کاهش رضایت زناشویی چیست ؟ | ایران مدلبز

کاهش رضایت زناشویی به معنای افت احساس رضایت، خوشنودی و رضایت‌مندی فرد از رابطه‌ی زناشویی خود است. این کاهش می‌تواند در ابعاد مختلف رابطه (عاطفی، جنسی، ارتباطی، اقتصادی، یا خانوادگی) رخ دهد و معمولاً نتیجه‌ی مجموعه‌ای از عوامل فردی، بین‌فردی و محیطی است.

رضایت زناشویی (Marital Satisfaction) به میزان احساس خوشایندی اشاره دارد که همسران از رابطه‌ی زناشویی خود تجربه می‌کنند. به بیان دیگر، رضایت زناشویی میزان تحقق انتظارات، نیازها و خواسته‌های هر یک از زوجین در رابطه‌ی زناشویی است.

این مفهوم نشان می‌دهد که تا چه حد هر یک از همسران از ازدواج خود احساس خوشبختی، رضایت و آرامش دارند.

به گزارش میگنا دکتر منیر بیگلربیگی روانشناس و مشاور خانواده بر این باور است  کاهش رضایت زناشویی یعنی فاصله گرفتن تدریجی زوجین از احساس رضایت، صمیمیت و خوشبختی مشترک که ممکن است در صورت تداوم، به تعارض، سردی عاطفی یا حتی جدایی منجر شود.

vضایت در زندگی مشترک از چندین عامل تأثیرپذیر است و زمانی که یکی یا چندین عامل دچار چالش شود، ممکن است سطح رضایت کاهش یابد.

 مشکلات در «ارتباط و تعامل زوجین»
ارتباط مؤثر و سالم میان همسران یکی از مهم‌ترین پایه‌های رضایت در زندگی زناشویی است. اگر این ارتباط به درستی شکل نگیرد، زمینهٔ کاهش رضایت فراهم می‌شود. چند مؤلفه در این زمینه مهم هستند.

ابتدا، زمانی که زوجین نتوانند به ‌راحتی احساسات، نیازها، و نگرانی‌های‌شان را مطرح کنند، ناراحتی و سوءتفاهم رشد می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهند زوج‌هایی که الگوهای گفت‌وگو و ارتباط ضعیفی دارند، بیشتر در معرض کاهش رضایت زناشویی هستند.

دوم، سبک‌هایی از ارتباط که بر مبنای انتقاد مداوم، سرزنش یا کناره‌گیری (اجتناب از صحبت) هستند، می‌تواند به‌تدریج رضایت را کاهش دهد. حتی تحقیقات نشان داده‌اند که بروز خشم، خصومت و افسردگی در یکی از طرفین یا هر دو، ارتباط منفی با رضایت زناشویی دارد.
سوم، ناتوانی در مدیریت تعارض‌ها نیز یکی از عوامل مهم است. هر زوجی در زندگی با اختلاف مواجه می‌شود، اما کمبود مهارت در حل تعارض یا اجتناب از آن می‌تواند زمینهٔ ناخشنودی را فراهم آورد.
در نتیجه، ضعف در حوزهٔ ارتباط و تعامل می‌تواند به تدریج پایهٔ زندگی مشترک را سست کند و رضایت زوجین را کاهش دهد.

فاصلهٔ احساسی، صمیمیت کم و بی‌توجهی عاطفی
بعد دیگر کاهش رضایت زناشویی به صمیمیت، توجه عاطفی و احساس نزدیکی میان همسران مربوط است. اگر زوجین نتوانند احساس کنند که شریک‌شان ـ هم در حس و هم در عمل ـ به آن‌ها نزدیک است، رضایت کاهش می‌یابد.

