نظام پزشکی مؤثر و مشارکت حداکثری؛ چشم‌اندازی نو برای همبستگی صنفی و ارتقای سلامت کشور | ایران مدلبز

به گزارش وبدا، با نزدیک شدن به انتخابات آتی سازمان نظام پزشکی، نگاهی دوباره به مشارکت صنفی جامعه پزشکی و بازخوانی نقش این سازمان در ساختار سلامت کشور، ضرورتی دوچندان یافته است.

در گفت‌وگو با دکتر ابراهیم نوری گوشکی یکی از اعضای هیات مدیره انجمن علمی متخصصین پزشکی خانواده ایران، به بررسی ابعاد مختلف این موضوع پرداخته‌ایم.

ارزیابی شما از میزان مشارکت در انتخابات اخیر نظام پزشکی چیست؟ چه تفاوت‌هایی با دوره‌های گذشته مشاهده می‌شود؟

با توجه به الکترونیکی شدن انتخابات سازمان نظام پزشکی در دوره پیش‌رو، پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که میزان مشارکت نسبت به دوره‌های گذشته افزایش یابد. این تحول، به‌ویژه در شرایطی که جامعه پزشکی با موج مهاجرت، فشارهای اقتصادی و کاهش انگیزه صنفی مواجه است، می‌تواند فرصتی برای بازسازی اعتماد و تسهیل مشارکت باشد. امکان رأی‌دادن از هر نقطه کشور یا حتی خارج از کشور، حذف محدودیت‌های جغرافیایی و زمانی، و کاهش هزینه‌های اجرایی از جمله عواملی هستند که به‌گفته کارشناسان، مشارکت را بالا می‌برند. البته تحقق این هدف، منوط به اعتماد عمومی به سلامت و امنیت سامانه رأی‌گیری است.

به نظر شما، چه عواملی در افزایش یا کاهش مشارکت نقش داشته‌اند؟

به‌طور کلی، چند عامل اصلی در میزان مشارکت تأثیرگذار بوده‌اند: -اعتمادسازی یا بی‌اعتمادی نسبت به نهاد نظام پزشکی: اگر اعضا این نهاد را نماینده واقعی منافع خود ندانند، مشارکت کاهش می‌یابد. احساس کارآمدی یا ناکارآمدی سازمان، میزان اثرگذاری تصمیمات نظام پزشکی بر زندگی حرفه‌ای جامعه پزشکی و باور به تغییر از طریق آراء واقعی، تأثیر مستقیمی بر مشارکت دارد. -فرآیند رأی‌گیری: هرچند انتخابات الکترونیک گامی رو به جلوست، اما آگاهی ناکافی از آن، عدم شفافیت و امنیت سامانه ها و مشکلات فنی می‌تواند بازدارنده باشد. چالش‌های فنی در برگزاری انتخابات (حضوری یا الکترونیک)، دسترسی محدود به سامانه رأی‌گیری و اطلاع‌رسانی ناکافی می‌تواند مشارکت را محدود کند. -سطح اطلاع‌رسانی: عدم استفاده مؤثر از شبکه‌های اجتماعی، رسانه‌های تخصصی و درگاه‌های ارتباطی موجب می‌شود بسیاری از جامعه پزشکی از اهمیت و زمان انتخابات بی‌اطلاع بمانند. -عوامل اجتماعی و روانی: خستگی ناشی از چالش‌های شغلی، فشار اقتصادی، مهاجرت همکاران و گاه بی‌تفاوتی حاصل از انباشت مشکلات بدون پاسخ، می‌توانند باعث کاهش انگیزه حضور در انتخابات شوند.

از سوی دیگر، هرگاه سازمان نظام پزشکی توانسته نقش مؤثری در حمایت از پزشکان یا دفاع از حقوق صنفی ایفا کند، میزان مشارکت بالا رفته است. این یعنی مشارکت، به نوعی (رفراندوم اعتماد) به عملکرد سازمان هم هست.

