در دهههای اخیر با افزایش سطح آگاهیهای عمومی، نقش زنان در پیشرفت جامعه بهشدت ارتقا یافته است. در گذشته، زنان برای مدت طولانی در حاشیه فعالیتهای اجتماعی قرار داشتند، اما امروزه با کسب جایگاهی برجسته، به عنوان عامل محرک رشد و توسعه در عرصههای مختلف شناخته میشوند. از این رو، سلامت و حمایت از زنان، به ویژه در دوران بارداری و زایمان، اهمیت ویژهای دارد؛ چرا که این دورهها تأثیر مستقیمی بر سلامتی مادر و نوزاد دارند و در نتیجه، تأمین شرایط مطلوب برای نسلهای آینده محسوب میشوند.
از جمله عواملی که میتوانند به طور مستقیم منجر به عوارض جدی یا حتی مرگ مادر شوند، میتوان به خونریزی شدید، عفونتها، فشار خون بالا، سقط جنین نامطمئن و انسداد زایمان اشاره کرد. همچنین، مسائلی مانند کمبود آهن، ابتلا به مالاریا و بیماریهای قلبی به عنوان عوامل غیرمستقیم، خطراتی جدی برای مادر به همراه دارند.

تعریف بارداری
بارداری یا حاملگی (Pregnancy)، اصطلاحی است که به دوره تکامل و رشد جنین در رحم زن اشاره دارد. این فرآیند معمولاً حدود ۴۰ هفته (تقریباً ۹ ماه) به طول میانجامد و از اولین روز آخرین قاعدگی تا زمان زایمان محاسبه میشود. بارداری میتواند به صورت طبیعی و یا از طریق روشهای مصنوعی به وقوع بپیوندد.
نشانههای حاملگی
از علائم اولیه حاملگی میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
- عدم وقوع قاعدگی: اولین علامت قابل تشخیص.
- تهوع و استفراغ: که اغلب به عنوان «تهوع صبحگاهی» شناخته میشود، اگرچه ممکن است در هر زمانی از روز رخ دهد.
- تغییرات در سینهها: از جمله حساسیت و افزایش اندازه.
- احساس خستگی: بههمراه کاهش انرژی.
- تکرار دفعات ادرار: بهویژه در شب.
- تغییر در تمایلات غذایی: از جمله میل به برخی غذاها یا انزجار از غذاهای معمول.
- درد و گرفتگی شکمی، نوسانات وزنی و لکهبینی: که به عنوان نشانههای دیگر بارداری مطرح هستند.
ضرورت مراقبتهای دوران بارداری
اهمیت مراقبتهای دوران بارداری از جنبههای مختلف قابل تأکید است:
- حفظ سلامت مادر و جنین: با بهرهگیری از ابزارهایی مانند سونوگرافی و غربالگری میتوان خطرات احتمالی را کاهش داد.
- آمادگی برای زایمان: سلامت زنان نقش بسیار مهمی در بارداری ایفا میکند. داشتن یک بدن سالم قبل از بارداری میتواند تأثیر زیادی بر روند بارداری و سلامت نوزاد داشته باشد. ارائه مشاورههای تخصصی به زنان باردار، آنان را از نظر جسمی و روانی برای فرایند زایمان آماده میکند.
- پیشگیری و مدیریت مشکلات: مراقبتهای منظم به شناسایی زودهنگام و کنترل عوارض بارداری کمک میکند.
- حمایت روانی: همراهی عاطفی و روانی میتواند استرس و فشارهای روحی زنان را کاهش داده و از بروز مشکلات روانی جلوگیری کند.
- نظارت بر رشد جنین: کنترل دقیق روند رشد جنین از دیگر اهداف این مراقبتهاست.
مشکلات رایج در دوران بارداری
در این دوره، زنان ممکن است با مشکلات و علائمی چون تهوع و استفراغ، ویارها، کمخونی، خستگی، اختلالات خواب، دردهای کمر، نوسانات فشار خون، خشکی پوست، افسردگی، تیرگی واژن، نفخ شکم، سردرد و خارش مواجه شوند که همه این موارد از مشکلات متداول بارداری به شمار میآیند.
نشانهها و انواع زایمان
زایمان فرآیندی طبیعی است که در آن نوزاد از رحم مادر خارج شده و به دنیا میآید؛ این مرحله به عنوان اوج دوران بارداری تلقی میشود. از نشانههای اصلی زایمان میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- انقباضات رحم و دردهای کمر: که آغازگر فرایند زایمان هستند.
- تغییرات در شکم: شامل تغییر شکل و اندازه.
- کاهش حرکت جنین: که همراه با گشاد شدن دهانه رحم رخ میدهد.
- ترشحات مخاطی از دهانه رحم: که ممکن است نشاندهنده نزدیک شدن زایمان باشد.
لازم به ذکر است که حضور هر یک از این علائم به تنهایی قطعی نمیتواند نشانه شروع زایمان باشد.
زایمان به دو صورت طبیعی و جراحی (سزارین) انجام میشود. در زایمان طبیعی، فرایند تولد بدون نیاز به مداخله جراحی صورت میگیرد، در حالی که در سزارین، با عمل جراحی و تحت نظارت پزشک در بیمارستان، نوزاد به دنیا میآید. همچنین، زایمان در آب گزینهای است که در آن مادر معمولاً درد و ناراحتی کمتری را تجربه میکند؛ این روش در محیطهایی مانند استخر یا وان حمام اجرا میشود.
فرایند زایمان از آغاز دردهای شکمی و گشاد شدن دهانه رحم شروع شده و با تکرار انقباضات، نوزاد به تدریج از رحم خارج میشود. پس از تولد نوزاد، سایر ضایعات و باقیماندههای داخل رحم نیز دفع شده و زایمان به طور کامل به پایان میرسد.