رشته ارتوز و پروتز، بازوی مهم توانبخشی در عرصه درمان کشور به شمار می رود | ایران مدلبز

رشته ارتوز و پروتز، که طی سالهای گذشته با عنوان ” اعضای مصنوعی و وسایل کمکی ” در دانشگاه های علوم پزشکی کشور معرفی و در مقایسه با سایر رشته های علوم پزشکی، شناخت کمتری از آن در فضای جامعه و حتی در بین قشر دانشگاهی وجود داشت، از یکسال قبل (1403 ) به همت مسئولان و اساتید دانشکده پیراپزشکی در دانشگاه علوم پزشکی مشهد راه اندازی شد و پس از جذب سه عضو هیأت علمی در این رشته، نخستین دوره پذیرش دانشجو هم با ورود 10 نفر از دانشجویان علاقمند به این رشته صورت گرفت. دکتر شهربانو بیداری عضو هیأت علمی جوان دانشکده پیراپزشکی مشهد، یکی از اساتید فعال در همین رشته( ارتوز و پروتز ) است که از سال 1400 و پس از اخذ مدرک دکترا از دانشگاه علوم پزشکی ایران ( تهران)، بنا بر اعلام نیاز دانشکده پیراپزشکی مشهد، فعالیت خود را در این مجموعه آغاز نموده و با توجه به نقش مؤثر و تلاش مستمر این استاد جوان در راه اندازی رشته ارتوز و پروتز در دانشگاه علوم پزشکی مشهد، پایگاه خبری وب دا، بر آن شد که گفتگویی را با ایشان؛ حول فعالیت ها و اقدامات انجام شده در راستای ایجاد رشته ارتوز و پروتز و همچنین فعالیت های آموزشی دکتر بیداری در فضای دانشکده پیراپزشکی داشته باشد که شرح این مصاحبه را در ادامه می خوانید؛

وب دا: ضمن تشکر از حضور شما استاد ارجمند در این مصاحبه، بفرمایید که متولد چه سالی هستید و در کجا؟

من شهربانو بیداری هستم، عضو هیأت علمی دانشکده پیراپزشکی مشهد، در سال 1367 در استان بوشهر متولد شدم.

وب دا: قبل از اینکه جزئیات بیشتری درباره خود شما بشنویم، لطفا پیرامون رشته ارتوز و پروتز مختصر توضیحاتی بفرمایید؟

 ارتوز و پروتز، یک رشته تازه تاسیس در دانشگاه علوم پزشکی مشهد است که از سال 1403 جذب دانشجو در آن آغاز شده و البته من و سایر همکاران پیش تر؛ یعنی از سال 1400 در دانشکده حضور داشتیم و بعد از آن هم همکاران دیگری به ما ملحق شدند و در حال حاضر گروه ما دارای سه عضو هیأت علمی است و یک دوره هم جذب دانشجو داشته و مهرماه امسال دومین دوره خواهد بود.

رشته ارتوز و پروتز از دو بخش تشکیل شده ؛ یک بخش آن ارتوز است که همان طورکه از نام آن پیداست، شامل وسایل کمکی است که با هدف حمایت از بدن انسان استفاده می شود، به عنوان مثال فردی که دچار شکستگی، بدشکلی یا دچار یک اختلال عصبی – عضلانی مثل سکته های مغزی شده یا افراد مبتلا به بیماری MS، کودکان دچار فلج مغزی، انواع تروما، شکستگی ها، آسیبهای ورزشی و افراد دچار ضایعه نخاعی، همچنین انواع سوختگی ها و… که دچار یک سری بدشکلی هایی در اندام های بدن خود می شوند ارتوز ها در این موارد کاربرد دارند و در نهایت به افراد کمک می کنند که عملکرد بهتری را در فعالیت های روزمره زندگی داشته باشند.

ارتوز می تواند یک وسیله کمکی خیلی کوچک باشد و بطور مثال برای حمایت یک انگشت دست ساخته شود و یابزرگتر باشد مثلا در ستون فقرات برای کسانی که دچار کمر درد هستند و همینطور افرادی که در سنین بالا دچار پوکی استخوان شده و تعادل آن به هم می ریزد و خطر زمین خوردن و مرگ و میر در آنها افزایش می یابد… همچنین در شکستگی هایی که در ناحیه گردن اتفاق می افتد و معمولا در تصادفات شایع است. یکسری از ارتوزها نقش فیکس کننده دارند ، برای اینکه مهره جوش بخورد تا به نخاع آسیب وارد نشود، بنابراین برخی از این ارتوزها نقش حیاتی دارند.

