خبرگزاری مهر، گروه استانها: عفاف و حجاب در جامعه ایرانی همواره یکی از ارزشهای بنیادینی بوده که نهتنها جنبه فردی دارد، بلکه با سلامت اجتماعی، امنیت روانی شهروندان و استحکام بنیان خانواده رابطهای مستقیم برقرار میکند.
بررسیهای میدانی و تحلیلهای کارشناسانه نشان میدهد که هرگاه در جامعه، الگوهای رفتاری و هنجارهای مرتبط با پوشش و رفتارهای اخلاقی تقویت شدهاند، زمینه آسیبهای اجتماعی کاهشی معنادار پیدا کرده و خانوادهها از ثبات بیشتری برخوردار بودهاند.
همین موضوع اهمیت فرهنگسازی را دوچندان میکند؛ چراکه عفاف و حجاب تنها یک دستور یا قانون نیست، بلکه نوعی «رفتار فرهنگی» است که باید از درون خانواده آغاز شود و سپس در سطح جامعه گسترش یابد.
ضرورت فرهنگسازی در حوزه عفاف و حجاب
هر نوع الزام یا توصیه در رفتارهای فرهنگی تنها زمانی اثربخش است که پشتوانه معرفتی، اقناعی و آموزشی داشته باشد. در حوزه عفاف و حجاب نیز، تجربه سالها فعالیت فرهنگی نشان داده است که بهترین مسیر برای نهادینهسازی این ارزش، آگاهیبخشی، الگوسازی، مشارکتدادن خانوادهها، و فراهمکردن زمینه برای فهم اجتماعی این موضوع است.
فرهنگسازی، یعنی ایجاد «باور» و «درک مشترک» در میان مردم؛ اینکه چرا حجاب یک ارزش اجتماعی است، چه نسبتی با کرامت زن و مرد دارد، چگونه در امنیت روانی جامعه نقش ایفا میکند، و چرا بیتوجهی به آن میتواند زمینهساز بروز آسیبهایی مانند تزلزل روابط خانوادگی، افزایش تنشهای اجتماعی، بیشتر شدن نگاه ابزاری به زنان و بروز ناهنجاریهای رفتاری شود.
وقتی یک رفتار فرهنگی به ارزش بدل میشود، تداوم آن نیازمند اجبار نیست؛ جامعه خود بهصورت طبیعی از آن محافظت میکند. بنابراین، مهمترین نیاز امروز کشور در حوزه عفاف و حجاب فهم مشترک و باور جمعی است تا مردم این ارزش را نه بهعنوان تکلیف، بلکه بهعنوان نوعی رفتار اجتماعی مفید و سازنده بپذیرند.
جایگاه خانواده در ترویج حجاب
استاد اخلاق و پژوهشگر حوزه فرهنگ اجتماعی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: حجاب یک مسئولیت فردی صرف نیست، بلکه وظیفهای خانوادگی و اجتماعی است.
کبری رضایی اضافه کرد: وقتی از حجاب صحبت میکنیم، فقط درباره یک پوشش بیرونی حرف نمیزنیم؛ بلکه درباره مسئولیتی سخن میگوئیم که هر فرد نسبت به خود، خانواده و جامعه برعهده دارد. پوشش مناسب و رفتار عفیفانه نشان میدهد که فرد به ارزشهای انسانی و کرامت خود پایبند است.
رضایی ادامه داد: خانوادهها بیشترین سهم را در شکلگیری این نگرش دارند. وقتی مادر در خانه الگوی رفتاری صحیح ارائه میکند، فرزندان ناخودآگاه مفهوم احترام به خود و دیگران را یاد میگیرند. حجاب در اینجا تبدیل به بخشی از سبک زندگی میشود؛ نه اجبار، بلکه انتخاب آگاهانه.
رضایی تأکید کرد: عفاف و حجاب در جامعه نوعی امنیت روانی ایجاد میکند و این امنیت، بهترین بستر برای رشد سالم کودکان و نوجوانان است.
وی افزود: اگر خانوادهها بدانند که رعایت این فرهنگ چگونه از بروز بسیاری از آسیبها جلوگیری میکند، با جان و دل از آن حمایت میکنند. ترویج این فرهنگ به معنای محدود کردن نیست؛ بلکه به معنای مراقبت از بنیان خانواده و سلامت اجتماعی است.