به عنوان مثال، وقتی یکی از طرفین یا هر دو احساس کنند که شریک‌شان توجهی به نیازهای عاطفی آنها ندارد، یا وقتی صمیمیت (مثلاً گفتگوهای خصوصی، لمس‌های محبت‌آمیز، ابراز قدردانی) کم شود، فاصلهٔ عاطفی شکل می‌گیرد. مطالعات نشان داده‌اند که صمیمیت و نزدیکی رابطهٔ مستقیمی با رضایت زناشویی دارند.

هم‌چنین، زمانی که احساس شود منافع، ارزش‌ها یا اهداف عاطفی دیگر مشترک نیستند – برای نمونه یکی از همسران میل دارد احساس امنیت عاطفی بیشتری داشته باشد ولی شریک نتواند آن را پاسخ دهد – سازوکار کاهش رضایت فعال می‌شود. بنابراین، حفظ توجه و مراقبت عاطفی متقابل بسیار حیاتی است.

مسائل جنسی، رضایت زناشویی و تفاوت در تمایلات
یکی از ابعاد حساس در کاهش رضایت زناشویی مربوط به رابطهٔ جنسی، رضایت از این رابطه و تفاوت در تمایلات میان زوجین است. زمانی که یکی از همسران یا هر دو احساس کنند که نیازهای جنسی‌شان برآورده نمی‌شود، یا تمایلات‌شان با شریک متفاوت است، احتمال کاهش رضایت بالا می‌رود.

مطالعه‌ای نشان می‌دهد که خودباوری در زمینهٔ جنسی، کمبود اختلال جنسی مانند درد حین رابطه، وضعیت اقتصادی و شرایط مالی مناسب، همگی پیش‌بینی کنندهٔ سطح رضایت زناشویی هستند.
هم‌چنین تحقیقاتی نشان داده‌اند که اختلاف در تمایلات جنسی بین زوجین ارتباط منفی با رضایت دارد.
اگر زوجین نتوانند دربارهٔ تمایلات، نیازها و توقعات‌شان در حوزه جنسی گفت‌وگو کنند، این حوزه می‌تواند تبدیل به منبع تعارض و ناراحتی شود.

 ارزش‌ها، انتظارات و هم‌راستایی در زندگی مشترک
زوجینی که ارزش‌ها، باورها و انتظارات‌شان از یکدیگر یا از زندگی مشترک متفاوت است، با احتمال کمتری رضایت بالا خواهند داشت. تفاوت‌های عمده در انتظارات نسبت به وظایف خانوادگی، نقش‌های جنسی، تقسیم کار خانه، روابط با خانوادهٔ گسترده و سبک زندگی می‌تواند زمینه‌ساز اختلاف باشد.

به عنوان مثال، اگر یک طرف انتظار داشته باشد خانه‌داری و پشتیبانی مالی را شریک بیشتر برعهده بگیرد، ولی شریک چنین نگاهی نداشته باشد، نارضایتی می‌تواند پدید آید. در بررسی‌های پژوهشی مشخص شده که مؤلفه‌هایی مانند هم‌خوانی در ارزش‌ها، اشتراک در اهداف و نظم انتظارات، رضایت را افزایش می‌دهند.
بنابراین، هم‌راستایی زوج در این زمینه‌ها یکی از ستون‌های رضایت است و فقدان آن می‌تواند منجر به کاهش رضایت شود.

 مشکلات روانی، شخصیتی و سلامت فردی
رضایت زناشویی فقط تابع تعامل دو نفر نیست؛ سلامت روانی، شخصیت و ویژگی‌های فردی هر یک از زوجین نیز نقش مهمی دارند. وقتی یکی از طرفین با اختلالات روحی – مانند افسردگی، اضطراب، خشم مزمن – مواجه است یا خصوصیات شخصیتی مانند «روان‌رنجوری» (neuroticism) دارد، این می‌تواند بر کیفیت رابطه تأثیر منفی بگذارد.