بازخورد جامعه پزشکی نسبت به فرایند انتخابات اخیر چه بوده است؟
بازخوردها ترکیبی از نقد و امید است. از یک‌سو، بسیاری از همکاران از سهولت فرآیند الکترونیکی و حذف موانع فیزیکی استقبال کرده‌اند. از سوی دیگر، نگرانی‌هایی نیز در خصوص شفافیت روند انتخابات الکترونیک، ثبت دقیق آرا و امنیت اطلاعات هویتی و حرفه ای که باید در انتخابات پیش رو بهبود یابد.
باید بپذیریم که اعتمادسازی یک فرآیند زمان‌بر اما ضروری است. وقتی اعضا ببینند که صدای‌شان شنیده می‌شود و رای‌شان منجر به تغییرات واقعی می‌شود، سطح مشارکت به‌طور طبیعی افزایش خواهد یافت.

برای افزایش مشارکت اعضا و ارتقای کارآمدی سازمان در انتخابات آتی، چه راهکارهایی پیشنهاد می‌کنید؟
-شفاف‌سازی فرآیند انتخابات: از ثبت‌نام کاندیداها تا اعلام نتایج باید به‌صورت دقیق و قابل راستی‌آزمایی برای اعضا اطلاع‌رسانی شود.
-اطلاع رسانی و آموزش گسترش رای دهندگان با آگاهی‌بخشی صنفی: بسیاری از همکاران به‌دلیل مشغله یا عدم آشنایی با عملکرد سازمان، انتخابات را امری بی‌تأثیر تلقی می‌کنند. ما نیازمند یک جریان مستمر آموزش مدنی-صنفی در جامعه پزشکی هستیم.
-بازتعریف نقش نظام پزشکی: این نهاد باید از حالت صرفاً نظارتی به نهادی حامی، سیاست‌گذار و اثرگذار در تصمیم‌گیری‌های کلان سلامت تبدیل شود.
-افزایش ارتباطات دوطرفه با اعضا: سامانه‌های هوشمند دریافت نظرات، رسیدگی به شکایات صنفی و پاسخ‌گویی فعال می‌تواند حس مشارکت و اعتماد را تقویت کند.
-شفافیت کامل در عملکرد هیات‌های اجرایی و نظارتی و همچنین  شفافیت در تبلیغات و جلوگیری از فشار روانی، انتشار گزارش‌های عملکرد به زبان ساده و قابل فهم توسط هیات های اجرایی و نظارتی
-راه‌اندازی کمپین‌های آگاهی‌بخشی غیرتبلیغاتی توسط انجمن‌های علمی، با هدف تبیین اهمیت حضور در انتخابات.
-تقویت نقش انجمن‌های علمی به عنوان پل ارتباطی میان بدنه پزشکان و ساختار نظام پزشکی.
-استفاده هدفمند از ابزارهای دیجیتال، مانند پلتفرم‌های پیام‌رسان، پادکست‌ها و وبینارهای صنفی برای گفت‌وگو با اعضا.
– انتخاب شرکت مجری با معیارهای شفاف قانونی و حقوقی و سایبری با برگزاری فراخوان عمومی، ارزیابی سوابق فنی، امنیتی و اجرایی شرکت‌ها توسط هیأت اجرایی نظارت و الزام شرکت مجری به ارائه گزارش‌های امنیتی و عملکردی دوره‌ای
-حفاظت از امنیت اطلاعات و صحت فرآیند رای‌گیری انتخابات الکترونیکی که در همین راستا، هیات اجرایی انتخابات با مشاوره از نهادهای تخصصی امنیت سایبری، بایستی تلاش کرده تا بالاترین سطح ایمنی را برای انتخابات الکترونیک فراهم کند.

با توجه به شرایط کنونی نظام سلامت و دغدغه‌های صنفی پزشکان، نقش سازمان نظام پزشکی در بهبود کارآمدی و اثرگذاری آن چگونه ارزیابی می‌شود؟
سازمان نظام پزشکی به‌عنوان نماینده قانونی جامعه پزشکی، باید نقش فعال‌تری در دو سطح ایفا کند: نخست، در سطح صنفی برای دفاع از حقوق شغلی، معیشتی و حرفه‌ای پزشکان و دوم، در سطح سیاست‌گذاری برای ارتقای کیفیت خدمات سلامت. برای افزایش کارآمدی، لازم است ساختارهای داخلی سازمان به‌روز شود، استفاده از فناوری‌های نوین در ارائه خدمات تقویت گردد و فرآیندها به سمت چابک‌سازی و شفافیت بیشتر حرکت کنند. ما در عصر داده و تصمیم‌گیری مبتنی‌بر شواهد هستیم؛ سازمان نظام پزشکی نیز باید بر اساس تحلیل داده‌های عملکردی، نیازهای اعضا و بازخوردهای جامعه، اولویت‌هایش را بازتعریف کند.

