وضعیت جهانی و منطقه‌ای ریشه‌کنی فلج اطفال | ایران مدلبز

هر سال در روز ۲۴ اکتبر «روز جهانی فلج اطفال»، جامعه جهانی گرد هم می‌آید تا بار دیگر تعهد خود را برای پایان دادن به یکی از طولانی‌ترین تلاش‌های بهداشت عمومی در تاریخ بشر تجدید کند. سازمان جهانی بهداشت و دیگر شرکای جهانی با برگزاری برنامه‌ها، کارزارها و نشست‌های گوناگون، آگاهی عمومی را افزایش داده و منابع لازم را برای آخرین گام در مسیر ریشه‌کنی کامل فلج اطفال فراهم می‌کنند.

امسال این روز در مقطعی حساس برگزار می‌شود. در شرایطی که تحولات ژئوپولیتیکی جهانی و کاهش قابل توجه بودجه سلامت، برنامه‌های بین‌المللی را تحت تأثیر قرار داده است، «ابتکار جهانی ریشه‌کنی فلج اطفال» طرح اقدام جهانی جدید خود را آغاز کرده است؛ چارچوبی متمرکز برای اطمینان از اجرای کامل «راهبرد جهانی ریشه‌کنی فلج اطفال ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۹». علی‌رغم همه چالش‌های موجود، این طرح بر مدیریت هوشمندانه‌تر، چابک‌تر و محلی‌تر برنامه‌ها تأکید دارد تا دستاوردهای ارزشمند گذشته حفظ شده و هر کودک، حتی در دورافتاده‌ترین مناطق، تحت پوشش واکسیناسیون قرار گیرد.

فلج اطفال (پولیومیلیت) یکی از بیماری‌های ویروسی با اهمیت تاریخی است که در گذشته موجب فلج دائم و مرگ هزاران کودک در سراسر جهان می‌شد. این بیماری عمدتاً کودکان زیر پنج سال را درگیر می‌کند و از راه مدفوع – دهان منتقل می‌شود. سازمان جهانی بهداشت از سال ۱۹۸۸ با تصویب قطعنامه‌ای جهانی، تلاش برای ریشه‌کنی کامل آن را در قالب “ابتکار جهانی ریشه‌کنی فلج اطفال” آغاز کرد. در آن زمان حدود ۱۲۵ کشور درگیر بیماری بودند و سالانه بیش از ۳۵۰ هزار کودک دچار فلج دائم می‌شدند.

پیشرفت جهانی از ۱۹۸۸ تا ۲۰۲۵

در طی سه دهه گذشته، موارد فلج اطفال ناشی از ویروس وحشی بیش از ۹۹ درصد کاهش یافته است. از میان سه سویه اصلی ویروس (نوع‌های ۱، ۲ و ۳)، دو نوع ۲ و ۳ به ترتیب در سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۹ به طور رسمی ریشه‌کن شده‌اند.

 

 در حال حاضر تنها ویروس وحشی نوع ۱ به صورت بومی در دو کشور افغانستان و پاکستان در گردش است.

تاکنون بیش از ۲۰ میلیون نفر از خطر فلج دائم نجات یافته‌اند و حدود ۱.۵ میلیون مرگ نیز به لطف برنامه جهانی واکسیناسیون پیشگیری شده است. منطقه‌های آمریکا، اروپا، غرب اقیانوس آرام، جنوب شرق آسیا و آفریقا به‌طور رسمی عاری از ویروس وحشی اعلام شده‌اند.

چالش‌های باقی‌مانده

در مرحله پایانی ریشه‌کنی، چالش‌هایی همچون ناامنی در مناطق خاص، کاهش منابع مالی، شیوع ویروس‌های مشتق از واکسن و خستگی سیستم‌های بهداشتی وجود دارد. ویروس مشتق از واکسن در مناطقی با پوشش ایمن‌سازی پایین ممکن است باعث بروز طغیانهای جدید شود.

استراتژی جهانی ۲۰۲۲–۲۰۲۶

برنامه راهبردی جدید سازمان جهانی بهداشت با هدف پایان دادن به انتقال ویروس وحشی نوع ۱ و کنترل کامل طغیان های ویروس مشتق از واکسن تدوین شده است. این برنامه بر افزایش پوشش واکسیناسیون، استفاده از واکسن خوراکی جدید، تقویت نظام پایش محیطی و واکنش سریع به طغیان‌ها تمرکز دارد.

وضعیت منطقه مدیترانه شرقی

منطقه مدیترانه شرقی(خاورمیانه) شامل کشورهایی است که هنوز بیشترین چالش را در مسیر ریشه‌کنی دارند. افغانستان و پاکستان تنها کشورهای باقی‌مانده با ویروس وحشی فعال‌اند. کشورهای دیگر منطقه از جمله ایران، مصر، عربستان سعودی و اردن وضعیت بدون پولیو را حفظ کرده‌اند و برنامه‌های پایش محیطی فعال دارند.

وضعیت جمهوری اسلامی ایران

ایران از سال ۲۰۰۱ میلادی به عنوان کشور عاری از ویروس وحشی پولیو شناخته شده است. با وجود همجواری با دو کشور آندمیک، ایران با اجرای موفق برنامه ایمن‌سازی ملی، واکسیناسیون تکمیلی مرزی، نظام مراقبت فلج شل حاد و پایش محیطی منظم فاضلاب توانسته است از ورود مجدد ویروس جلوگیری کند. پوشش ایمن‌سازی در کشور همواره بالاتر از ۹۵ درصد بوده و نظام مراقبت فلج شل حاد، فعال و کارآمد است.

نتیجه‌گیری

ریشه‌کنی فلج اطفال یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای سلامت عمومی در قرن حاضر است. با وجود پیشرفت چشمگیر، مرحله نهایی نیازمند پایداری مالی، تعهد سیاسی، مشارکت اجتماعی و حفظ ظرفیت‌های نظارتی است. ایران و سایر کشورهای منطقه با تقویت نظام‌های ایمن‌سازی و پاسخ سریع به هرگونه مورد مشکوک، می‌توانند در تحقق هدف نهایی “جهانی عاری از فلج اطفال” نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا کنند.