وب دا: … و پروتزها چه کاربردهایی دارند؟

پروتزها معمولا جایگزین عضو از دست رفته می شوند، مثلا فردی که یک بخش از دست یا پای خود را از دست داده یا  نیازمند پروتز است، پروتزها انواع مختلفی دارند و می توانند، هم جنبه ظاهری داشته باشند ( یعنی یک پروتز تنها از نظر ظاهری شبیه به دست فرد باشد) و هم ممکن است مکانیکال و یا الکتریکی باشد؛ این نوع از پروتزها دارای عملکرد هم هستند یعنی فرد می تواند با دست مصنوعی یک وسیله را بلند کرده و از آن استفاده کند .

یک حیطه دیگر از پروتزها، پروتزهای کازمتیک ( ظاهری یا زیبایی) نام دارند. به عنوان مثال یک فردی بینی، چشم، گوش و یا بخشی از صورت خود را در اثر یک بیماری مانند سرطان، عفونت و غیره از دست داده، در این موارد پروتزهای کازمتیک جایگزین آن ظاهر از دست رفته، می شوند و طبیعاً این پروتزها عملکردی نیستند و با کمک آن، بینایی چشم بر نمی گردد ولی ظاهر یک چشم را برای فرد فراهم می کند.

وب دا: سپاس از توضیحات خوب شما، لطفاً در ادامه شرح مختصری از سوابق تحصیلی خود در دوران مدرسه و دانشگاه بفرمایید؟

من تا سن 18سالگی؛ یعنی تا قبل از دوران دانشگاه در بوشهر زندگی کردم و سال 1386 پس از اخذ دیپلم در رشته ارتوز و پروتز در دانشگاه علوم پزشکی ایران، استان تهران پذیرفته شدم. این رشته پیش تر به عنوان رشته “اعضای مصنوعی و وسایل کمکی” شناخته می شد اما چند سالی ست که بنام ارتوز و پروتز تغییر کرده است.

وب دا: رشته ارتوز و پروتز را طی چه سالهایی و در کدام دانشگاه گذراندید؟

این رشته از مقطع کارشناسی تا دکترای تخصصی ادامه دارد و در زمانی که من پذیرفته شدم هنوز مقطع دکترای تخصصی وجود نداشت. اما خوشبختانه تا زمانی که من کارشناسی ام را به اتمام رساندم و وارد مقطع کارشناسی ارشد شدم، مقطع دکترای تخصصی هم راه اندازی شد و من تمام مقاطع را پیوسته در یک دانشگاه تحصیل کردم؛ یعنی از سال 86 تا سال 1400 که به مشهد آمدم، حدود 14 سال مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و  دکترای تخصصی را در دانشگاه علوم پزشکی ایران تحصیل کردم .

وب دا: چرا دانشگاه علوم پزشکی مشهد را برای فعالیت کاری انتخاب کردید؟

دانشگاه علوم پزشکی مشهد، دانشگاه سطح یک در کشور به شمار می رود و آن زمان که من سال آخر مقطع دکتری را می گذراندم، دانشگاه مشهد درخواست نیرو داشتند و بنا بود این رشته را راه اندازی کنند، من هم که آمادگی کامل داشتم و در حال فارغ التحصیلی بودم و البته به دنبال یک فرصت کاری خوب، سریعا درخواست استخدام دادم.

وب دا: چرا مسیر آموزش و فعالیت در دانشگاه را انتخاب کردید؟

از نظر من این یک فرصت ایده ال بود و از این فرصت ها انسان باید استفاده کند، اینکه بدانیم می خواهیم چکار کنیم خیلی مهم است و من می دانستم که به دانشگاه و تدریس علاقه دارم، به همین دلیل در سایر فرصت ها نظیر آزمون های استخدامی سازمان های دیگر شرکت نکردم، چون راهی نبود که من به خاطر آن تا اینجا آمده باشم و می دانستم که جذب دانشگاه شدن کار آسانی نیست، لذا بلافاصله که دانشگاه علوم پزشکی مشهد درخواست نیرو داد، مدارکم را برای جذب هیأت علمی ضریب kارسال کردم.

