افزایش ظرفیت آموزشی پرستاری، هدیه دادن منابع ملی و بیت‌المال به کشورهای پیشرفته است | ایران مدلبز

رئیس‌کل سازمان نظام پرستاری گفت: افزایش ظرفیت آموزشی پرستاری، در عمل به‌معنای هدیه دادن منابع ملی و بیت‌المال به کشورهای پیشرفته است، یعنی ما با هزینه بیت‌المال، پرستار تربیت می‌کنیم و آن‌ها به دانمارک، آلمان، آمریکا و سایر کشورها مهاجرت می‌کنند، این یک خطای بزرگ اقتصادی و سیاسی است.

به‌گزارش روابط‌عمومی سازمان نظام پرستاری، دکتر احمد نجاتیان در گفتگو با تسنیم به‌مناسبت هفته پرستار بیان کرد: این‌که برخی تصور می‌کنند اگر عرضه پرستار زیاد شود، آن‌ها با هر شرایطی مجبور به کار در داخل خواهند بود؛ تصور اشتباهی است زیرا مسئله اصلی، نبود شرایط مناسب و انگیزه شغلی است.

وی افزود: اگر به گذشته نگاه کنیم می‌بینیم که پیش‌تر با ۵هزار دانشجویی که پذیرفته می‌شدند، همین تعداد جذب می‌شدند، حالا با بیش از ۱۰هزار دانشجو هم همان میزان جذب انجام می‌شود درنتیجه، فقط مازاد ظرفیت به وجود آمده است که نصیب کشورهای دیگر می‌شود.

به مناسبت ولادت حضرت زینب (س) و هفته پرستار، خبرگزاری تسنیم میزبان دکتر احمد نجاتیان، رئیس سازمان نظام پرستاری کشور بود و در گفت‌وگو با رئیس‌کل سازمان نظام پرستاری، به واکاوی میزان تأخیر در پرداختی‌ها به پرستاران، مشکلات نظام تعرفه‌گذاری و ناهماهنگی در پرداخت‌ها میان دانشگاه‌های علوم پزشکی به جامعه پرستاری و چالش‌های افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی پرستاری پرداخت.

در ادامه مشروح گفتگوی دکتر نجاتیان با تسنیم را می‌خوانید:

متأسفانه هنوز دانشگاه‌هایی داریم که ۱۲تا ۱۳ماه معوقه پرداخت‌نشده دارند

یکی از مسائلی که پرستاران نسبت به آن اعتراض دارند، تأخیر زیاد در پرداختی‌هاست. الان معوقات پرستاران به چندماه رسیده است؟

در حال حاضر، میانگین معوقات پرداختی پرستاران در کشور حدود ۶ماه است؛ البته این رقم میانگین است و در برخی مناطق، میزان تأخیر بسیار بیشتر است. متأسفانه هنوز دانشگاه‌هایی داریم که ۱۲تا ۱۳ماه معوقه پرداخت‌نشده دارند. در مقابل، در شهر تهران وضعیت نسبتاً مطلوب‌تر است و تنها دو تا سه ماه تأخیر در پرداخت‌ها مشاهده می‌شود.

البته در حوزه تعرفه پرستاری نمی‌توان گفت تأخیر دو تا سه‌ماهه به معنی عقب‌ماندگی در پرداخت است؛ چراکه پرونده‌ها باید بررسی، به بیمه ارسال و سپس پرداخت شوند. بنابراین دانشگاه‌هایی که با فاصله دو تا سه ماه پرداخت می‌کنند، در واقع «به‌روز» محسوب می‌شوند بنابراین در تهران می‌توان گفت که تقریباً به روز هستیم اما در سطح کشور این تأخیرها به‌طور میانگین بیشتر است.

یکی از چالش‌های پرستاران از زمان اجرای قانون تعرفه گذاری خدمات پرستاری، مشکلات ثبت خدمات در سامانه‌های بیمارستان‌ها و عدم امکان محاسبه نحوه پرداخت تعرفه‌ها به پرستاران بود، این مشکل در حال حاضر مرتفع شده است؟

در مورد چالش‌های ثبت خدمات در سامانه بیمارستانی نیز باید گفت که این مشکلات هنوز به‌طور کامل برطرف نشده‌اند، اما به‌صورت مستمر در حال بهبود هستند.

اتفاق مهم در حوزه تعرفه پرستاری این است که ما هیچ مدل مشابهی در خارج از کشور نداریم؛ این سیستم کاملاً بومی است و از صفر تا صد آن در داخل کشور طراحی و اجرا شده است. حدود سه سال از استقرار این مدل می‌گذرد و هر سال اصلاحات جدیدی برای بهبود آن انجام می‌شود.