به نظر شما اولویت‌های اصلی سازمان برای ارتقاء خدمات به اعضا در شرایط فعلی چیست؟
سه اولویت کلیدی قابل‌ذکر است:
-خدمات الکترونیک جامع و کاربرمحور برای کاهش بروکراسی و افزایش دسترسی جامعه پزشکی به خدمات سازمان.
-بیمه‌ و رفاه صنفی پویا برای تأمین امنیت شغلی و روانی اعضا، خصوصاً در مناطق محروم.
-آموزش مستمر و حمایت علمی برای همگام‌سازی اعضا با دانش روز دنیا.
برای نمونه، تجربه موفق کشورهایی نظیر هلند و کانادا در راه‌اندازی “پورتال‌های صنفی پزشکان” نشان داده که دسترسی سریع به اطلاعات، پیگیری شکایات و دریافت حمایت‌های حقوقی، تأثیر بسزایی در رضایتمندی صنفی دارد.

تعامل مؤثر با دستگاه‌های اجرایی و نهادهای سیاست‌گذار چه اهمیتی در تقویت جایگاه سازمان دارد؟
این تعامل، ستون فقرات کارآمدی سازمان نظام پزشکی است. بدون ارتباط ساختار یافته و مستمر با وزارت بهداشت، مجلس، سازمان برنامه و بودجه و شورای عالی بیمه سلامت، امکان تأثیرگذاری واقعی بر تصمیمات کلان سلامت وجود ندارد. سازمان باید از موضع پیشنهاد دهنده علمی و حرفه‌ای وارد گفت‌وگوها شود، نه صرفاً در نقش منتقد.
به‌عنوان مثال، در موضوع تعرفه‌گذاری خدمات پزشکی، اگر سازمان با مستندات علمی و تحلیل اقتصادی وارد مذاکره شود، قدرت چانه‌زنی آن چند برابر خواهد شد. چگونه می‌توان جایگاه سازمان در دفاع از حقوق صنفی و ارتقای کیفیت درمان را تقویت کرد؟ با اتکا به سه محور کلیدی: -شفافیت در ساختار تصمیم‌گیری و پاسخگویی به اعضا -مستندسازی تخلفات و فشارهای غیرمنصفانه به جامعه پزشکی با ایجاد سامانه گزارش‌گیری مستقل -تقویت نقش علمی سازمان از طریق همکاری با انجمن‌های علمی، صنفی و دانشگاه‌ها. باید باور کنیم که دفاع از حقوق صنفی، الزاماً در تقابل با کیفیت خدمات درمانی نیست؛ بلکه این دو موضوع، مکمل هم هستند. پزشکی که از امنیت شغلی، حمایت قانونی و نظام حرفه‌ای روشن برخوردار باشد، با انگیزه و آرامش بیشتری به خدمت‌رسانی خواهد پرداخت. تجربه‌های جهانی نیز همین را نشان می‌دهد. در نظام سلامت اسکاندیناوی، حمایت صنفی قوی، باعث افزایش کیفیت درمان و کاهش شکایت‌های حقوقی شده است. نظام پزشکی در جایگاهی قرار دارد که می‌تواند همزمان نقش (صدای صنف) و (بازوی فکری سلامت کشور) را ایفا کند. این مهم اما تنها با مشارکت حداکثری، شفافیت عملکرد و پیوند نزدیک با جامعه پزشکی محقق می‌شود. باید به‌ جای نگاه از بالا به پایین، گفتمان مشارکت، مسئولیت‌پذیری و شفافیت را درون صنف پزشکی تقویت کنیم. در شرایط پیچیده کنونی، زمان آن رسیده که سازمان نظام پزشکی با تکیه بر ظرفیت‌های درونی، دانش تخصصی و تعامل هوشمندانه با نهادهای بالا‌دستی به عنوان یک نهاد صنفی رسمی جامعه پزشکی، جایگاه خود را در صحنه‌ی سلامت کشور باز تعریف کند. نقش این سازمان، در تنظیم روابط حرفه ای، حفظ شان جامعه پزشکی نه فقط صنفی بلکه با مشارکت در سیاستگذاری سلامت کشور، نقش راهبردی و اثرگذار بر آینده سلامت مردم دارد.