خودباوری چیست؟ | ایران مدلبز

مریم فرجی روانشناس و مربی مهارتهای زندگی معتقد است خودباوری باعث کاهش ترس از شکست می‌شود، در حالی که ترس و اضطراب یکی از بزرگ‌ترین موانع تاب‌آوری هستند. انسان خودباور می‌داند که حتی اگر شکست بخورد، می‌تواند دوباره تلاش کند و تجربه‌ی جدیدی کسب کند. بنابراین، خودباوری به تاب‌آوری قدرت می‌دهد و تاب‌آوری نیز با تجربه موفقیت‌ها و پشت سر گذاشتن سختی‌ها، خودباوری را تقویت می‌کند.
انسان خودباور اشتباهاتش را می‌پذیرد، از شکست درس می‌گیرد و با وجود سختی‌ها ادامه می‌دهد.
خودباوری یکی از مهم‌ترین توانایی‌های انسان برای رشد، پیشرفت و رسیدن به آرامش درونی است.

خودباوری یعنی باور داشتن به توانایی‌ها، ارزش و قابلیت‌های خود. وقتی فرد خودباوری دارد، به خودش اعتماد می‌کند، می‌داند که می‌تواند یاد بگیرد، رشد کند، مشکلات را حل کند و به هدف‌هایش برسد. خودباوری به معنای غرور یا خودبزرگ‌بینی نیست؛ بلکه یعنی فرد بدون وابستگی به تأیید دیگران احساس ارزشمندی و توانمندی دارد.

به گزارش میگنا رسانه سلامت روان ایران بسیاری از انسان‌ها استعداد، توانایی یا فرصت‌های مناسب دارند، اما تنها کسانی که به خود باور دارند می‌توانند از این امکانات استفاده کنند. اگر فردی به توانایی‌هایش اعتماد نداشته باشد، حتی قوی‌ترین استعدادها در او بی‌استفاده می‌ماند. به همین دلیل روان‌شناسان می‌گویند خودباوری مانند موتور محرک درونی برای موفقیت است. خودباوری یعنی این‌که فرد بداند توانایی انجام کارها را دارد، احساس ارزشمندی کند و برای رسیدن به هدف‌هایش تلاش نماید. خودباوری به معنی خودبزرگ‌بینی یا غرور نیست، بلکه طبیعی‌ترین حس ارزشمندی و احترام به خود است.

وقتی یک فرد خودباوری دارد، با مشکلات راحت‌تر روبه‌رو می‌شود. شکست برای او پایان نیست، بلکه درس است. اعتماد به نفس او باعث می‌شود انتخاب‌های درست‌تری داشته باشد. کسی که به خودش اعتماد دارد، کمتر تحت تأثیر حرف دیگران قرار می‌گیرد.
او برای تأیید شدن از سوی دیگران زندگی نمی‌کند، بلکه خودش منبع اصلی انگیزه و ارزش است. خودباوری باعث می‌شود انسان با آرامش بیشتری زندگی کند، زیرا از قضاوت مردم نمی‌ترسد و برای هر قدم، نیاز به اجازه گرفتن از دیگران ندارد.

بسیاری از افراد فکر می‌کنند خودباوری یک ویژگی ارثی است، اما واقعیت این است که خودباوری «آموختنی» است.
هر انسان می‌تواند آن را تقویت کند، حتی اگر در گذشته احساس بی‌اعتمادی به خود داشته باشد. کودکان، نوجوانان و بزرگسالان همگی می‌توانند خودباوری را یاد بگیرند. افراد زیادی در جهان بودند که زندگی سختی داشتند، بارها شکست خوردند، مورد تمسخر قرار گرفتند یا کسی به آن‌ها ایمان نداشت، اما خودباوری باعث شد دوباره بلند شوند و موفق شوند. بنابراین خودباوری یک دارایی درونی است که هیچ‌کس نمی‌تواند آن را از انسان بگیرد مگر این‌که خود فرد آن را از دست بدهد.