در حوزه پزشکی، پیش از آنکه ایران وارد نظام تعرفه‌گذاری شود، کشورهای اروپایی نزدیک به پنجاه سال تجربه داشتند و ما از مدل‌های آن‌ها الگوبرداری کردیم اما در تعرفه پرستاری، چنین سابقه‌ای وجود نداشت و کل مسیر از ابتدا در داخل کشور طراحی شد.

به نظر می‌رسد اصلاحات اخیر در مسیر درستی قرار دارد، اما مشکل اصلی عقب‌ماندگی مبلغ تعرفه‌ها نسبت به تورم کشور است. روزی که این طرح آغاز شد، رقم پرداختی متناسب بود، اما اکنون با افزایش تورم، رشد تعرفه‌ها همگام نبوده و این مسئله بر رضایت پرستاران تأثیر منفی گذاشته است.

می‌توانید اعلام کنید که پرستاران از محل تعرفه چه میزان به طور متوسط درآمد دارند؟

وزارت بهداشت این مبلغ را ۹میلیون تومان به ازای هر پرستار به طور متوسط اعلام کرده است.

راه‌اندازی امکان محاسبه سهم تعرفه در اپلیکیشن «پرستار من»

یکی از مسائلی که پرستاران مطرح می‌کنند این است که شفافیت در محاسبه و بازپرداخت تعرفه‌ها و عملکرد دانشگاه ها در پرداخت تعرفه ها به طور کامل وجود ندارد. سازمان نظام پرستاری برای حل این موضوع چه تدبیری اندیشیده است؟

یکی از چالش‌ها، عدم شفافیت در بازپرداخت تعرفه‌ها است. بسیاری از پرستاران نمی‌دانند چه میزان درآمد از محل تعرفه برایشان محاسبه می‌شود و قادر به برآورد دقیق آن نیستند.

از سوی دیگر، در حال حاضر، الگوی واحدی در پرداخت تعرفه پرستاری در کشور وجود ندارد. برای نمونه، دو پرستار در دو بیمارستان با عملکرد تقریبا مشابه ممکن است پرداخت‌های کاملاً متفاوتی داشته باشند.

در حالی که در حوزه پزشکی، چنین اختلافی وجود ندارد؛ اگر دو پزشک عملکرد مشابهی داشته باشند، دریافتی‌شان تقریباً یکسان است. دلیل این تفاوت آن است که در پرستاری، مدل بازپرداخت ارتباط مستقیمی با نحوه احصای درآمد ندارد. از بیمه‌ها بر اساس یک فرمول پول دریافت می‌شود، اما در پرداخت‌ها از مدل دیگری استفاده می‌شود که باعث ایجاد تفاوت و عدم شفافیت می‌گردد.

به همین دلیل، یکی از اقداماتی که سازمان نظام پرستاری انجام داده، راه‌اندازی امکان محاسبه سهم تعرفه در اپلیکیشن «پرستار من» است. در این سامانه، پرستار می‌تواند با وارد کردن اطلاعات بخش کاری، تعداد بیماران و شیفت‌ها، به‌صورت دقیق محاسبه کند چه میزان درآمد از محل تعرفه پرستاری تولید کرده و سهم خود از آن چقدر است.

هدف نهایی این است که پرستار بداند چه مقدار از درآمد تولیدی به او اختصاص می‌یابد؛ این طرح فعلاً در مرحله آزمایشی است.

 امید داریم با همکاری وزارت بهداشت و اصلاح آیین‌نامه‌ها، بازتوزیع نیز اصلاح شود.

تلاش برای افزایش سهم اورژانس از تعرفه‌های پزشکی و پرستاری

آیا پرستاران شاغل در فوریت‌های پزشکی نیز مشمول قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری می‌شوند؟

در مورد همکاران فوریت‌های پزشکی (اورژانس ۱۱۵) نیز باید گفت که این گروه به‌صورت مستقیم تعرفه ندارند، چون خدمات آن‌ها برای مردم و بیماران رایگان است. اما به دلیل نقش مهم‌شان در سلامت و تأثیرشان بر درآمد بیمارستان‌ها، بخشی از درآمدهای حاصل از تعرفه‌های پرستاری و پزشکی به‌صورت کارانه به آنان اختصاص داده می‌شود.

