تقویت و تکمیل برنامه پزشک خانواده در روستاها؛ اولویت راهبردی وزارت بهداشت در سال جاری | ایران مدلبز

وزارت بهداشت در سال جاری تقویت و تکمیل برنامه پزشک خانواده را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اولویت‌های راهبردی خود در دستور کار قرار داده است؛ اقدامی که با توجه به تأکیدات مقام معظم رهبری بر ضرورت بازسازی و توانمندسازی شبکه بهداشت و درمان کشور، اهمیت مضاعفی یافته است. این برنامه که از سال ۱۳۸۴ در روستاها آغاز شده، اکنون در مرحله‌ای قرار دارد که می‌تواند با ترمیم نواقص گذشته، نقش مؤثرتری در ارتقای سلامت جامعه ایفا کند.

دکتر حسن عبدالله‌زاده، مدیر توسعه شبکه و ارتقای سلامت معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد در گفتگو با وب دا با اشاره به اینکه برنامه پزشک خانواده از ابتدا به‌طور کامل مطابق استاندارد اجرا نشده است، توضیح داد که در حوزه‌های فضای فیزیکی، تجهیزات و نیروی انسانی کمبودهایی وجود داشته است؛ هرچند دسترسی مردم به پزشک و کارکنان بهداشت بهبود یافته بود. وی افزود دکتر پزشکیان، به‌عنوان آغازکننده این برنامه، اکنون نیز بر تکمیل جدی آن تأکید دارد و وزارت بهداشت در سال جاری تقویت این طرح در روستاها را با جدیت دنبال می‌کند. اجرای برنامه در شهرها نیز نیازمند تخصیص اعتبارات ویژه به دلیل هزینه‌های بالا است.

چهار محور سیاستی وزارت بهداشت در سال جاری

دکتر عبدالله‌زاده در تشریح برنامه‌های امسال وزارت بهداشت بیان کرد که چهار محور اصلی شامل «جوانی جمعیت»، «پزشک خانواده»، «ارتقای سواد سلامت» و «مولفه‌های اجتماعی مؤثر بر سلامت» است. وی تأکید کرد ارتقای سواد سلامت نقش مهمی در توانمندسازی مردم و توسعه خودمراقبتی دارد اما برخی عوامل مؤثر بر سلامت مانند آلودگی هوا و ترافیک خارج از کنترل مردم بوده و مستلزم هماهنگی سایر دستگاه‌ها است.

وی با اشاره به سطوح خدمات سلامت گفت سطح پایه فعالیت‌ها مربوط به توانمندسازی مردم و افزایش سواد سلامت است و سه سطح بعدی به نظام شبکه اختصاص دارد. سطح یک شامل خانه‌های بهداشت، پایگاه‌های سلامت و مراکز خدمات جامع سلامت است؛ سطح دو به کلینیک‌ها و بیمارستان‌های تخصصی و سطح سه به خدمات فوق تخصصی اختصاص دارد.

نقش خانه‌های بهداشت و پایگاه‌های سلامت روستایی

به گفته مدیر توسعه شبکه و ارتقای سلامت، خانه‌های بهداشت نخستین بخش ارائه خدمات بهداشتی در روستاها هستند و در روستاهای پرجمعیت‌تر پایگاه سلامت یا مراکز خدمات جامع سلامت فعالیت می‌کنند. استاندارد پیش‌بینی خانه‌های بهداشت به ازای هر هزار نفر جمعیت تعیین شده، اما این عدد در دستورالعمل‌ها بین ۷۰۰ تا ۳۵۰۰ نفر متغیر است. در گذشته به‌دلیل شرایط سخت‌گذر، حتی خانه‌های بهداشت با جمعیت‌های ۱۸۰ نفر نیز ایجاد شده بود، اما اکنون استانداردها به سمت جمعیت بیش از ۷۰۰ نفر تنظیم شده است. همچنین مراکز خدمات جامع سلامت برای جمعیت متوسط هشت هزار نفر تعریف شده‌اند که از چهار هزار تا دوازده هزار نفر متغیر است و برای هر چهار هزار نفر یک پزشک در نظر گرفته می‌شود.

دکتر عبدالله‌زاده با توضیح هرم خدمات سلامت اظهار کرد بیشترین نیاز خدماتی در قاعده هرم یعنی خودمراقبتی و سواد سلامت قرار دارد، در حالی که کمترین نیاز مربوط به خدمات تخصصی و فوق‌تخصصی است. اما در هرم هزینه‌ها، بیشترین هزینه‌ها در بخش خدمات تخصصی و فوق‌تخصصی صرف می‌شود. وی افزود برنامه پزشک خانواده با تقویت خودمراقبتی و هدایت صحیح مردم به خدمات سطح یک مانع مراجعه غیرضروری به خدمات پرهزینه تخصصی می‌شود. او یادآور شد پیشگیری همواره کم‌هزینه‌تر از درمان است و اصلاحات ساده در سبک زندگی می‌تواند از تحمیل هزینه‌های سنگین درمانی مانند دیالیز یا پیوند کلیه جلوگیری کند.

جایگاه کلیدی نظام ارجاع الکترونیک در پزشکی خانواده

وی نظام ارجاع به‌ویژه ارجاع الکترونیک را از مهم‌ترین اجزای پزشک خانواده دانست و بیان کرد در این نظام، پزشک سطح یک با شناخت دقیق از وضعیت بیمار تشخیص می‌دهد که بیمار نیازمند مراجعه به متخصص هست یا خیر و در صورت نیاز، بیمار را به متخصص مرتبط در مرکز مشخص‌شده هدایت می‌کند و حتی نوبت ویزیت نیز به‌صورت الکترونیکی ثبت می‌شود. این فرایند از مراجعه بیماران به متخصصان غیرمرتبط، انجام آزمایش‌های تکراری و ارجاعات غیرضروری جلوگیری می‌کند و نزدیک‌ترین مرکز تخصصی را در اختیار بیمار قرار می‌دهد. وی افزود در شرایط فعلی، بسیاری از بیماران پس از عدم بهبود در مدت کوتاه، متخصص خود را تغییر می‌دهند و همین امر موجب انجام آزمایش‌ها و تصویر‌برداری‌های تکراری می‌شود، اما در نظام ارجاع الکترونیک متخصص به تمام سوابق بیمار دسترسی دارد و از دوباره‌کاری‌ها جلوگیری می‌شود.

دکتر عبدالله‌زاده در پایان تأکید کرد اجرای کامل و صحیح نظام ارجاع الکترونیک نقش بسزایی در کاهش هزینه‌های نظام سلامت و کاهش پرداخت از جیب مردم خواهد داشت و این موضوع از مهم‌ترین مزایای اجرای درست برنامه پزشک خانواده است.