تغذیه سالم در سفر حج سلامت جسمی زائران را تضمین می کند

سرپرست بهبودتغذیه جامعه معاونت بهداشت دانشگاه با بیان اینکه سفرهای زیارتی مانند حج، با وجود جنبه های معنوی والا، چالشهای جسمانی و بهداشتی متعددی به همراه دارد تاکید کرد: تغذیه سالم در این سفرها نه تنها سلامت جسمی زائران را تضمین میکند، بلکه زمینه ساز انجام بهتر مناسک عبادی است

سعیده محمدی سرپرست بهبود تغذیه جامعه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی زنجان در گفتگو با وبدا – زنجان؛ به چالشهای تغذیه در سفر حج اشاره نموده و گفت: یبوست و کمبود فیبر یکی از چالشهای حجاج عزیز است که ناشی از  کاهش مصرف سبزیجات و نان های سبوسدار به دلیل تغییر رژیم غذایی، همراه با کم تحرکی و کم آبی، که خطر یبوست را افزایش میدهد. مصرف موز نارس نیز این مشکل را تشدید میکند. که  راهکار آن نوشیدن حداقل ۳ لیتر آب روزانه (با افزایش در صورت تعریق شدید)، مصرف خیسانده آلو و انجیر قبل از خواب واستفاده از میوه های پرآب مانند هندوانه و پرتقال است.

دومین چالش گرمازدگی و کم آبی است  دمای بالا و فعالیت فیزیکی سنگین در حج، منجر به تعریق شدید و از دست رفتن الکترولیت ها (سدیم، پتاسیم، منیزیم) میشود. علائم گرمازدگی شامل سردرد، سرگیجه و کاهش ادرار است که راهکار آن نوشیدن شربت های طبیعی مانند خاکشیر، تخم شربتی یا عرق نعنا با عسل  و پرهیز از نوشیدنیهای مدرّ مانند قهوه، چای پررنگ و نوشابه های گازدار می باشد و از دیگر چالشهای حجاج عزیز مسمومیت غذایی می باشد که ناشی از  نگهداری غذا در اتاق به دلیل گرمای عربستان و مصرف خوراکیهای فاسدشده از دستفروشان، خطر مسمومیت را افزایش میدهد و راهکارآن اجتناب از مصرف غذاهای بیرون از کاروان و همراه داشتن تنقلات غیرفاسدشدنی مانند مغزهای خام و میوههای خشک میباشد

سعیده محمدی اصول کلی تغذیه سالم در حج را  مصرف وعده های غذایی سبک و پرانرژی ( صبحانه که شامل نان سبوسدار، پنیر کم چرب، گردو و خرما  است و وعده ناهار و شام که شامل غذاهای هضم عالی مانند حلیم گندم، برنج کته با گوشت کم چرب و سوپ جو با صرف میان وعدهایی از جمله  بادام، پسته و کشمش برای تأمین انرژی فوری) می باشد همچنین  پرهیز از پرخوری و درهم خوری مصرف همزمان چند نوع غذا (مانند مخلوط کردن ماست با غذا) هضم را مختل میکند و باعث سنگینی معده میشود. و  مصرف میوه و سبزیجات – شستشوی کامل میوه ها حتی اگر در بسته بندی باشند  و پرهیزاز مصرف میوه های نارس (مانند موز کال) به دلیل ایجاد حساسیت و یبوست. استفاده از سیب برای تسریع ترمیم سلولهای تنفسی.

وی توصیه های ویژه نیز برای گروههای خاص کرد و گفت:  بیماران دیابتی باید از نوشابه های صنعتی، آبمیوه های شیرین و مواد قندی پرهیز کنند و ضمن همراه داشتن مواد قندی سریع الجذب (مانند آب نبات) برای پیشگیری از افت قند خون. از غذاهای رژیمی کم کربوهیدرات استفاده کنند.

