به گزارش خبرگزاری مهر، هر سال در هفته جهانی ناشنوایان نگاه‌ها به سمت صدای خاموش هزاران کودک و بزرگسال ناشنوا جلب می‌شود؛ کسانی که گرچه شنیدن برایشان ممکن نیست اما با توانمندی‌هایی که دارند، نیازمند توجه و همراهی جامعه‌اند. سازمان بهزیستی نیز در این هفته با تأکید بر توانمندسازی، گسترش خدمات توانبخشی و آموزش، برنامه‌های متنوعی برای ارتقای کیفیت زندگی این افراد در دست اجرا دارد.
زهرا نوع‌پرست مدیرکل دفتر توانبخشی حرفه‌ای و توانپزشکی سازمان بهزیستی، درباره جمعیت افراد دارای معلولیت شنوایی تحت پوشش سازمان بهزیستی گفت: هدف این روز توجه ویژه سازمان‌ها به این افراد در راستای توانمندسازی است مثلاً وزارت بهداشت برای ارتباط آنها پیش‌بینی کند بیمارستان‌ها و مراکز درمانی در حال حاضر یک‌میلیون و ۵۵۰ هزار نفر از افراد دارای معلولیت تحت پوشش سازمان بهزیستی هستند که از این تعداد حدود ۱۴ درصد معادل ۲۲۷ هزار نفر دارای معلولیت شنوایی‌اند. از میان آنها، حدود ۱۷۰ هزار نفر در گروه شدت‌های متوسط، شدید و خیلی شدید قرار دارند.
وی افزود: بیشترین معلولیت‌های جامعه هدف به ترتیب مربوط به معلولیت‌های ذهنی و جسمی است و معلولیت شنوایی جزو بالاترین‌ها نیست. البته آمارهای ما مبتنی بر مراجعات به سازمان است چرا که بسیاری از افراد دارای معلولیت به بهزیستی مراجعه نمی‌کنند و پرونده‌ای برایشان تشکیل نمی‌شود.
نوع‌پرست درباره خدمات سازمان به افراد ناشنوا اظهار کرد: سازمان بهزیستی به تناسب شدت معلولیت و درخواست مددجویان خدمات متنوعی ارائه می‌کند از حمایت‌هایی نظیر پرداخت حق پرستاری برای افراد شدید و خیلی شدید گرفته تا برنامه‌های پیشگیری همچون مشاوره ژنتیک و غربالگری شنوایی نوزادان. خدمات ما عملاً از پیش از تولد آغاز می‌شود، زیرا نقص شنوایی شایع‌ترین اختلال مادرزادی است و از هر هزار تولد، دو نوزاد با درجاتی از کم‌شنوایی متوسط تا شدید به دنیا می‌آیند.
وی ادامه داد: غربالگری باید در سه ماه نخست زندگی نوزاد انجام شود تا حداکثر تا شش‌ماهگی تشخیص و مداخله صورت گیرد، چرا که بدون شنیدن، فرآیند تکلم نیز شکل نمی‌گیرد. در حال حاضر ۹۹ مرکز اختلال شنوایی و ۲۸ مرکز تلفیقی در کشور فعال هستند که خدماتی همچون تجویز سمعک، کاشت حلزون، مشاوره‌های آموزشی و خدمات توانبخشی شامل گفتاردرمانی، کاردرمانی، روانشناسی و مددکاری ارائه می‌دهند.