با این حال، رقم پرداختی به کارکنان فوریت‌های پزشکی بسیار پایین است، زیرا تنها درصد کمی از تعرفه‌ها به آن بخش اختصاص می‌یابد. در حال حاضر حدود ۲۵تا ۲۶هزار نفر ارائه‌دهنده خدمات در اورژانس ۱۱۵فعالیت دارند و طی یکی دو سال گذشته سهم آن‌ها از محل تعرفه‌های پرستاری اندکی افزایش یافته است، اما هنوز به میانگین پرستاران نرسیده‌اند.

تلاش ما این است که با افزایش سهم اورژانس از تعرفه‌های پزشکی و پرستاری، دریافتی آنان به سطح پرستاران نزدیک شود. این اقدام ضروری است زیرا در اورژانس، پرسنل در شرایط خاصی مانند جاده‌ها، منازل و محیط‌های فاقد امکانات کار می‌کنند،. بنابراین باید نظام پرداخت آن‌ها متناسب با سختی کارشان بازنگری شود.

در زمان حاضر چه‌تعداد پرستار در کشور داریم؟

جامعه پرستاری کشور یک جامعه ۳۰۰هزارنفری است که افتخار دارد به‌طور ۲۴ساعته و در تمام ایام هفته، در خط مقدم نظام سلامت مشغول خدمت‌رسانی به مردم است و خدمات پرستاران هرگز تعطیلی‌بردار نیست.

از روز پرستار سال گذشته که دولت وعده بهبود وضعیت پرستاری را داد تا امروز که دوباره در آستانه روز پرستار قرار گرفته‌ایم وضعیت پرستاران بهتر شده است؟

از دولتی که در رأس آن یک پزشک متخصص قرار دارد و سابقه سیاست‌گذاری و مدیریت اجرایی در حوزه سلامت داشته است، بدیهی است انتظار می‌رفت که توجه ویژه‌ای به بخش سلامت، به‌ویژه پرستاری داشته باشد و این چنین هم بود اما در پاسخ به سؤال شما که چقدر به پرستاری رسیدگی شده، باید بگویم بهتر است بپرسیم چقدر به کل نظام سلامت توجه شده است.

پاسخ این است که در یک سال گذشته، اتفاقات رخ‌داده نسبت به وضعیت کلی کشور، نمی‌توان گفت عالی بوده، اما بد هم نبوده است چرا که گام‌هایی برداشته شد که بخشی از مشکلات پرستاری را حل کرد، اما در مجموع، بیشتر مشکلات نظام سلامت را کاهش داد.

اگر به سال گذشته برگردیم، در آغاز دولت، پرستاران در بسیاری از نقاط کشور دست از کار کشیده بودند. دلیلش معوقات طولانی، مبلغ کم اضافه‌کار، اضافه‌کار اجباری و شرایط کاری نامناسب بود. به‌طور میانگین، حدود ۹تا ۱۰ماه معوقات کارانه و پنج تا ۶ماه معوقه اضافه‌کار داشتیم، آن هم با مبلغی پایین. این شرایط باعث شد بسیاری از پرستاران از انجام اضافه‌کار خودداری کنند و بنابراین این خطر برای کشور وجود داشت که حدود یک‌سوم نیروی پرستاری که با اضافه‌کار تأمین می‌شود، از دست برود و این رقم بزرگی بود.

با تلاش‌هایی که شد، دولت توانست تا عید، معوقات ۹ماهه را به ۶ماه کاهش دهد و افزایش مبلغ اضافه‌کار نیز مصوب شد. این اقدامات بخشی از مشکلات نظام سلامت را حل کرد و پرستاران دوباره تمایل به انجام اضافه‌کار پیدا کردند. هرچند رقم افزایش قابل‌توجهی نبود، اما در جامعه پرستاری رضایت نسبی ایجاد کرد.

با این حال، روند مطلوب پس از آن متوقف شد. قرار بود امسال دو یا سه اتفاق خوب بیفتد، اما بخشی از آن به دلیل جنگ محقق نشد. از جمله پرداخت ۸۰همت از سوی دولت به وزارت بهداشت برای پرداخت مطالبات پرسنلی که هنوز انجام نشده است.

از سوی دیگر در شرایط جنگ هم دیدیم که پرستاران زیر بمباران در مراکز درمانی حضور داشتند، آسیب دیدند و ایستادگی کردند، اما آن‌طور که باید از آنان قدردانی نشد. با این وضعیت، دوباره نگرانی‌ها از عدم رضایت در جامعه پرستاری شکل گرفته است.

افزایش مبلغ اضافه کار که سال گذشته به تصویب رسید اجرا شد؟ میانگین مبلغ اضافه کار اکنون چند هزار تومان است؟

امسال با افزایش سنواتی، میانگین حقوق حدود ۲۰درصد افزایش یافت و مبلغ اضافه کار نیز از میانگین ۷۵هزار تومان میانگین به ۸۵هزار تومان رسیده است.