 در  بیماران کلیوی و فشارخون به دلیل محدودیت مصرف پتاسیم (میوه های پرپتاسیم مانند موز به خصوص بیماران کلیوی) مصرف کنند و از غذاهای کنسروی، ترشیجات و آجیل شور پرهیز کنند، افرادسالمندنیز با  برنامه ریزی برای نوشیدن آب حتی در صورت عدم احساس تشنگی مصرف گوشت را به یک وعده در روز برای جلوگیری از خستگی گوارشی کاهش دهند.

  این مسئول شستن دستها با آب و صابون قبل و پس از غذا،  همراه داشتن بطری آب شخصی و اجتناب ازاستفاده از لیوانهای عمومی  و  نگهداری داروها در دمای مناسب (به ویژه داروهای یخچالی)را نکات بهداشتی ضروری توصیه نمود.

وی برنامه ریزی وعده های غذایی روزانه تاکید و توصیه کرد: با رعایت اصول تغذیه در روزهای خاص (مانند وقوف در عرفات) با استفاده از خوراکیهای فشرده و پرانرژی مانند خرما، انجیر خشک و بارهای غلات خانگی و اجتناب از مصرف غذاهای سنگین و چرب برای جلوگیری از خواب آلودگی و  تقسیم وعده ها به ۵-۶ مرتبه در روز با حجم کم و همچنین با مدیریت منابع غذایی در طول سفربا انتخاب مواد غذایی پایدار همراه بردن آجیل خام (بادام، فندق، پسته) در بسته بندی های کوچک  استفاده از میوه های خشک بدون شکر افزوده مانند زردآلو، آلو سیاه و همچنین  پرهیز از مصرف غذاهای خیابانی مانند شاورما و فالوده ،  انتخاب رستورانهای دارای مجوز بهداشت و ترجیح غذاهای پخته شده تازه و  اجتناب از سالادهای آماده و سسهای مایونز در مکانهای عمومی

محمدی به تأثیر خواب و استراحت بر تغذیه در ایام حج تاکید نموده و افزود: واب ناکافی باعث افزایش اشتها به قند و چربی میشود. زائران باید ۶-۷ ساعت خواب شبانه داشته باشندو با  مصرف مخلوط شیر گرم با زردچوبه قبل از خواب به  بهبود کیفیت خواب و کاهش التهاب مفاصل کمک می کند و پرهیز از مصرف کافئین پس از غروب آفتاب.

سرپرست گروه بهبود تغذیه معاونت بهداشت به مصرف مکمل های غذایی توصیه نموده و گفت: استفاده از پروبیوتیکها جهت جلوگیری از اسهال مسافران و با  مصرفآن  ۲ هفته پیش از سفر همچنین استفاده زا  مولتی ویتامین جهت جبران کمبود ریزمغذی ها، ترجیحاً فرم جوشان برای جذب بهتر  و مصرف قرص زینک جهت تقویت سیستم ایمنی، عدم مصرف همزمان با چای یا قهوهو و استفاده از پودر ORSجهت پیشگیری از کم آبی ، حل کردن در آب معدنی

 محمدی به روانشناسی تغذیه در حج نیز تاکید نموده و اظهار کرد: برای جلوگیری از استرس و پرخوری عصبی با  همراه داشتن آدامس بدون قند یا دمنوش بابونه برای کنترل اضطراب و با پرهیز از پیروی کورکورانه از رژیم غذایی دیگران (مثلاً مصرف بی رویه خرما به دلیل توصیه اطرافیان). و همچنین  تشویق به اشتراک گذاری غذای سالمبا  تهیه تنقلات مفید مانند نان و پنیر به جای شیرینی های صنعتی برای توزیع.

وی افزود: تغذیه در سفر حج، هنر تعادل بین تأمین انرژی، پیشگیری از بیماریها و احترام به محدودیتهای جسمانی است. با برنامه ریزی دقیق و آگاهی از اصول علمی، زائران میتوانند این سفر روحانی را با حداقل چالشهای سلامتی به پایان برسانند. به یاد داشته باشید همانگونه که پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «المعدة بیت الداء» (معده خانه بیماریهاست)، مراقبت از آن، کلید سلامت در حج است.