وب دا: اهمیت رشته ارتز و پروتز از نگاه شخص شما تا چه حد است؟

همان طور که عرض کردم، رشته ما دارای ابعاد گسترده ای است و حیطه های مختلفی از آسیب ها را پوشش می دهد و در واقع  می توان گفت بازوی مهم توانبخشی به شمار می رود. ما در شرق کشور اصلاً چنین رشته ای را نداریم و در حال حاضر سه یا چهار دانشگاه در تهران، دانشگاه های علوم پزشکی همدان و شیراز این رشته را دارند.  در شرق کشور با توجه به اینکه جمعیت زیادی در خود شهر مشهد و استان خراسان ساکن هستند، بعلاوه مراجعین زیادی از استان های همجوار نیز به مراکز درمانی در شهر مقدس مشهد مراجعه می کنند و همین طور موضوع توریست درمانی مطرح بود که، خیلی از توریست ها علاوه بر اینکه با هدف زیارت به شهر مقدس مشهد مراجعه می کنند در عین حال کارهای درمانی خود را هم انجام می دهند که نشان دهنده این است باید توانبخشی در این شهر تکمیل تر باشد.

وب دا: به لحاظ امکانات و فضا تا چه حد موقعیت این رشته را در دانشگاه مهیا می بینید؟

با توجه به اینکه بخش زیادی از آموزش این رشته عملی است آموزش آن خیلی سخت ، پرهزینه و انرژی بر می باشد، به همین دلیل ما در هر مقطع نمی توانیم تعداد زیادی دانشجو در هر دوره  جذب کنیم. لذا سال گذشته تنها 10 دانشجو جذب کردیم . ما باید به ازای هر دانشجو یکسری تجهیزات تهیه کنیم که فعلا ظرفیت بودجه و تجهیزات امکان پذیرش این تعداد دانشجو را فراهم می کند.  البته یک فضای آموزشی به مساحت بالغ بر 400 متر در طبقه منفی یک ساختمان خوارزمی در اختیار گروه قرار گرفته که رفته رفته تجهیز خواهد شد. در گروه ما بنده به همراه دو تن دیگر از همکاران ، آقای دکتر براتی و خانم دکتر نعمتی هم حضور داریم و هر سه به کمک یکدیگر کارها را پیش می بریم.

وب دا: آیا این رشته جزو اولویت های شما در انتخاب رشته بود؟

زمانی که من برای مقطع کارشناسی انتخاب رشته کردم، شناخت کافی از این رشته نداشتم و یکی از آشنایان که با این رشته آشنایی داشت، به من گفت رشته خوبی است و جای پیشرفت دارد و من هم به این رشته علاقمند شدم و جزء انتخاب هایم بود . اما اینکه به صورت قطعی تنها انتخابم این رشته باشد، خیر،بنابراین بنده سایر رشته ها را هم انتخاب کردم، اما امروز که به این جایگاه رسیدم، می بینم راهنمایی درستی بوده و این رشته واقعاً جای پیشرفت زیادی دارد. رشته ارتوز و پروتز حیطه های مختلفی دارد و افراد می توانند انتخاب کنند که بر اساس علایق و توانمندی هایشان در کدام حیطه فعالیت کنند. و فکر می کنم این تنوع حیطه ها سبب جذابیت رشته شده است.

وب دا: در چه زمانی ازدواج کردید؟

من یک سال و نیم قبل ازدواج کردم و چون دوران تحصیلم مجرد بودم تمام تمرکزم بر درس خواندن و کار کردن بود. بعد از اینکه بلافاصله دوره کارشناسی را به اتمام رساندم در رشته خودم مشغول به کار شدم، چون خیلی دوست داشتم تجربه کسب کنم. از مقطع کارشناسی ارشد هم مشغول به کار بودم و بعد از آن هم مقطع دکترای تخصصی را ادامه دادم و بین مقاطع تحصیلیم فاصله ای ایجاد نشد و بعد از اتمام دوره دکتری بلافاصله وارد دانشگاه علوم پزشکی مشهد شدم.