ریشه‌های خودباوری از شناخت خود آغاز می‌شود. تا زمانی که انسان خودش را نشناسد، نمی‌تواند به توانایی‌هایش اعتماد کند. شناخت نقاط قوت باعث افزایش اعتماد به خود می‌شود.
وقتی فرد بداند چه توانایی‌هایی دارد، می‌تواند از آن‌ها برای پیشرفت استفاده کند. شناخت نقاط ضعف هم مهم است، زیرا انسان با آگاهی از ضعف‌هایش می‌تواند آن‌ها را اصلاح یا مدیریت کند. افراد با خودباوری بالا از ضعف‌هایشان شرمنده نمی‌شوند، بلکه آن‌ها را بخشی از مسیر رشد می‌دانند.

مریم فرجی روانشناس  و نویسنده خانه تاب آوری بر این باور است خودباوری فقط یک حس درونی نیست، بلکه رفتار و عملکرد فرد هم آن را نشان می‌دهد. کسی که خودباور است هدف می‌گذارد، برنامه‌ریزی می‌کند و قدم به قدم به سمت هدف‌هایش حرکت می‌کند.
 انسان خود باور فقط رؤیاپرداز نیست، بلکه عمل‌کننده است. او برای سختی‌ها آماده است و می‌داند پیشرفت همیشه آسان نیست. اگر دیگران به او می‌گویند «نمی‌توانی» یا «این کار سخت است»، او با آرامش ادامه می‌دهد، چون باور دارد که توانایی تلاش و یادگیری دارد.

خودباوری با عزت نفس ارتباط نزدیکی دارد.
عزت نفس یعنی ارزشمند دانستن خود. کسی که خود را بی‌ارزش بداند، نمی‌تواند به آینده‌اش امیدوار باشد. اما اگر فردی احساس کند که لایق شادی و موفقیت است، با قدرت بیشتری تلاش می‌کند. انسان با عزت نفس بالا خودش را با دیگران مقایسه نمی‌کند.
او می‌داند هر انسانی مسیر و توانایی‌های مخصوص به خود را دارد. مقایسه مداوم باعث کاهش خودباوری می‌شود، زیرا فرد همیشه احساس می‌کند از دیگران کمتر است. اما حقیقت این است که هر انسان می‌تواند در زمان و مسیر خود به هدف‌هایش برسد.

ترس از شکست یکی از بزرگ‌ترین دشمنان خودباوری است.
افرادی که از شکست می‌ترسند، تلاش نمی‌کنند، تصمیم نمی‌گیرند و همیشه عقب می‌مانند. در حالی که شکست بخشی از زندگی است و هیچ انسان موفقی بدون شکست به موفقیت نرسیده است. با خودباوری، شکست تبدیل به پلی برای رشد می‌شود. فرد از اشتباهات درس می‌گیرد و قوی‌تر ادامه می‌دهد. هر بار که انسان پس از شکست دوباره بلند می‌شود، خودباوری او افزایش می‌یابد و اعتماد به نفسش بیشتر می‌شود.

تجربه‌های موفقیت حتی اگر کوچک باشند، خودباوری را تقویت می‌کنند. وقتی فرد کاری انجام می‌دهد و نتیجه می‌گیرد، مغز او یاد می‌گیرد که تلاش او مؤثر است. به همین دلیل بهتر است انسان از

هدف‌های کوچک شروع کند و آرام‌آرام آنها را بزرگ‌تر کند. انجام کارهای کوچک و ساده باعث می‌شود فرد باور کند «من می‌توانم»، و همین جمله ساده پایه بسیاری از موفقیت‌ها است.

محیط اطراف انسان نیز نقش مهمی در خودباوری دارد. اگر خانواده یا جامعه مدام فرد را سرزنش، تحقیر یا مقایسه کنند، اعتماد به نفس او آسیب می‌بیند. اما اگر محیط حمایتی باشد، فرد راحت‌تر توانایی‌هایش را کشف می‌کند.
در بسیاری از خانواده‌ها، تشویق و حمایت باعث می‌شود کودک با خودباوری رشد کند. در مقابل، کودکانی که همیشه شنیده‌اند «تو نمی‌توانی»، «باهات حرف نزن»، «اشتباه کردی»، معمولاً در بزرگسالی با کمبود اعتماد به نفس روبه‌رو می‌شوند. با این حال حتی در بزرگسالی هم می‌توان این مشکل را حل کرد و خودباوری را بازسازی کرد.

