چگونه دنیای شادتری برای کودکان بسازیم؟! | ایران مدلبز

به گزارش میگنا این می‌تواند واقعیت سختی برای والدین باشد، به خصوص از آنجایی که بسیاری از آنها تربیت فرزندان شاد را بر تربیت فرزندان موفق اولویت می‌دهند. در واقع، یک مطالعه نشان داد که ۷۳٪ از آمریکایی‌ها شادی را مهم‌ترین هدف در فرزندپروری می‌دانند، در حالی که تنها ۲۰٪ موفقیت را به عنوان یک اولویت اصلی رتبه‌بندی کرده‌اند.

بنابراین، چگونه می‌توانید تشخیص دهید که فرزند شما واقعاً شاد است؟
شادمانی کودکان یکی از اصلی‌ترین اهداف تربیتی و روانشناختی است. فراهم کردن محیطی که در آن کودک بتواند با اعتماد به نفس، آرامش و خلاقیت رشد کند، نیازمند شناخت نیازهای جسمی، روانی و اجتماعی او و مشارکت فعال والدین و مربیان است.

هوت می‌گوید: بسیاری از بزرگسالان معتقدند که بچه‌ها باید همیشه خوشحال باشند. «این درست نیست، بچه‌ها هم انسان هستند و انسان است که همه احساسات را تجربه کند.

باروت توضیح می‌دهد که باور به مادیات باعث شادی می‌شود. در حالی که اسباب‌بازی‌ها یا خوراکی‌ها ممکن است شادی موقت ایجاد کنند، شادی بلندمدت ریشه در روابط، امنیت و حس هدفمندی دارد.

با فرض این‌که یک کودک شاد هرگز دچار مشکل نمی‌شود. حتی کودکان شاد نیز استرس و شکست را تجربه می‌کنند. باروت می‌گوید کلید، انعطاف‌پذیری و حمایت عاطفی است. یک کودک شاد کسی است که روزهای خوب بیشتری نسبت به روزهای بد تجربه می‌کند، اما وقتی روزهای بد از راه می‌رسند، ابزارهایی برای مقابله و به حداقل رساندن تأثیر آنها دارند.

وی می‌گوید با فرض اینکه شادی را نمی‌توان پنهان کرد، گاهی اوقات، اطاعت بیش از حد یا شادی اجباری ممکن است نشان‌دهنده احساسات سرکوب‌شده یا تمایل به راضی کردن والدین به قیمت ابراز وجود شخصی باشد.

باروت می‌گوید: «کودکان ممکن است فشار غیرضروری را برای همیشه شاد نشان دادن خود احساس کنند. به عنوان والدین، وظیفه ما این است که به آنها آموزش دهیم که شادی تنها یکی از احساسات بسیاری است که ما تجربه می‌کنیم.»

هدف ما نباید این باشد که بچه‌هایی داشته باشیم که همیشه خوشحال باشند، بلکه باید بچه‌هایی داشته باشیم که بدانند چگونه با احساسات قوی کنار بیایند.»

شادمانی کودکان اتفاقی نیست؛ محصول توجه، حضور مستمر، فرصت‌های مناسب برای بازی و یادگیری و امنیت روانی است. کودکان همانند گیاهانِ حساساند: با مراقبت، فضای مناسب و حضور پرمحبت، شکوفا می‌شوند.

عوامل کاهش‌دهنده شادمانی کودکان برخی عوامل شناخته‌شده که می‌توانند شادی و آرامش کودک را کاهش دهند و باید به دقت از آنها جلوگیری شود عبارتند از:

**کمبود محبت و توجه:
نبود تماس عاطفی، گوش ندادن و بی‌توجهی باعث کاهش اعتماد به نفس و احساس ناامنی می‌شود.

– **فشار و انتظارات بیش از حد
توقعات تحصیلی یا رفتاری بالا و تنبیه سختگیرانه منجر به استرس و اضطراب می‌شوند.

