توسعه سیستم لیپوپلیمروزومی برای شیمی‌درمانی و فوتوترما‌ل تراپی سرطان ملانوما | ایران مدلبز

پژوهشگران دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، با سرپرستی دکتر مونا علی بلندی، به طراحی و سنتز سیستم لیپوپلی‌مرزومی حاوی داروی داکسوروبیسین و ایندوسیانین گرین (ICG) دست یافتند. این سیستم که به‌طور همزمان شیمی‌درمانی و فوتوترمال تراپی سرطان ملانوما را هدف قرار می‌دهد، گامی نوین در درمان مؤثر سرطان و کاهش سمیت داروهای شیمی‌درمانی است.

دکتر مونا علی بلندی، استاد دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، با ارائه توضیحاتی درباره این دستاورد علمی اظهار کرد: یکی از چالش‌های اصلی داروی داکسوروبیسین،  سمیت بالای آن است که به‌ویژه عوارضی همچون سمیت قلبی ایجاد می‌کند. هدف اصلی از طراحی این سیستم دارویی، کاهش سمیت این دارو همراه با افزایش اثربخشی آن در درمان سرطان ملانوما است.

وی در تشریح مکانیسم این سامانه افزود: این سیستم درمانی جدید لیپوپلی‌مرزومی است؛ به این معنا که به جای استفاده از سیستم‌های ویزیکولی (کیسه‌ای) متداول، در این روش دیواره‌های ویزیکول با ترکیب پلیمر و لیپید ساخته شده‌اند. این ساختار هیبریدی، خصوصیات منحصربه‌فردی از جمله انعطاف‌پذیری بالا و عملکرد بهینه در رهایش دارو از خود نشان داده است.

درمان ترکیبی و دستاوردهای علمی

دکتر علی بلندی در توضیح نوآوری‌های این طرح افزود: یکی از ویژگی‌های این سامانه، استفاده از ایندوسیانین گرین (ICG) در کنار داکسوروبیسین است. این ترکیب، علاوه بر امکان شناسایی تومور از طریق عکسبرداری فلورسنس، قابلیت تولید گرمای موضعی پس از تابش لیزر را نیز دارد که برای کنترل رشد تومورها بسیار مؤثر است.

وی توضیح داد: درمان فوتوترمال تراپی، با ایجاد گرمای موضعی در محدوده دمایی ۴۱ تا ۴۵ درجه سانتی‌گراد، سلول‌های سرطانی را به سمت مرگ سلولی هدایت می‌کند. با ترکیب این روش با شیمی‌درمانی، دوز داروی شیمی‌درمانی کاهش یافته و در نتیجه عوارض جانبی آن کنترل می‌شود. در آزمایش‌های پیش‌بالینی (مدل حیوانی)، این روش به‌طور کامل رشد تومور را متوقف کرد و در برخی موارد به درمان کامل منجر شد.

نتایج اولیه و چشم‌انداز آینده

دکتر بلندی با اشاره به دستاوردهای این طرح در فاز حیوانی گفت: در بررسی‌های انجام‌شده، این فرمولاسیون در گروهی از موش‌های مبتلا به سرطان ملانوما نتایج مثبتی نشان داد. از پنج موشی که این سامانه درمانی را دریافت کردند، در سه مورد تومور به‌طور کامل از بین رفت و هیچ گزارشی از مرگ‌ومیر یا عوارض جانبی قابل‌توجه ثبت نشد.

وی افزود: این سامانه قابلیت چندمنظوره‌ای برای درمان و شناسایی تومورها دارد و می‌تواند درمان موثرتری را با سمیت کمتر ارائه دهد. نتایج این طرح، تاکنون در یک ژورنال بین‌المللی معتبر منتشر شده و فازهای مقدماتی برای بررسی آزمایش‌های انسانی در دست اقدام است.

وی بیان کرد: این پژوهش سال پیش به پایان رسید و  نتایج رضایت بخشی را به همراه داشت.  

چالش‌ها و نیازمندی‌های پروژه

دکتر بلندی درخصوص چالش‌های موجود در مسیر تحقیقاتی این طرح اظهار کرد: بودجه محدود و کمبود تجهیزات پژوهشی به‌روز، از چالش‌های اصلی این پروژه بوده‌اند. بسیاری از دستگاه‌های آزمایشگاهی ما قدیمی هستند و عدم دسترسی به فناوری‌های پیشرفته موجب محدودیت‌هایی در سرعت و دقت پژوهش شده است. به همین منظور انتظار داریم مسئولان توجه بیشتری به بودجه‌های تخصیصی بخش پژوهش داشته باشند.

نتایج علمی و آینده طرح

این مطالعه پژوهشی که به‌عنوان پایان‌نامه دکترای عمومی توسط خانم دکتر آتنا عباسی، یکی از دانشجویان برتر دانشکده داروسازی انجام‌شده، نتایج خود را در ژورنال معتبر Q1 منتشر کرده است.

دکتر بلندی خاطرنشان کرد:  ما در حال توسعه مدل‌های پیشرفته‌تر این سامانه و کاربرد آن در سایر انواع سرطان هستیم. امید است که این سیستم لیپوپلی‌مرزومی بتواند در آینده نزدیک وارد فاز بالینی شده و به درمانی مؤثر و دسترس‌پذیر برای بیماران سرطانی تبدیل شود.