خودباوری بر روابط اجتماعی نیز تأثیر می‌گذارد. کسی که خودباوری دارد، راحت‌تر ارتباط برقرار می‌کند، حرفش را بیان می‌کند، نه گفتن را بلد است و از ترس قضاوت دیگران در سکوت زندگی نمی‌کند. افراد فاقد خودباوری معمولاً از جمع فرار می‌کنند، احساس خجالت دارند یا فکر می‌کنند حرف‌هایشان ارزش ندارد.
اما انسان خودباور می‌داند که نظرش ارزشمند است، حتی اگر همه با او موافق نباشند. او از گفت‌وگو نمی‌ترسد و در برابر رفتارهای نادرست دیگران واکنش سالم نشان می‌دهد.

مترجم کتاب هفت مهارت زندگی در خاتمه یاد آور شده است در محل کار نیز خودباوری باعث پیشرفت می‌شود. کارکنانی که به توانایی‌هایشان ایمان دارند، ایده‌های جدید ارائه می‌دهند، مسئولیت می‌پذیرند، از اشتباهاتشان درس می‌گیرند و رشد می‌کنند. اما افراد بی‌اعتماد به خود معمولاً کارهای راحت‌تر را انتخاب می‌کنند و از فرصت‌ها دور می‌مانند. در نتیجه، ممکن است استعداد زیادی داشته باشند اما کسی آن را نبیند.
کارفرمایان و مدیران معمولا تلاش و خودباوری را بیشتر از استعداد خام می‌بینند. زیرا کسی که به خود باور دارد، به مرور مهارت کسب می‌کند و رشد می‌کند.

خودباوری همچنین سلامت روان را بهبود می‌بخشد. افرادی که خودباوری پایین دارند، بیشتر دچار اضطراب، افسردگی، احساس گناه یا شرم می‌شوند. آنها مدام نگران آینده هستند و خود را مقصر هر اتفاقی می‌دانند. اما فرد خودباور واقع‌بین، آرام و امیدوار است.
او می‌داند که هر انسانی اشتباه می‌کند. او می‌پذیرد که زندگی فراز و نشیب دارد، اما ناامید نمی‌شود. احساس ارزشمندی باعث کاهش استرس و افزایش شادی می‌شود. روان‌شناسان معتقدند خودباوری یکی از ارکان اصلی سلامت ذهن است.

برای افزایش خودباوری باید با افکار منفی مقابله کرد. ذهن انسان گاهی دشمن او می‌شود. وقتی فرد می‌خواهد کار جدیدی شروع کند، ذهنش پر از جمله‌هایی مثل «نمی‌توانم»، «شکست می‌خورم»، «دیگران بهترند» می‌شود.
این افکار واقعی نیستند، بلکه ترس هستند. اگر فرد به جای این افکار از جملات مثبت استفاده کند، مغز او کم‌کم باور جدیدی می‌سازد. به جای «نمی‌توانم» باید بگوید «امتحان می‌کنم». به جای «حتماً شکست می‌خورم» باید بگوید «اگر شکست بخورم، یاد می‌گیرم». تغییر باور، رفتار را تغییر می‌دهد و رفتار جدید، نتیجه جدید می‌سازد.

خودباوری همچنین با مراقبت از خود تقویت می‌شود. کسی که از جسم خود مراقبت نمی‌کند، خواب کافی ندارد، غذای مناسب نمی‌خورد یا بدنش را ضعیف نگه می‌دارد، انرژی ذهنی کمی دارد. ورزش و تغذیه مناسب باعث بهبود روحیه، افزایش انرژی و ایجاد احساس ارزشمندی می‌شود.
انسان وقتی برای خودش ارزش قائل باشد، به خود احترام می‌گذارد و این احترام تبدیل به خودباوری می‌شود.

یادگیری نیز نقش مهمی دارد. وقتی فرد مهارت‌های جدید یاد می‌گیرد، احساس قدرت بیشتری پیدا می‌کند. آموزش دیدن، مطالعه کردن یا تمرین در یک رشته خاص باعث می‌شود فرد توانمندتر شود. توانمندی احساس ارزش و اعتماد ایجاد می‌کند. بسیاری از کسانی که فکر می‌کنند نمی‌توانند موفق شوند، فقط آموزش کافی ندیده‌اند. یادگیری راه تبدیل ناتوانی به توانایی است.