– **بی‌نظمی و نبود ساختار:
کودکان به نظم و پیش‌بینی‌پذیری نیاز دارند؛ نبود برنامهٔ منظم باعث سردرگمی و ناامنی می‌شود.

– **تنش و کشمکش خانوادگی:
 مشاجره‌ها و ناسازگاری‌های مکرر در خانواده، سلامت روان کودکان را تهدید می‌کند.

– **کمبود فرصت برای بازی و خلاقیت:
حذف بازی‌های آزاد و فعالیت‌های خلاقانه به انزوا، کسالت و افت توانمندی‌ها می‌انجامد. 

**عدم احترام به احساسات کودک:
 نادیده گرفتن هیجانات یا سرکوب احساسات، حس بیارزشی ایجاد می‌کند.

– **استفاده افراطی از فضای مجازی به جای تعامل‌های واقعی:
غرق شدن بیش از حد در فضای مجازی، فرصت بازی، گفتگو و تجربههای واقعی کودک را محدود میکند و به مرور باعث کاهش نشاط و ارتباط عاطفی میشود.

– **فقر یا نابرابری دسترسی به فرصتها:
 محرومیت از فضاهای بازی، آموزش و بهداشت، رشد شاد و سالم کودک را محدود می‌کند.

عوامل افزایش دهنده شادمانی کودکان
شادمانی کودک وقتی تقویت می‌شود که مجموعه‌ای از عوامل به‌طور همزمان فراهم باشد. در اینجا هر عامل با توضیح و پیشنهاد عملی آمده است:

1.محبت بیقید و شرط
– عشق و پذیرش بدون قید پایهٔ امنیت عاطفی است. هر روز زمانی کوتاه برای آغوش، جملات تأییدی و توجه اختصاص دهید.

2. گوش دادن فعال و واکنش همدلانه
– شنیدن واقعی پیام «تو مهمی» را میرساند. هنگام صحبت کودک، تماس چشمی، بازتاب احساسات او و پرسشهای باز داشته باشید.

3. برنامهٔ روزانهٔ منظم و قابل پیشبینی
– ساختار روزانه اضطراب را کاهش میدهد و حس کنترل را افزایش میدهد. روتین خواب، وعدههای غذایی و زمان بازی مشخص کنید.

4. فرصتهای گسترده برای بازی آزاد و خلاقانه
– بازی موتور رشدِ خلاقیت، مهارتهای اجتماعی، زبان و تنظیم هیجان است. هر روز زمان بازی بدون دخالت دقیق بزرگسالان فراهم کنید و وسایل سادهٔ خلاقانه (جعبه‌ها، رنگ‌ها، ماسه/آب) در دسترس بگذارید. همچنین دسترسی به فضای باز و محیط‌های امن بازی برای سلامت روان و نشاط کودک حیاتی است.

5. تشویق به کنجکاوی و یادگیری تجربی
– محیطهایی که سؤالپرسیدن و تجربه را تشویق میکنند، اعتماد به نفس و لذت یادگیری را میسازند. بهجای پاسخ کامل، کودک را با پرسشهای راهنما هدایت کنید.

6. تقویت مهارتهای اجتماعی و همدلی
– آموزش نوبتگیری، حل تعارض و همدلی به کیفیت روابط و شادی بلندمدت کمک میکند. بازیهای گروهی و قصهگویی دربارهٔ احساسات مفیدند.

7.پرورش استقلال و مسئولیتپذیریِ مناسب سن
– انجام کارهای کوچک مستقل حس شایستگی میآفریند. وظایف خردِ مناسب سن به کودک محول کنید و تلاشش را تشویق کنید. – وقتگذاریِ مشارکتی (خواندن، بازی کردن، گفتگو) معنادار است. روزانه زمانی «بدون تلفن» برای تعامل اختصاص دهید.

