از الزام اداری تا فرهنگ پاسخگویی در وزارت بهداشت | ایران مدلبز

قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات، تنها یک الزام اداری نیست؛ بلکه بیانیه‌ای است در احترام به حق دانستن مردم، پاسداشت اعتماد عمومی و تقویت شفافیت در نظام سلامت. این قانون، پلی میان مردم و دستگاه‌های حاکمیتی و اجرایی است و در حوزه سلامت، معنایی عمیق‌تر می‌یابد؛ زیرا اطلاعاتی که در این چرخه جریان دارد، به‌طور مستقیم با زندگی، سلامت و اطمینان جامعه گره خورده است. از همین‌رو، اجرای این قانون نه تنها یک وظیفه اداری، بلکه تعهدی اخلاقی، اجتماعی و ملی محسوب می‌شود.

حدود یک سال پیش، هنگامی که مسئولیت پیشبرد اجرای این قانون در وزارت بهداشت را بر عهده گرفتم، بخشی از درخواست‌های مردمی در سامانه با تأخیر پاسخ داده می‌شد و تعدادی از درخواست‌ها در وضعیت سررسید گذشته قرار داشت. اما از همان آغاز، روشن بود که مسئله، صرفاً تکمیل چند پرونده یا اصلاح چند روند نیست؛ بلکه بازسازی فرهنگ پاسخگویی و صداقت سازمانی است.

اجرای قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات در وزارت بهداشت، مسیری بود که با چالش‌ها آغاز شد، اما امروز به نقطه‌ای از پیشرو بودن و اعتمادآفرینی رسیده است. در ابتدای مسیر، برخی دانشگاه‌ها و دستگاه‌های تابعه آشنایی کافی با سازوکار سامانه نداشتند و بخشی از درخواست‌ها با تأخیر یا بدون پاسخ باقی می‌ماند. این وضعیت، علاوه بر نقض تکلیف قانونی، می‌توانست به اعتماد عمومی نیز آسیب بزند. از همین‌رو، بازآفرینی ساختار اجرایی و نظارتی در دستور کار قرار گرفت و مسیر اصلاح در چند مرحله پیگیری شد.

اقدامات عملی طی یک سال گذشته شامل موارد زیر بود:

تأکید بر شفافیت به‌عنوان یک فرهنگ سازمانی و نه صرفاً یک دستور اداری؛ تلاشی برای تبدیل پاسخگویی از یک وظیفه اداری به مسئولیتی اخلاقی و حرفه‌ای. در این مسیر، گفت‌وگو مهم‌تر از گزارش و همراهی مؤثرتر از دستور بود.

برگزاری دوره‌های آموزشی و تبیین دقیق قانون برای سازمان‌های زیرمجموعه، معاونت‌های تخصصی و دانشگاه‌ها/دانشکده‌های علوم پزشکی.

ایجاد شبکه‌ای منسجم میان ستاد و واحدهای متناظر در سراسر کشور که این هم‌افزایی، به تدریج موجب پایداری رفتار پاسخگو و نظام‌مند شد.

پایش مستمر و هفتگی عملکرد دانشگاه‌ها و نهادهای تابعه، و ارتباط نزدیک با رابطان دانشگاهی و کارشناسان حوزه اطلاعات.

رسیدگی دقیق و محترمانه به درخواست‌های سررسید گذشته، با این باور که در حوزه شفافیت، تأخیر نیز نوعی بی‌پاسخی است.

نتیجه این تلاش‌ها اکنون روشن و قابل سنجش است: درصد کل پاسخگویی وزارت بهداشت که پیش‌تر ۷۹ درصد بود، امروز به ۱۰۰ درصد رسیده است. هیچ درخواست سررسید گذشته در سامانه باقی نمانده و تمامی درخواست‌ها در مهلت قانونی پاسخ داده می‌شوند. همچنین، هیچ شکایتی بدون رسیدگی و پاسخ نمانده و فرآیند پاسخگویی، جایگاه خود را در عمل تثبیت کرده است.

این عملکرد موجب شد وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی، بر پایه داده‌های سامانه و روندهای پایدار شکل‌گرفته، رسماً از وزارت بهداشت به عنوان یکی از دستگاه‌های موفق در اجرای قانون دسترسی آزاد به اطلاعات تقدیر کند. وزارت بهداشت در شهریور ۱۴۰۴ عنوان «دستگاه پیشرو و پردرخواست‌ترین دستگاه در پاسخگویی و دسترسی آزاد به اطلاعات» را در میان ۲۸۶۷ دستگاه متصل و فعال در سامانه کسب کرد.

این پیشرفت، حاصل کار تیمی و همدلی معاونت‌ها، سازمان‌های تابعه، دانشگاه‌ها و کارشناسان پرتلاشی است که بر شفافیت به عنوان یک مسئولیت اجتماعی تأکید داشتند. این مسیر، آغاز تغییر و تثبیت منش سازمانی مبتنی بر احترام، صداقت و حق‌محوری بود.

تا زمانی که «حق مردم برای دانستن» چراغ راه ماست، سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات، آیینی از صداقت نظام سلامت در برابر مردم خواهد بود؛ و ما در این مسیر خواهیم ماند، زیرا شفافیت رویه‌ای است که باید زنده بماند.