همچنین، اگر یکی از زوجین توانایی خودشناسی یا تنظیم عاطفی پایینی داشته باشد، ممکن است واکنش‌های ناسالم به اختلافات نشان دهد که رضایت را کاهش می‌دهد. از سوی دیگر، سلامت جسمانی نیز می‌تواند عامل باشد؛ مشکلات جسمی یا اختلالات جنسی، درد یا ناتوانی نیز رضایت را کاهش می‌دهند.
در نتیجه، اگر به سلامت فردی و روانی هر یک از همسران توجه نشود، امکان دارد که علل کاهش رضایت ریشه‌ای‌تر باشد و درمان صرفاً سطحی نتواند کافی باشد.

 شرایط اقتصادی، مالی و محیطی زندگی مشترک
یکی دیگر از ابعاد مهم کاهش رضایت زناشویی، شرایط اقتصادی، تقسیم منابع و فشارهای مالی است. وقتی زندگی مشترک با مشکلات مالی، درآمد ناکافی یا نگرانی‌های اقتصادی همراه شود، سطح استرس زوجین افزایش می‌یابد و این استرس می‌تواند کیفیت رابطه را پایین آورَد.

مطالعه‌ای نشان داده است که وضعیت اقتصادی بهتر، سطح بالاتر خودکارآمدی جنسی و نبود مشکلات جنسی، پیش‌بینی‌کنندهٔ رضایت زناشویی هستند.
هم‌چنین عوامل محیطی مثل شغل، ساعات کاری زیاد، فشار زندگی شهری یا خانوادگی نیز می‌توانند سهم داشته باشند. برای نمونه، اگر یکی از همسران مجبور باشد ساعت‌های زیاد کار کند یا نوبت‌کاری داشته باشد و فرصت کمی برای ارتباط داشته باشد، این مساله می‌تواند به کاهش رضایت منجر شود.

بنابراین، شرایط مالی و محیطی هر دو بخش جدانشدنی از کیفیت زندگی مشترک هستند و توجه به آن‌ها اهمیت دارد.

مرحله زندگی مشترک، تعداد فرزندان و تغییرات طبیعی زندگی
یکی دیگر از ابعاد که گاه نادیده گرفته می‌شود، مرحلهٔ زندگی مشترک و تغییرات مربوط به آن است؛ برای مثال ورود فرزند، تغییر محل زندگی، پیری زوجین، یا دوران نوجوانی فرزندان. این تغییرات می‌توانند فشارهای ویژه‌ای بر زندگی زناشویی وارد کنند.

تحقیقات نشان داده‌اند که طول مدت ازدواج، مرحلهٔ زندگی خانوادگی و تعداد فرزندان می‌تواند با سطح رضایت ارتباط داشته باشد.
برای نمونه، زوجینی که تازه ازدواج کرده‌اند ممکن است با هیجان بیشتری باشند، اما ورود فرزند و مسؤولیت‌های بیشتر می‌تواند زنجیرهٔ استرس را افزون کند. همچنین سازگاری با مرحلهٔ میانی زندگی یا سالمندی نیازمند مهارت‌ها و پذیرش تغییر است که اگر کافی نباشد، ممکن است رضایت کاهش یابد.

تفاوت‌های شخصیتی، پیشینه خانوادگی و سبک دلبستگی
افراد وارد رابطهٔ زناشویی با پیشینهٔ خانوادگی، سبک دلبستگی، باورها و شخصیت خاص خود می‌شوند. اگر این ویژگی‌ها با شریک هماهنگ نباشند یا هر یک از طرفین نتواند با سبک دلبستگی و انتظارات طرف مقابل سازگار شود، ممکن است کاهش رضایت رخ دهد.

مطالعات نشان داده‌اند که سبک دلبستگی (مثلاً سبک دلبستگی ایمن یا ناایمن)، ویژگی‌های شخصیتی (مثل روان‌رنجوری، برون‌گرایی، وجدان‌گرایی) و زمینهٔ خانوادگی رشد (مثل خانواده‌ای که شاهد اختلاف والدین بودند) می‌تواند بر کیفیت رابطه تأثیرگذار باشد.
به‌عبارت دیگر، شناخت عمیق خود و شریک و تلاش برای سازگاری می‌تواند مانع کاهش رضایت شود.

