ام اس که بیماری خود ایمنی سیستم عصبی مرکزی است در اثر هجوم سلولهای دفاعی بدن به بافت عصبی و تخریب پوشش اعصاب مرکزی ایجاد می شود. دقیقا مشخص نیست چرا سیستم ایمنی فردی ممکن است دچار افسارگسیختگی و حمله به بافت خود می شود اما مطالعات چند دهه اخیر در زمینه بیماری نقش فاکتورهای محیطی و استعداد ژنتیک را به اثبات رسانده اند.

درمیان عوامل محیطی ویروس اپشتین بار مورد توجه ویژه محققین قرار گرفته است و به نظر می رسد این ویروس به تنهایی یا در کنار سایر عوامل محیطی آغاز کننده آبشار خودایمنی باشد.

مصرف سیگار و اصولا مواجه با دود از عوامل خطرزای دیگر بیماری ام اس است که شواهد متعددی بر نقش آنها تاکید دارند.

کاهش ویتامین دی و برخی عوامل محیطی دیگر مانند چاقی نوجوانی نیز از مواردی است که برخی مطالعات به آنها اشاره کرده اند. هرچند علت اصلی بیماری هنوز مشخص نمی باشد.

شیوع بیماری در دهه های اخیر در بسیاری از مناطق دنیا از جمله کشور عزیز ما ایران رو به افزایش بوده و هرساله تعدادی از مردم به این بیماری مبتلا می شوند.

شایع ترین سن ظهور علائم بیست تا چهل سالگی بوده و در خانمها واضحا شایع تر است.

بسته به درگیری قسمت‌های مختلف سیستم عصبی مرکزی، علائم بیماری متفاوت می باشد تاری دید -اختلالات حسی (گز گز و مور مور)،اختلالات حرکتی و ضعف اندامها، اختلال تعادل و یا مشکلات ادراری از علائم شایع این بیماری می باشد. لازم به ذکر است که علائم بیماری ام اس غیر اختصاصی بوده و دهها بیماری دیگر می توانند تقلید کننده علائم ام اس باشند.

برای تشخیص دقیق بیماری ام اس علاوه بر معاینه بالینی پزشک انجام ام ار ای از مغز و نخاع برای تشخیص حائز اهمیت است.

وجود پلاکهای التهابی در سیستم عصبی مرکزی مهمترین یافته تصویر برداری است که پزشک پس از رد سایر تشخیصهای افتراقی تشخیص بیماری ام اس را قطعی می نماید 

بیماری ام اس با داروهای تاثیر گذار بر سیستم ایمنی قابل کنترل و مدیریت است. امروزه از داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی به عنوان مهمترین اقدام در کنترل بیماری یاد شده هر چند انتخاب دارو بر اساس شرایط بیمار و شدت بیماری متفاوت است.

در طی سالهای اخیر با پیشرفتهای شگرف تکنولوژی توان کنترل بیماری ام اس واضحا افزایش یافته و بسیاری از بیماران با مصرف دارو توانایی خود را حفظ می نمایند. علاوه بر درمان دارویی عوامل متعدد دیگری در کنترل بیماری دخیل می باشند پرهیز از تنشهای روحی و استرس های محیطی موجب کاهش حملات می گردد.

ترک سیگار و ررژیم غذایی مناسب از موارد دیگری است که در کنار دارو به کنترل بیماری کمک نموده و شدت و تعداد حملات می کاهد.

فعالیت فیزیکی مناسب و ورزش از عوامل بسیار کمک کننده در جهت پیشگیری از ناتوانی و مدیریت بیماریست. ورزش منظم و ادامه دار نقش بسزایی در اکثریت مطالعات مربوط به کنترل ام اس داشته و توسط متخصصین قویا توصیه می شود.

به طور کلی در کنترل بیماری ام اس، سه بازوی اصلی وجود دارد؛ دارو، آرامش و تغییر سبک زندگی که شامل ورزش و تغذیه است. اگر یک ضلع این مثلث را انجام ندهیم، کنترل بیماری به خوبی انجام نمی‌شود.

روز جهانی ام اس فرصتی برای آشنایی همگانی در زمینه بیماری و همچنین توجه مسئولین و سیاستگذاران حوزه سلامت به بیماران عزیز ام اس می باشد. راه اندازی مراکز جامع درمان ام اس پوشش بیمه توانبخشی و کار درمانی به خصوص توانبخشی در منزل، افزایش مراکز تخصصی توانبخشی و دسترسی بیماران به داروهای جدید و روشهای تشخیصی پیشرفته در مراکز معتبراز خواسته های به حق بیماران ام اس است که توجه به آنها موجب ارتقا سلامت در جامعه می شود.

امید است در روز جهانی ام اس شاهد نگاه ویژه سیاستگذاران به مشکلات بیماران ام اس و تلاش در جهت حل آنها باشیم.

دکتر محمدعلی صحراییان نایب رییس انجمن ام اس رییس مرکز تحقیقات ام اس دانشگاه علوم پزشکی تهران