خدمات به ۵۵ هزار کودک ناشنوا در مراکز توانبخشی
مدیرکل دفتر توانبخشی حرفه‌ای و توانپزشکی خاطرنشان کرد: بهزیستی بابت هر کودک دارای معلولیت شنوایی، سالانه ۵ میلیون تومان یارانه به مراکز توانبخشی پرداخت می‌کند و خانواده‌ها نهایتاً کمتر از یک‌میلیون تومان می‌پردازند در دهک‌های پایین حتی خدمات رایگان ارائه می‌شود. هم‌اکنون ۵۵ هزار و ۵۲۳ نفر از خدمات این حوزه بهره‌مند هستند که ۵۱ هزار و ۲۰ نفر از آنان یارانه دریافت می‌کنند.در این مراکز علاوه بر ارائه خدمات مستقیم به کودک، آموزش‌های لازم به خانواده‌ها داده می‌شود تا بدانند چگونه باید با فرزند خود ارتباط برقرار کنند و محیط زندگی او را مناسب‌سازی کنند به این ترتیب، خدمات توانبخشی و آموزشی با محوریت خانواده و کودک به‌صورت هم‌زمان ارائه می‌شود. در این مراکز مجموعه‌ای از خدمات تخصصی همچون روانشناسی، کاردرمانی، گفتاردرمانی و مددکاری اجتماعی ارائه می‌شود تا کودک در مسیر رشد و یادگیری توانمندی‌های لازم را به دست آورد.
وی درباره کاشت حلزون گفت: کاشت حلزون بر عهده وزارت بهداشت و مراکز تخصصی است که این کار را انجام می‌دهند و سازمان بهزیستی صرفاً در بخش حمایت ورود می‌کند. پروتزهای کاشت از طریق هیأت امنای ارزی به صورت رایگان در اختیار خانواده‌ها قرار می‌گیرد و سازمان هزینه‌های مربوط به قطعات و تعمیرات را تأمین می‌کند چرا که این قطعات بعد از مدتی نیاز به تعمیر یا تعویض دارند و در اینجا سازمان بهزیستی حمایت می‌کند. کاشت حلزون تا سن ۶ سالگی رایگان است، گاهی ممکن است ناشنوایی یک کودک دیر تشخیص داده شود و نیاز به مداخله داشته باشد در این شرایط، کمیته توانبخشی سازمان بهزیستی با توجه به وضعیت خانواده و هزینه‌های مورد نیاز تصمیم‌گیری می‌کند تا برای تأمین هزینه‌ها اقدام کند چرا که هزینه تأمین پروتز برای خانواده‌ها بسیار سنگین خواهد بود.
نوع‌پرست همچنین بیان کرد: در حوزه وسایل کمک‌توانبخشی، سال گذشته بیش از ۹۴ هزار خدمت ارائه شد که ۸۰ هزار و ۳۰۰ مورد آن خرید و تأمین سمعک بود. سمعک‌ها با ارز دولتی و از شرکت‌های دارای مجوز وزارت بهداشت تهیه می‌شوند و اطلاعات مربوط به هر خدمت در سامانه وزارت بهداشت ثبت می‌شود تا شفافیت کامل وجود داشته باشد.
مدیرکل دفتر توانبخشی حرفه‌ای و توانپزشکی با اشاره به خدمات حمایتی سازمان بهزیستی در حوزه کاشت حلزون گفت: سال گذشته حدود سه‌هزار و ۵۰ نفر از کمک‌هزینه‌های کاشت بهره‌مند شدند همچنین در برخی شهرستان‌ها که مراکز خدمات شنوایی فعال نیست، سازمان از طریق خرید خدمات توانپزشکی، بخشی از هزینه‌های فرانشیز کلینیک‌های طرف قرارداد بیمه را پرداخت می‌کند.
وی درباره خدمات مربوط به سمعک توضیح داد: سمعک‌ها بسته به شدت کم‌شنوایی هر سه تا پنج سال قابل تعویض هستند. بخشی از هزینه این وسایل از محل ارز دولتی تأمین می‌شود و خرید آنها با هماهنگی وزارت بهداشت و از طریق شرکت‌های تابعه انجام می‌گیرد. در سال ۱۴۰۳ تمامی سمعک‌های توزیع‌شده از مسیر ادارات بهزیستی استان‌ها و با معرفی رسمی وزارت بهداشت تهیه شد.