9. محیط فیزیکی امن و تحریک کننده
– فضاهای بازی امن، دسترسی به فضای سبز و اسباببازیهای متنوع رشد جسمی و خلاقیت را تقویت میکنند. تلاش برای فراهمکردن این فضاها در سطح خانواده و جامعه اهمیت دارد.

10. محدود کردن دسترسی کودکان به فضای مجازی و اینترنت
– توازن بین فضای دیجیتال و تجربههای واقعی ضروری است. قوانین روشن و محتوای آموزنده انتخاب کنید.

11. وجه به سلامت جسمی (خواب، تغذیه، حرکت) – سلامت فیزیکی پایهٔ سلامت روان است. خواب کافی، تغذیه سالم و فعالیت بدنی روزانه را اولویت دهید.

12. دسترسی برابر به فرصتها برای همه کودکان
– کاهش نابرابریها در دسترسی به بازی، آموزش و خدمات باعث ترویج شادمانی جمعی می‌شود. در سطح محلی از برنامه‌ها و منابع موجود بهره ببرید.

امنیت روانی و نقش والدین
امنیت روانی بزرگترین پایهٔ شادمانی است. کودک زمانی احساس امنیت می‌کند که بداند بزرگسالان اطرافش قابل اعتماد، حضورگر، پاسخگو و مهرباناند؛ و وقتی این امنیت برقرار باشد، کودک با آرامش به کشف دنیا می‌پردازد، رابطه میسازد و مهارت‌های هیجانی و اجتماعی‌اش رشد می‌کند.

اهمیت بازی و تأثیر آن بر شادی کودک،بیش از «تفریح» است
وسیلهٔ بنیادی رشد.
بازی باعث رشد شناختی، اجتماعی، هیجانی و فیزیکی میشود. بازی به کودک امکان میدهد: – احساسات پیچیده را بدون قضاوت تجربه کند؛ – کنترل و تسلط بر موقعیت را تمرین کند که اضطراب را کاهش میدهد؛ – پیوند عاطفی با بزرگسالان را از طریق بازی مشترک تقویت کند؛ – ابزاری برای بیان احساسات، تمرین حل مسأله و تقویت زبان باشد.

**پیشنهادهای عملی کوتاه برای والدین:
-هر روز «زمان بازیِ بدون برنامه» تعیین کنید.
– فضایی امن و متنوع (درون و بیرون) برای بازی فراهم سازید.
– در بازی مشارکت کنید اما اجازه دهید کودک اغلب نقشِ رهبر را داشته باشد.
– از بازی به عنوان فرصت برای صحبت دربارهٔ احساسات و حل مسائل استفاده کنید.

حمایت مداوم، واکنش همدلانه و فراهمکردن فرصت بازی، پایهٔ امنیت روانی و درنتیجه شادمانی کودک است.

 سخن پایانی
ساختن دنیایی شاد برای کودکان نیازمند تلاش هماهنگ در سطح خانواده و جامعه است؛ جایی که
محبت، امنیت، یادگیری، بازی و خلاقیت همزمان وجود داشته باشند.

وقتی بزرگسالان حاضر، پاسخگو و شاد باشند و فضای امن و فرصتهای بازی و یادگیری فراهم شود، کودک احساس ارزشمندی و امنیت می‌کند و شادمانی طبیعی‌اش را تجربه می‌کند.

این شادی نه تنها به خودِ کودک سود می‌رساند، بلکه کیفیت روابط، یادگیری و تابآوری او را در برابر چالش‌های آینده تقویت می‌کند.

مترجم: دکتر سارا غلامی – روانشناس

منابع
1. Ginsburg, K. R. (2007). The importance of play in promoting healthy child development and maintaining strong parent-child bonds. Pediatrics. 
2. Whitebread, D., et al. (2012). Play, cognition and self-regulation: What exactly do children learn from play? Educational and Child Psychology.
3. https://www.parents.com/signs-your-child-is-happy-9406994