یکی از موضوعاتی که در سال‌های اخیر اهمیت بیشتری یافته «عدالت در تقسیم کارهای خانوادگی» و نقش‌ها در خانه است. وقتی یکی از همسران احساس کند کارهای خانه، مراقبت از فرزندان یا وظایف خانوادگی به ‌طور ناعادلانه بر دوش اوست، این مسئله می‌تواند باعث نارضایتی شود.

تحقیقات نشان می‌دهند که حس عدالت یا عدم عدالت در تقسیم کارهای خانه ارتباط مستقیم با رضایت زوجین دارد. همچنین زمانی که نقش‌ها برای هر دو همسر روشن و پذیرفته شده باشد یا بتواند مورد توافق قرار گیرد، رضایت بیشتر است. بنابراین، اگر نقش‌ها و مسؤولیت‌ها به‌درستی میان همسران تقسیم نشده باشد یا یکی از طرفین احساس کند بار سنگینی به گردن اوست، کاهش رضایت محتمل است.

تفاوت‌ها در اهداف، رشد فردی و تغییرات زندگی
زندگی مشترک نیازمند رشد دو نفره و گاهی اوقات انطباق با تغییر است. اگر یکی از همسران بخواهد رشد فردی، تحصیل، حرفه یا علاقه‌ای را دنبال کند ولی شریک او نتواند یا نخواهد همراه شود، یا اگر اهداف زندگی مشترک به‌روزرسانی نشود، این تفاوت می‌تواند به کاهش رضایت منجر شود.

به این معنا که همهٔ زوجین با زمان، تجربه، فرزند داشتن یا نداشتن، رشد فردی یا تغییر نیاز مواجه می‌شوند. اگر رابطه نتواند این تغییرات را مدیریت کند، ممکن است یکی یا هر دو شریک احساس کنند که فاصله گرفته‌اند و رضایت کاهش یابد.

جمع‌بندی نهایی و پایان سخن برای آن که رضایت زناشویی حفظ شود، لازم است که زوجین در چندین بعد کلیدی همراه باشند: ارتباط صادقانه و مؤثر، صمیمیت و توجه عاطفی، رابطهٔ جنسی رضایت‌بخش، هم‌راستایی در ارزش‌ها و انتظارات، سلامت فردی (روانی و جسمی)، شرایط اقتصادی و محیطی مناسب، پذیرش مراحل مختلف زندگی، شناخت شخصیت و سبک دلبستگی خود و شریک، عدالت در تقسیم نقش‌ها، و سازگاری با تغییرات فردی و مشترک.

اگر یکی یا چند بعد از این فاکتورها دچار ضعف شود، کاهش رضایت زناشویی محتمل است. دانستن این ابعاد می‌تواند به زوجین کمک کند که مشکلات را زودتر تشخیص دهند و برای بهبود رابطهٔ خود اقدام کنند.

رابطه میان کاهش رضایت زناشویی و تاب‌آوری همسران به‌طور کلی رابطه‌ای معکوس است؛ یعنی هرچه تاب‌آوری (توانایی مقابله با فشارها، مشکلات و تعارض‌ها در زندگی) در همسران بیشتر باشد، احتمال کاهش رضایت زناشویی کمتر می‌شود، و برعکس، کاهش تاب‌آوری معمولاً با افزایش تعارض‌ها و کاهش احساس رضایت در زندگی مشترک همراه است.

می‌توان این رابطه را به صورت خلاصه چنین توضیح داد:
تاب‌آوری بالا باعث می‌شود همسران در برابر استرس‌ها، مشکلات اقتصادی، اختلاف‌نظرها و بحران‌های زندگی مشترک واکنش‌های سازگارانه‌تری نشان دهند.