نوع پرست در پاسخ به این پرسش که کاشت حلزون برای افراد بالای ۶ سال چگونه است، تصریح کرد: این گروه تحت پوشش بیمه قرار نمی‌گیرند چرا که هدف اصلی، انجام کاشت در سنین پایین است تا کودک بتواند در مدارس عادی حضور یابد. خوشبختانه با اجرای برنامه‌های غربالگری، سن تشخیص معلولیت شنوایی از سه تا سه‌ونیم سال به حدود یک تا یک‌ونیم سال کاهش یافته است و این یک خبر بسیار امیدوارکننده محسوب می‌شود.
ناشنوایی و کم شنوایی رو به افزایش
وی افزود: طبق آمارهای جهانی، معلولیت شنوایی رو به افزایش است به‌ویژه در میان جوانان به دلیل استفاده مداوم از هدفون، قرار گرفتن در معرض صداهای بلند و محیط‌های شغلی پر سروصدا همچنین در فرآیند سالمندی، کاهش شنوایی یکی از مشکلات شایع است بنابراین باید آموزش‌های عمومی برای پیشگیری در سطح کشور تقویت شود.
مدیرکل دفتر توانبخشی حرفه‌ای و توانپزشکی درباره اینکه دلایل ناشنوایی یک کودک از بدو تولد چیست، تصریح کرد: حدود ۵۰ درصد ناشنوایی‌های مادرزادی منشأ ژنتیکی دارد که در ازدواج‌های فامیلی این نسبت به دو برابر افزایش می‌یابد. از این رو مشاوره ژنتیک نقش مهمی در پیشگیری ایفا می‌کند. سایر علل ناشنوایی شامل عفونت‌ها و عوامل ناشناخته است مثلاً عفونت مادر در دوران بارداری یا سرخجه بنابراین توصیه می‌شود که مادر در سه ماه اول بارداری کمتر در معرض عفونت قرار بگیرد.
وی در ادامه به اقدامات اشتغال اشاره کرد و گفت: در سال ۱۴۰۳ حدود ۵ هزار و ۹۹۵ مورد خدمات اشتغال شامل خوداشتغالی، کارفرمایی و حق بیمه کارفرما برای افراد ناشنوا ارائه شد. همچنین در سال ۱۴۰۴ تاکنون ۳۷ هزار و یک پرونده اشتغال افراد دارای معلولیت شنوایی در سامانه ثبت شده که ۱۶ هزار و ۶۰ پرونده آن ارزیابی نهایی شده است.
نوع‌پرست درباره برنامه غربالگری شنوایی نوزادان یادآور شد: برنامه غربالگری شنوایی نوزادان یکی از خدمات ویژه بهداشتی است که با هدف شناسایی زودهنگام کم‌شنوایی اجرا می‌شود؛ اختلالی که در معاینات معمول نوزاد قابل تشخیص نیست اما اگر در زمان مناسب شناسایی و مداخله نشود، پیامدهای سنگینی برای کودک، خانواده و جامعه به همراه خواهد داشت. نقص شنوایی شایع‌ترین اختلال مادرزادی در بدو تولد است به همین دلیل، در این برنامه تمامی نوزادان بلافاصله پس از تولد در واحدهای غربالگری که اغلب در زایشگاه‌ها مستقر هستند، تحت آزمون AOAE قرار می‌گیرند و در صورت مشکوک بودن نتیجه، آزمایش ظرف ۲ تا ۴ هفته بعد با دستگاه تخصصی تکرار می‌شود.
ایران جزو هفت کشور همکار سازمان بهداشت جهانی در غربالگری شنوایی
مدیرکل دفتر توانبخشی حرفه‌ای و توانپزشکی افزود: چنانچه مجدداً احتمال کم‌شنوایی وجود داشته باشد، نوزاد به سطح دوم برنامه برای انجام ارزیابی‌های تشخیصی ارجاع داده می‌شود و در صورت تأیید تشخیص، شیرخوار با برگ ارجاع به سطح سوم برنامه منتقل شده و اقدامات طبی و توانبخشی لازم برای او آغاز می‌شود.این برنامه از سال ۱۳۸۴ به‌صورت فراگیر در تمامی استان‌های کشور اجرا شده و بر اساس استاندارد جهانی، هدف آن اطمینان از غربالگری پیش از یک‌ماهگی، تشخیص قطعی پیش از سه‌ماهگی و آغاز مداخله مؤثر پیش از شش‌ماهگی است.