این استاد حوزه اخلاق خاطرنشان کرد: رسانهها، آموزشوپرورش، دانشگاهها و نهادهای فرهنگی باید تلاش هماهنگی داشته باشند تا نسل جدید بتواند معنای واقعی حجاب را بهعنوان مسئولیت اخلاقی و اجتماعی درک کند.
نقش عفاف و حجاب در کاهش آسیبهای اجتماعی
بر اساس تحلیلهای جامعهشناسان، افزایش آسیبهایی مانند طلاق، خشونت خانگی، خیانت، فرار نوجوانان و بسیاری از تنشهای خانوادگی، به شکل مستقیم یا غیرمستقیم با ضعف در حوزه اخلاق اجتماعی، بازنمایی نامناسب زن و مرد، و کاهش مرزهای رفتاری در جامعه ارتباط پیدا میکند.
عفاف و حجاب تنها به معنای پوشش نیست؛ بلکه مجموعهای از رفتارهای فردی شامل وقار، حیا، کنترل نگاه، مراقبت از ارتباطات و رعایت احترام متقابل زن و مرد است.
این فرهنگ باعث شکلگیری روابط سالم و محترمانه در محیطهای اجتماعی میشود و از بسیاری از سوءبرداشتها، سوءاستفادهها و تنشهای رفتاری جلوگیری میکند.
کارشناسان خانواده میگویند هر مقدار که محیط جامعه سالمتر، عفیفتر و دارای مرزهای روشنتر باشد، امنیت روانی اعضای خانواده بیشتر تأمین میشود.
مردان و زنان در چنین محیطی کمتر دچار بدگمانی و تنشهای ناشی از روابط ناصحیح میشوند. نوجوانان نیز در بستری رشد میکنند که پیام اصلی آن احترام، ارزشمداری و مسئولیتپذیری است.
به همین دلیل، بسیاری از پژوهشها تأکید دارند که فرهنگ عفاف و حجاب نهتنها مانعی برای رشد اجتماعی نیست، بلکه کمک میکند تا افراد بتوانند جایگاه و نقش خود را در جامعه بهتر بشناسند، و با آرامش و اعتماد بیشتری در روابط اجتماعی حضور یابند.
پایبندی به ارزشها از خانواده آغاز میشود
کارشناس حوزه خانواده در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به نقش محوری خانواده در ترویج فرهنگ عفاف و حجاب گفت: هیچ ارزش فرهنگی در جامعه پایدار نمیماند مگر آنکه از خانواده آغاز شود.
معصومه صمصامی افزود: والدین اولین الگوهای رفتاری برای فرزندان هستند و اگر خودشان به عفاف و رفتارهای اخلاقی پایبند باشند، فرزندان بدون نیاز به اجبار، این ارزشها را درونی میکنند.
صمصامی بیان کرد: حجاب و عفاف قبل از آنکه موضوعی اجتماعی باشد، موضوعی تربیتی است. کودکی که یاد میگیرد احترام به خود و دیگران بخشی از هویت اوست، در بزرگسالی هم همین رفتار را در محیط کار، دانشگاه و جامعه ادامه میدهد. خانوادهها با آموزش درست میتوانند از بسیاری آسیبهای اخلاقی و اجتماعی در آینده جلوگیری کنند.
وی اظهار کرد: تقویت فرهنگ عفاف و حجاب مانند ساختن سپری محافظ برای خانواده عمل میکند. در جامعهای که مرزهای رفتاری روشن باشد، روابط سالمتر شکل میگیرد و سوءبرداشتها و رفتارهای آسیبزا کمتر بروز میکند. این مسئله مستقیم بر کیفیت زندگی خانوادگی، ثبات روابط و تربیت نسل آینده اثر میگذارد.
خانوادهها باید از سنین پایین مفاهیم حیا، احترام، وقار و رفتار مسئولانه را به فرزندان بیاموزند و این آموزش فقط به دخترها محدود نشود؛ بلکه پسران نیز باید نقش خود را در رعایت عفاف بشناسند.
اگر خانوادهها این مسیر را آغاز کنند، جامعه نیز بهتدریج سمت آرامش، امنیت و اخلاقمداری حرکت میکند.