تصمیماتی که اخیراً در حوزه سلامت گرفته می‌شود، نشانه‌ای از مشورت کارشناسی ندارد

وزارت بهداشت طی اقدامی جنجالی مجوز راه‌اندازی مراکز غیرانتفاعی آموزش پرستار را صادر کرده است که با مخالفت بسیاری از نهادهای صنفی پرستاری از جمله سازمان شما نیز مواجه شد، چرا با این امر مخالف هستید؟

یکی از شعارهای دولت چهاردهم و شخص رئیس‌جمهور این بود که در تصمیم‌گیری‌ها باید به نظر کارشناسان احترام گذاشت. ایشان حتی در حوزه‌هایی که می‌گفتند تخصص مستقیم ندارند، بر لزوم مشورت با متخصصان تأکید داشتند بنابراین ما نیز انتظار داشتیم در موضوع کمبود پرستار که مسئله‌ای ریشه‌ای و اساسی در نظام سلامت است، نگاه کارشناسی حاکم باشد.

اما تصمیماتی که اخیراً در حوزه سلامت، از جمله در زمینه کمبود پرستار گرفته می‌شود، متأسفانه نشانه‌ای از مشورت کارشناسی ندارد. ما این موضوع را اعلام می‌کنیم که ۱۰۰هزار پرستار در کشور کمبود داریم اما راه حل آن را افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی پرستاری نمی‌دانیم.

با این وجود، ساده‌ترین و دم‌دست‌ترین راه‌حلی که وزارت بهداشت و برخی کمیسیون‌های مجلس به آن متوسل شده‌اند، افزایش ظرفیت آموزشی است؛ یعنی به‌محض اینکه صحبت از کمبود پرستار می‌شود، می‌گویند باید ظرفیت آموزش را افزایش دهیم! در حالی که آمارها نشان می‌دهد کمبود پرستار ناشی از کمبود آموزش نیست.

دولت سالانه فقط ۴تا ۵ هزار پرستار استخدام می‌کند

در زمان حاضر چه‌تعداد دانشجوی پرستاری در دانشگاه‌ها پذیرفته می‌شوند؟

امسال ۱۳هزار دانشجو فقط در مقطع کارشناسی پرستاری پذیرش شده‌اند که معمولاً این رقم در زمان معرفی به دانشکده‌ها به ۱۵تا ۱۶هزار نفر افزایش می‌یابد. اگر رشته‌های اتاق عمل، هوشبری و فوریت‌های پزشکی را نیز اضافه کنیم، ظرفیت آموزشی بزرگی داریم و حدود ۲۲۰دانشکده پرستاری سالانه بالغ بر ۲۰هزار کادر پرستاری تربیت می‌کنند.

اما دولت در پنج سال گذشته، به‌طور متوسط سالانه فقط ۴تا ۵هزار پرستار استخدام کرده است. یعنی حدود ۸تا ۱۰هزار پرستار بدون برنامه جذب باقی مانده‌اند. در واقع ما پرستار تربیت می‌کنیم، اما برایشان فرصت شغلی ایجاد نمی‌کنیم.

این در حالی است که در زمان حاضر با شرایط ایجادشده، پرستاران فقط باید در بیمارستان‌ها استخدام شوند، در حالی که می‌شد برای خدمات مراقبتی در جامعه نیز تعرفه‌گذاری و فرصت شغلی تعریف کرد اما این کار انجام نشده است.

به‌عبارت دیگر در زمان حاضر، ما حدود ۱۰هزار نفر مازاد ظرفیت آموزشی داریم که امکان به‌کارگیری آن‌ها وجود ندارد، از سوی دیگر، سالانه ۲تا ۳هزار پرستار ترک خدمت کرده یا بازنشسته می‌شوند بنابراین، مشکل کمبود پرستار مربوط به آموزش نیست.

افزایش ظرفیت آموزشی، هدیه دادن منابع ملی به کشورهای پیشرفته است

برخی معتقدند با افزایش ظرفیت پذیرش دانشجو، به‌هرحال تعداد نیروهای پرستاری آن‌قدر زیاد می‌شود که می‌توان بخش مهمی از نیاز جامعه را با آن جبران کرد.

ما قبلاً هم گفته‌ایم و باز تکرار می‌کنیم این افزایش ظرفیت آموزشی، در عمل به‌معنای هدیه دادن منابع ملی و بیت‌المال به کشورهای پیشرفته است، یعنی ما با هزینه بیت‌المال، پرستار تربیت می‌کنیم و آن‌ها به دانمارک، آلمان، آمریکا و سایر کشورها مهاجرت می‌کنند، این یک خطای بزرگ اقتصادی و سیاسی است.