وب دا: با توجه به تجربه‌ای که در فضای شغلی خود در دانشگاه داشته‌اید تصور می‌کنید چه اقدامات و برنامه‌هایی می‌تواند به هرچه بهتر شدن این فضا کمک کند؟

اگر بخواهم در مورد رشته خودم صحبت کنم، ما سه نفر اعضای هیأت علمی در گروه داریم و به نظر من در سال های آینده که به دوره کارورزی دانشجویان برسیم حتماً نیروهای بیشتری باید جذب شوند  هم به صورت ضریبk و هم به صورت پیمانی باید نیروهای متخصص به این گروه اضافه شوند.

همین طور یکی از مسائلی که مطرح است موضوع درمان است، یعنی همکاران ما در حوزه آموزشی و هم پژوهشی بسیار خوب هستند و این دو حیطه را به لطف خدا به خوبی پوشش می دهیم. اما از نظر درمانی مشکلی که وجود دارد، زیرساخت و فضایی است که در بیمارستان ها و کلینیک های ویژه باید فراهم شود و برای این موضوع خوشبختانه مسئولین دانشکده و ما نیز در حال پیگیری هستیم که البته نتایج دلخواه هنوز محقق نشده اما امیدوار هستیم که در آینده بتوانیم فضایی را برای درمان بیماران مراجعه کننده در مراکز درمانی فراهم کنیم و تنها موضوع آموزش مطرح نباشد بلکه بحث درمان را نیز به نظر من می توانیم بیشتر پوشش دهیم.

وب دا: با توجه به نقش مهم و اثرگذار اساتید در فضاهای مختلف آموزشی و پژوهشی و درمانی دانشگاه ، از نگاه شما یک استاد موفق در این حوزه‌ها چه شاخصه‌هایی دارد؟

من فکر می کنم تعریفی که از یک استاد موفق می توانم داشته باشم، در حوزه آموزش است. به نظر من استادی موفق است که بتواند ارتباط خوبی با دانشجویان خود برقرار کند. دانشجویان نسل جدید متفاوت هستند و ارتباط گرفتن با آنها شاید خیلی به راحتی انجام نشود و ما باید آنها را جذب کنیم تا به کلاس ها علاقه مند شوند و آن یک ساعت و نیم و یا دو ساعتی را که در کلاس آموزش می دهیم به مطالب درسی گوش فرا دهند، این کار آسانی نیست و نیز به مهارت نیاز دارد . لذا بنده فکر می کنم در این زمینه نیاز به آموزش داریم، چون ما اساتید در مقاطع تحصیلی، در این زمینه آموزش نمی بینیم. لذا به نظر من اگر دوره های مهارتی برای اساتید در این زمینه ها برگزار شود بسیار مفید و مؤثر خواهد بود، در کنار آن همان طور که عرض کردم پژوهش و درمان هم خیلی مهم است که اساتید به آن بپردازند و تنها فعالیت آنها حضور در کلاس نباشد.

وب دا: آیا خانواده نقشی در پیشرفت تحصیلی و شغلی شما داشته است؟

بله قطعاً… مشوق اصلی من برای درس خواندن خانواده ام بودند و خیلی به من انگیزه و اعتماد به نفس می دادند، ایشان مرا تشویق می کردند که ” تو می توانی و توانمندی اش را داری “. زمانی هم که در حال به اتمام رساندن مقطع کارشناسی بودم، با خودم فکر می کردم که آیا ادامه تحصیل دهم یا نه!!! و با تشویق اعضای خانواده ام به این آگاهی رسیدم که با توجه به فرصت های فراهم شده میتوانم… خانواده ام هیچ گونه حمایتی را از من دریغ نکردند و تشویق های آنها بسیار مؤثر بود. لذا از همین جا از همه آنها تشکر قدردانی می کنم.

وب دا: آیا والدین هم شاغل بودند؟

من زمانیکه 6 ساله بودم، پدرم به رحمت خداوند رفتند، ایشان در یک شرکت مشغول به کار بودند و مادرم خانه دار هستند. مادرم  و سایر اعضای خانواده، خواهران وبرادرانم همیشه از من پشتیبانی کردند و مادرم کاری جز درس خواندن از ما نمی خواستند و وقتی می دیدند که من علاقه زیادی به درس خواندن دارم بیشتر تشویقم می کردند.