وی درباره دستاوردهای برنامه غربالگری شنوایی نوزادان گفت: پوشش حدود ۱۶ میلیون نفر در طول سال‌های اجرای برنامه. پوشش بیش از ۹۵ درصد موالید زنده کشور. شناسایی بیش از ۵۰ هزار نوزاد و کودک دارای اختلالات شنوایی. ارائه خدمات در حدود ۷۰۰ واحد غربالگری شنوایی ثابت و سیار. بهره‌گیری از ظرفیت‌های بخش غیردولتی در غربال، تشخیص و مداخله. کاهش میانگین سن تشخیص کم‌شنوایی از ۳ سال به حدود ۱ تا ۱.۵ سال. به دلیل اجرای موفق این برنامه، ایران اکنون یکی از هفت کشور اصلی همکار سازمان بهداشت جهانی در حوزه غربالگری شنوایی به شمار می‌رود.
نوع پرست درباره غربالگری شنوایی گروه سنی ۳ تا ۵ سال ادامه داد: کم‌شنوایی یکی از شایع‌ترین عیوب حسی-عصبی مادرزادی است که نه‌تنها در بدو تولد بلکه در سال‌های بعد نیز می‌تواند به دلایل ارثی یا اکتسابی بروز کند و منجر به اختلالات ارتباطی، کلامی و تکاملی شود. بر اساس آمار، در میان نوزادان سالم، شیوع کم‌شنوایی حدود ۳ تا ۵ در هزار است. در گروه سنی دبستانی، این رقم ۱۰ برابر افزایش یافته و به ۳ تا ۵ درصد می‌رسد و در گروه پیش‌دبستانی آمار دقیقی در دست نیست، اما برآوردها نیز عددی در همین حدود نشان می‌دهد به همین دلیل، غربالگری شنوایی در سنین ۳ تا ۵ سال نیز در دستور کار قرار گرفته و با هدف پیشگیری و مداخله به‌موقع در گروه‌های هدف طراحی و اجرا می‌شود.
گسترش برنامه غربالگری شنوایی و توسعه خدمات زبان اشاره
مدیرکل دفتر توانبخشی حرفه‌ای و توانپزشکی بیان کرد: برنامه غربالگری شنوایی کودکان که از سال ۱۳۹۶ به صورت پایلوت آغاز شد، هم‌اکنون با بهره‌گیری از حدود ۲۵۰ دستگاه تخصصی در کشور در حال اجراست. تنها در سال ۱۴۰۳، بیش از ۴۴۰ هزار کودک تحت غربالگری شنوایی قرار گرفته‌اند.
وی درباره توسعه زبان اشاره گفت: زبان اشاره ایرانی به عنوان زبان رسمی شبکه ملی افراد دارای معلولیت شنوایی به رسمیت شناخته شده است. بر همین اساس، سازمان بهزیستی اقداماتی همچون اعزام مترجم زبان اشاره و حمایت از آموزش مترجمان را دنبال می‌کند تا افراد ناشنوا در مراجعاتی همچون حضور در دادگاه‌ها و سایر نهادهای رسمی بتوانند از خدمات مترجمی بهره‌مند شوند. سال گذشته ۹ هزار مترجم در استان‌های سراسر کشور در موارد نیاز در کنار افراد ناشنوا بودند.
به گفته وی، گام بعدی حرکت به سمت استفاده از فناوری‌های هوشمند و مجازی است تا خدمات ترجمه زبان اشاره بدون نیاز به حضور فیزیکی مترجم ارائه شود. هم‌اکنون در برخی استان‌ها خدمات مجازی با بهره‌گیری از شبکه‌های ارتباطی در حال اجراست، هرچند توسعه نرم‌افزارهایی که بتوانند گفتار را مستقیماً به زبان اشاره تبدیل کنند، هنوز در کشور عملیاتی نشده است.