کاهش بروکراسی و سرمایه‌گذاری هدفمند، پیش‌نیاز ارتقای پژوهش در حوزه سلامت | ایران مدلبز

به گزارش وبدا، دکتر شاهین آخوندزاده در بیست و چهارمین جشنواره پژوهشی تریتا که به مناسبت هفته پژوهش امروز، شنبه ۲۹ آذر ماه برگزار شد، با تأکید بر ضرورت ایجاد فضای پویا و امیدآفرین در پژوهش کشور، گفت: ایجاد شور و شوق در میان محققان می‌تواند زمینه‌ساز انجام پژوهش‌های بزرگ‌تر و ارائه خدمات مؤثرتر در نظام سلامت کشور شود.

وی افزود: دانشگاه علوم پزشکی ایران، نخستین دانشگاه علوم پزشکی کشور است که آموزش پزشکی را به‌صورت مستقل آغاز کرد و از سوی دیگر، با وارد کردن علوم پایه به محیط بیمارستان، مسیر متفاوت و ویژه‌ای را در آموزش و پژوهش پزشکی رقم زده است؛ مسیری که در بسیاری از دانشگاه‌های دیگر کشور و حتی جهان دیده نمی‌شود و ظرفیت مهمی برای توسعه پژوهش محسوب می‌شود.

معاون وزیر بهداشت با اشاره به جایگاه دانشگاه علوم پزشکی ایران در نظام‌های رتبه‌بندی، گفت: در دوره‌ای که در وزارت بهداشت مسئولیت داشتم، همواره این دغدغه وجود داشت که چرا دانشگاه علوم پزشکی ایران در رتبه‌های هفتم یا هشتم کشوری قرار دارد، در حالی که ظرفیت بالاتری دارد.

نظام ارزشیابی پژوهشی وزارت بهداشت، بومی و جامع است

به گفته دکتر آخوندزاده، نظام ارزشیابی پژوهشی وزارت بهداشت، یک ارزشیابی بومی و جامع است که تنها به تعداد مقالات بسنده نمی‌کند بلکه طرح‌های تحقیقاتی اثرگذار، زیرساخت‌های آزمایشگاهی و خروجی‌های فناورانه را نیز مدنظر قرار می‌دهد.

وی با مقایسه نظام‌های رتبه‌بندی بین‌المللی افزود: در نظام‌هایی مانند شانگهای، تمرکز اصلی بر کمیت مقالات و استنادات است و به بسیاری از مؤلفه‌های اثرگذاری پژوهش توجه نمی‌شود، در حالی که نظام ارزشیابی پژوهشی ایران که طی حدود ۳۵ سال شکل گرفته، تلاش دارد تصویری جامع‌تر ارائه دهد. البته هر نظام ارزیابی نقاط قوت و ضعف خود را دارد و نباید تنها بر یک شاخص خاص تکیه کرد.

وی با ارائه مثالی از شاخص‌های علم‌سنجی تصریح کرد: بالا بودن یک شاخص به‌تنهایی نمی‌تواند نشان‌دهنده برتری علمی یک کشور باشد و همه شاخص‌ها باید در کنار هم دیده شوند. از همین منظر، روند ارتقای جایگاه دانشگاه علوم پزشکی ایران از رتبه‌های هفتم و هشتم به رتبه چهارم کشوری نشان می‌دهد که این دانشگاه ظرفیت رسیدن به رتبه‌های بالاتر، حتی جایگاه دوم را نیز دارد.

سهم علم از تولید ناخالص داخلی کاهش یافته است

معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت با اشاره به تأکیدات مقام معظم رهبری بر علم و فناوری، گفت: رهبر انقلاب بیشترین تأکید را بر پژوهش و فناوری به‌عنوان قدرت اصلی کشور داشته‌اند اما متأسفانه سهم علم و فناوری از تولید ناخالص داخلی نه‌تنها افزایش نیافته، بلکه کاهش نیز پیدا کرده است. در حالیکه در دوره‌هایی که سهم پژوهش حتی به حدود نیم درصد رسید، ایران به رتبه نخست علمی منطقه دست یافت.

دکتر آخوندزاده با نقد برنامه‌های توسعه کشور افزود: در قانون برنامه هفتم پیشرفت، اهدافی تعیین شده که برخی از آن‌ها فاقد شاخص‌های دقیق و قابل اندازه‌گیری هستند و تحقق آن‌ها بدون سرمایه‌گذاری جدی در پژوهش دشوار خواهد بود. تعیین رتبه‌های جهانی بدون مشخص کردن مبنای ارزیابی، یکی از ضعف‌های این برنامه است.

وی با تاکید بر اهمیت سرمایه‌گذاری در پژوهش، خاطرنشان کرد: سرمایه‌گذاری‌های کوچک اما هدفمند در علم و فناوری می‌تواند اثرگذاری بیشتری نسبت به هزینه‌های کلان در برخی حوزه‌های دیگر داشته باشد. تجربه نشان داده که حمایت مؤثر از پژوهش، به ارتقای جایگاه دانشگاه‌ها و افزایش اعتماد به نفس علمی کشور منجر می‌شود.

زیر سوال رفتن اعتبار داده های پژوهشی با کمبود اعتبارات

معاون وزیر بهداشت خاطرنشان کرد: در شرایط فعلی، اعتبارات موجود حتی حداقل‌های مورد نیاز برای اجرای پایان‌نامه‌ها و طرح‌های تحقیقاتی را پوشش نمی‌دهد که این مساله می‌تواند اعتبار داده‌های پژوهشی را زیر سؤال ببرد. در چنین شرایطی، یکی از مهم‌ترین اقدامات، کاهش بروکراسی و تسهیل مسیر فعالیت برای پژوهشگران است.

دکتر آخوندزاده تأکید کرد: وقتی امکان حمایت مالی کافی از پژوهشگران وجود ندارد، حداقل کاری که می‌توان انجام داد، حذف موانع اداری، کاهش رفت‌وبرگشت‌های غیرضروری و ایجاد مسیر هموار برای محققان برجسته است. پژوهشگران توانمند نباید با محدودیت‌های غیرمنطقی در تعداد طرح‌ها یا فرآیندهای اداری مواجه شوند.

وی با اشاره به نقش آموزش در کنار پژوهش گفت: وظیفه اصلی اعضای هیات علمی، آموزش است اما پژوهش هم نقش مهمی در ایجاد نشاط، اعتماد به نفس و پویایی در فضای دانشگاه دارد. در شرایطی که فضای روانی کشور هدف جنگ ناامیدی قرار گرفته، پژوهش می‌تواند عامل مهمی در تقویت روحیه دانشگاهیان و کاهش مهاجرت نخبگان باشد.

دکتر آخوندزاده در پایان ابراز امیدواری کرد با تقویت فضای پژوهشی در دانشگاه علوم پزشکی ایران و سایر دانشگاه‌ها، حتی کاهش ۱۰ درصدی مهاجرت نخبگان نیز دستاورد مهمی خواهد بود و این امر نیازمند همت جدی مدیران و حمایت مستمر از محققان است.