خودباوری به معنای بی‌نیازی از دیگران نیست. انسان می‌تواند از مربی، دوست، خانواده یا مشاور کمک بگیرد. مشورت گرفتن نشانه ضعف نیست. افراد خودباور از کمک گرفتن خجالت نمی‌کشند، زیرا می‌دانند یادگیری ارزشمند است. آنها از کسی کمک نمی‌خواهند تا جای آنها را پر کند، بلکه کمک می‌گیرند تا بهتر شوند. این رفتار از اعتماد به نفس می‌آید نه ضعف.

گاهی ضربه‌های گذشته باعث کاهش خودباوری می‌شود. افرادی که در کودکی تحقیر شده‌اند یا شکست‌های سخت تجربه کرده‌اند، ممکن است باور کنند که بی‌ارزش‌اند. اما گذشته نباید آینده را تعیین کند. انسان می‌تواند انتخاب کند که از نو شروع کند. بسیاری از افراد مشهور در جهان گذشته سختی داشتند، اما تصمیم گرفتند افسار زندگی‌شان را به دست بگیرند. خودباوری یعنی این‌که انسان با وجود گذشته سخت، به آینده امید داشته باشد.

همچنین خودباوری با گام‌های کوچک تقویت می‌شود. اگر فرد بخواهد در یک روز تغییر بزرگی ایجاد کند، احتمال شکست زیاد است. اما اگر هر روز یک قدم کوچک بردارد، آرام‌آرام تبدیل به انسانی جدید می‌شود. این قدم‌ها می‌تواند مطالعه یک صفحه کتاب، یادگیری یک لغت جدید، انجام پنج دقیقه ورزش یا گفتن یک جمله مثبت به خود باشد. همین تغییرات کوچک ذهن و زندگی انسان را دگرگون می‌کنند.

خودباوری حتی بر ظاهر و زبان بدن تأثیر می‌گذارد.
افرادی که اعتماد به خود دارند، صاف می‌نشینند، واضح صحبت می‌کنند، نگاه مستقیم دارند و از حرکت‌های اضطرابی دوری می‌کنند. بدن و ذهن به یکدیگر متصل‌اند. اگر فرد رفتارش را شبیه یک انسان با اعتماد به نفس کند، مغز هم باور می‌کند که او قوی است. لبخند زدن، راه رفتن با انرژی و نگاه به چشم مخاطب، نشانه‌های ساده اما تاثیرگذارند.

یکی از نکات مهم این است که خودباوری با تأیید دیگران نباید وابسته باشد. اگر انسان فقط زمانی احساس ارزشمندی کند که دیگران او را تحسین کنند، خودباوری او شکننده می‌شود. اما اگر فرد ارزش خود را از درون بگیرد، حتی اگر کسی او را تشویق نکند، باز ادامه می‌دهد. خودباوری واقعی از درون انسان می‌آید، نه از تعریف مردم.

کسی که خودباوری دارد، از موفقیت دیگران نمی‌ترسد. حسادت در او کم است، زیرا باور دارد او هم می‌تواند پیشرفت کند. دیگران برای او تهدید نیستند، بلکه انگیزه هستند. انسان بی‌اعتماد به خود فکر می‌کند اگر کسی موفق شود، یعنی او شکست خورده است. اما انسان خودباور می‌داند که موفقیت حد و اندازه ندارد و هرکس می‌تواند سهمی از آن داشته باشد.

مریم فرجی مترجم کتاب هفت مهارت زندگی در خاتمه آورده است خودباوری پایه‌ ساختن یک زندگی موفق و شاد است. تمام انسان‌ها شایسته احترام، پیشرفت، عشق و آرامش هستند. کسی که خودباوری داشته باشد می‌تواند رویاهایش را واقعی کند، از اشتباهات نترسد، برای آینده برنامه‌ریزی کند و در برابر سختی‌ها مقاوم باشد. خودباوری همان صدای درونی است که می‌گوید «تو می‌توانی»، «تو ارزشمند هستی» و «زندگی تو معنا دارد». این صدای درونی اگر تقویت شود، زندگی را زیباتر و آینده را روشن‌تر می‌کند.