این‌که برخی تصور می‌کنند اگر عرضه پرستار زیاد شود، آن‌ها با هر شرایطی مجبور به کار در داخل خواهند بود؛ تصور اشتباهی است زیرا مسئله اصلی، نبود شرایط مناسب و انگیزه شغلی است؛ اگر به گذشته نگاه کنیم می‌بینیم که پیش‌تر با ۵هزار دانشجویی که پذیرفته می‌شدند، همین تعداد جذب می‌شدند، حالا با بیش از ۱۰هزار دانشجو هم همان میزان جذب انجام می‌شود درنتیجه، فقط مازاد ظرفیت به وجود آمده است که نصیب کشورهای دیگر می‌شود.

از سوی دیگر متأسفانه در این زمینه نظر کارشناسی از نظام پرستاری یا حتی معاونت پرستاری گرفته نشده است. اگر دولت معاون پرستاری تعیین کرده است، باید در چنین موضوعاتی از او نظر بخواهد، تا جایی که من اطلاع دارم، نظر ما و معاونت پرستاری نیز در تصمیم اخیر لحاظ نشده است.

به‌طورکلی پدیده مهاجرت پرستاران نگران‌کننده است

آمار مهاجرت‌ها و گوداستندینگ‌هایی که صادر می‌شود نسبت به سال‌های گذشته کاهش داشته یا افزایش یافته است؟

آمار گوداستندینگ نسبت به سه سال پیش ۳۰درصد کاهش یافته است که بخش مهمی از آن را می‌توان ناشی از تغییر دولت و انگیزه پرستاران برای ماندگاری در کشور دانست اما به‌طورکلی پدیده مهاجرت پرستاران نگران‌کننده است.

برای مثال در زمان حاضر حدود ۲۴۰۰تا ۲۵۰۰پرستار ایرانی فقط در دانمارک حضور دارند به‌طوری که اخیراً دانمارک اعلام کرده است که نه‌تنها از ایران، بلکه از بسیاری کشورها دیگر پرستار کافی گرفته است و فعلاً نیازی ندارد و دیگر پرستار ایرانی جذب نمی‌کند زیرا دانمارک کشور کوچکی با نظام سلامت محدود است.

دانمارک در زمان حاضر برنامه‌ریزی کرده است تا با سرمایه‌گذاری در آموزش داخلی، نیاز خود را از داخل تأمین کند، با این حال، طبیعی است که در سال‌های آینده کشورهای دیگر جای دانمارک را بگیرند، زیرا پیش‌بینی می‌شود در ۷تا ۸سال آینده، دنیا به حدود ۶میلیون پرستار جدید نیاز داشته باشد.

شورای بین‌المللی پرستاران از این پدیده، یعنی جذب پرستاران در کشورهای پیشرفته از کشورهای در حال توسعه، با عنوان «کلاهبرداری بین‌المللی» یاد کرده است، چراکه کشورهای توسعه‌یافته از منابع انسانی کشورهای در حال توسعه استفاده می‌کنند و پرستاران تربیت‌شده آن‌ها را جذب می‌کنند.

در مورد وضعیت پرستاران ایرانی که مهاجرت می‌کنند برخی می‌گویند بسیاری از آن‌ها در داخل کشور جایگاه‌های بسیار خوبی در نظام سلامت داشته‌اند اما وقتی به کشورهای اروپایی مهاجرت می‌کنند، متأسفانه با آن‌ها مانند نیرویی با تحصیلات پایین‌تر، در حد «کمک‌پرستار» برخورد می‌شود، این موضوع واقعیت دارد؟

بله، متأسفانه این واقعیت وجود دارد. برخی از همکاران ما که به خارج از کشور می‌روند، اگر شرایط لازم را داشته باشند و مدارکشان پذیرفته شود، در همان کشورها به‌عنوان پرستار مشغول به کار می‌شوند، چون آن کشورها کمبود پرستار دارند اما تعدادی دیگر از همکاران، به‌دلیل اینکه هنوز زبان کشور مقصد را به‌طور کامل نیاموخته‌اند یا نتوانسته‌اند آزمون‌های لازم را برای تأیید صلاحیت پرستاری بگذرانند، برای امرار معاش مجبور می‌شوند در مشاغلی فعالیت کنند که بیشتر در حوزه نگهداری و مراقبت از بیماران یا سالمندان است.

 

منبع: تسنیم