و بی‌روح می‌شود، اما با گفت‌وگو می‌تواند به فضایی گرم، خلاق و الهام‌بخش تبدیل شود.

علاوه بر خانه و مدرسه، کتابخانه یکی از مهم‌ترین مکان‌هایی است که گفت‌وگو در آن نقش ویژه‌ای دارد.
بسیاری از مردم تصور می‌کنند کتابخانه فقط جایی برای مطالعه ساکت است، اما حقیقت این است که کتابخانه نه تنها محل مطالعه بلکه مرکز تبادل فکر و افزایش آگاهی است. وقتی افراد درباره کتاب‌ها، نویسندگان، موضوعات علمی، تاریخی یا فرهنگی با یکدیگر صحبت می‌کنند، دانش آن‌ها چند برابر می‌شود.
کتابخانه محل پرسیدن سؤال، کسب تجربه، یافتن پاسخ و آشنایی با ایده‌های تازه است. اگر کتاب فقط خوانده شود و هیچ گفت‌وگویی درباره آن شکل نگیرد، بخشی از ارزش آن از دست می‌رود. کتابخانه‌هایی که نشست‌های کتاب‌خوانی، کارگاه‌های آموزشی یا حلقه‌های گفت‌وگو برگزار می‌کنند، فرهنگ مطالعه و تفکر انتقادی را در جامعه گسترش می‌دهند.

گفت‌وگو در کتابخانه برای کودکان، نوجوانان و بزرگسالان اهمیت دارد.
کودکانی که در برنامه‌های قصه‌گویی شرکت می‌کنند، نوجوانانی که درباره یک کتاب بحث می‌کنند و دانشجویانی که برای پروژه‌های پژوهشی با یکدیگر تبادل نظر دارند، همگی از طریق گفت‌وگو یادگیری فعال را تجربه می‌کنند.
گفت‌وگو در کتابخانه به انسان‌ها کمک می‌کند ذهن خلاق‌تری داشته باشند، زاویه‌های مختلف یک موضوع را ببینند و تحمل شنیدن نظر مخالف را یاد بگیرند. در جهانی که اختلاف‌نظر و تنوع فکری زیاد است، تحمل شنیدن و گفتگو کردن یک مهارت حیاتی به شمار می‌آید.

از خانه تا کتابخانه، گفت‌وگو همانند پلی است که انسان‌ها را به فهم بهتر از خود و جهان اطرافشان می‌رساند. گفت‌وگو باعث کاهش سوءتفاهم‌ها و افزایش صلح و دوستی می‌شود. بسیاری از جنگ‌ها، درگیری‌های خانوادگی، دعواهای اجتماعی و اختلافات فرهنگی به دلیل نبود گفت‌وگو به وجود آمده است.
اگر انسان‌ها پیش از دعوا، بنشینند و حرف بزنند، بسیاری از مشکلات حتی به مرحله تنش نمی‌رسد. گفت‌وگو زبان عقل و احترام است. کسی که گفت‌وگو می‌کند نشان می‌دهد که برای طرف مقابل ارزش قائل است، حتی اگر با او موافق نباشد. گفت‌وگو به ما یاد می‌دهد که جهان فقط از نگاه ما درست نیست، بلکه نگاه‌های دیگری هم وجود دارد که باید شنیده شوند.

اهمیت دیگر گفت‌وگو رشد تفکر است.
وقتی آدمی حرف می‌زند، ذهنش منظم‌تر می‌شود. وقتی به حرف دیگران گوش می‌دهد، اطلاعات تازه دریافت می‌کند. وقتی بحث می‌کند، قدرت تحلیل پیدا می‌کند. به همین دلیل است که بسیاری از بزرگ‌ترین پیشرفت‌های علمی و فرهنگی نتیجه گفتگو بوده‌اند.
فیلسوفان یونان باستان، دانشمندان مسلمان، دانشمندان عصر جدید و حتی اندیشمندان معاصر، همگی با گفت‌وگو، بحث و تبادل نظر مسیر علم و فرهنگ را تغییر داده‌اند. گفت‌وگو سوخت موتور اندیشه است.

در زندگی امروز، با وجود تلفن همراه، شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها، مردم بیشتر از هر زمان دیگری در حال ارتباط هستند، اما ارتباط مجازی گاهی جای گفت‌وگوی واقعی را گرفته است.
ارتباط مجازی سریع است، اما عمیق نیست.
در گفت‌وگوی واقعی، صداقت، احساس و احترام وجود دارد. وقتی افراد چهره‌به‌چهره یا حداقل با صدای واقعی صحبت می‌کنند، سوءتفاهم‌ها کمتر می‌شود. گفته می‌شود بسیاری از اختلاف‌های اینترنتی اگر در دنیای واقعی مطرح می‌شد، هرگز به مشاجره تبدیل نمی‌گشت.
پس لازم است یاد بگیریم که گفت‌وگوی واقعی را فراموش نکنیم. خانواده باید زمان‌هایی بدون موبایل برای حرف زدن داشته باشد. مدرسه باید فرصتی برای گفت‌وگو بدهد. کتابخانه باید محیطی برای بحث آزاد فراهم کند.

گفت‌وگو حتی در تربیت نسل جدید نیز نقش اساسی دارد. نسل امروز بیش از هر زمان دیگری نیاز دارد که مهارت گفتگو را یاد بگیرد.
جوانانی که بلد نیستند گفت‌وگو کنند، در برابر مشکلات زندگی یا سکوت می‌کنند یا عصبی می‌شوند. اما جوانانی که گفت‌وگو بلدند، می‌توانند کار پیدا کنند، در جامعه فعال باشند، روابط سالم بسازند و به انسان‌های بهتر تبدیل شوند.
گفت‌وگو پایه مشارکت اجتماعی است.
جامعه‌ای که مردمش با یکدیگر صحبت کنند، جامعه‌ای زنده، سازنده و پیشرو خواهد بود.

اگر بخواهیم فرهنگ گفت‌وگو در جامعه تقویت شود، باید از خانه شروع کنیم.
والدین باید به فرزندان خود اجازه حرف زدن بدهند، حتی اگر حرف‌های کودکانه باشد. باید به سؤال‌های بچه‌ها پاسخ دهند، حتی اگر ساده باشد. باید نظر فرزند را بپرسند، حتی اگر با نظر بزرگ‌ترها تفاوت داشته باشد.
در مدرسه باید به دانش‌آموزان فرصت پرسیدن و پاسخ دادن داده شود. کتابخانه‌ها باید برنامه‌هایی برگزار کنند که مردم را به گفتگو دعوت کند.
رسانه‌ها باید به جای دعوا و جدال، گفت‌وگوی منطقی و آرام را ترویج دهند. وقتی تمام بخش‌های جامعه با هم این مسیر را ادامه دهند، گفت‌وگو مثل یک رودخانه زنده در جامعه جاری می‌شود و همه از آن بهره می‌برند.

در پایان باید گفت اهمیت گفت‌وگو از خانه تا کتابخانه، یعنی از کوچک‌ترین مکان تربیت انسان تا بزرگ‌ترین مرکز رشد اندیشه، موضوعی اساسی و حیاتی است. گفت‌وگو پایه آموزش، فرهنگ، دوستی، محبت و رشد فکری است. گفت‌وگو  همبسته تاب آوری است .بدون گفت‌وگو خانواده ضعیف می‌شود، مدرسه خشک می‌شود و کتابخانه بی‌روح. اما با گفت‌وگو انسان‌ها نزدیک‌تر، آگاه‌تر و شادتر می‌شوند.