هفته جمعیت و سلامت مادر و نوزاد، فرصتی طلایی برای تأمل در جایگاه حیاتی مادران در سلامت فردی، خانوادگی و اجتماعی است. مادران، نه‌تنها پرورش‌دهندگان نسل‌های آینده‌اند، بلکه نقشی کلیدی در توسعه انسانی، فرهنگی و اقتصادی کشور ایفا می‌کنند. در شرایطی که کشور با کاهش نرخ باروری، افزایش میانگین سن ازدواج و پدیده سالخوردگی جمعیت روبروست، توجه همه‌جانبه به سلامت جسمی و روانی مادران و کودکان، یک وظیفه ملی و راهبردی به شمار می‌آید.

بارداری، شیردهی و زایمان طبیعی؛ سه‌گانه‌ی حیاتی برای سلامت مادر

بارداری و شیردهی نه‌تنها لازمه بقای نسل‌اند، بلکه آثار ارزشمندی بر سلامت زنان دارند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که بارداری و شیردهی منظم، احتمال ابتلا به برخی سرطان‌ها را کاهش داده، به تعادل هورمونی، کنترل وزن و سلامت روان مادر کمک می‌کند. ارتباط عاطفی میان مادر و نوزاد نیز در دوران شیردهی، پایه‌گذار رشد روانی سالم در کودک است.

زایمان طبیعی به عنوان یک فرآیند فیزیولوژیک، کمترین مداخله را در بدن ایجاد کرده و مادر را سریع‌تر به شرایط عادی بازمی‌گرداند. همچنین مزایای عبور نوزاد از کانال زایمان، شامل تقویت سیستم ایمنی و تنفسی، از دیگر دلایل اهمیت این نوع زایمان است. با این حال، افزایش سزارین‌های انتخابی به دلایل غیردرمانی، به‌ویژه برای تولد در تاریخ‌های خاص، سلامت مادر و نوزاد را تهدید می‌کند. تصمیم‌گیری در خصوص زمان تولد باید براساس شرایط پزشکی و تکمیل دوران بارداری باشد، نه ترجیحات فردی.

فرزندآوری؛ بنیان سلامت روانی و اجتماعی کودکان

داشتن خواهر و برادر و رشد در خانواده‌ای چندفرزندی، نقش مؤثری در تقویت مهارت‌های اجتماعی، همدلی، مشارکت‌پذیری و مقابله با اضطراب در کودکان دارد. چنین کودکانی در برابر چالش‌های زندگی، انعطاف‌پذیری بیشتری نشان می‌دهند. فرزندآوری مسئولانه، بنیان جامعه‌ای پایدارتر و با هویت اجتماعی قوی‌تر را بنا می‌نهد.

حفظ حیات جنین؛ یک مسئولیت انسانی و الهی

وزارت بهداشت با تدوین سیاست‌های آموزشی و حمایتی، نقش کلیدی در صیانت از جان جنین دارد. از طریق خدمات مشاوره‌ای، نظارت بر مراکز درمانی و مبارزه با سقط‌های غیرقانونی، این نهاد از تصمیمات نادرست در دوران بارداری جلوگیری می‌کند و ارزش حیات را برای خانواده‌ها تبیین می‌سازد.

پایان پنجره جمعیتی؛ هشداری برای آینده

ایران در دهه‌های اخیر در دوره‌ای موسوم به «پنجره جمعیتی» قرار داشت. اما اکنون با کاهش نرخ باروری به زیر سطح جایگزینی، این فرصت بی‌بدیل در معرض بسته شدن قرار دارد. در صورت ادامه روند فعلی، کشور با چالش‌هایی همچون سالخوردگی، کاهش بهره‌وری اقتصادی، فشار بر نظام بازنشستگی و فروپاشی ساختارهای اجتماعی روبرو خواهد شد.

کرامت مادری و سیاست‌های حمایتی؛ راهی برای ترغیب فرزندآوری

در این شرایط، حمایت واقعی از جایگاه مادری و زنان نقش‌آفرین در فرزندآوری ضرورت دارد. زنان نباید بین نقش‌های مادری، تحصیلی یا شغلی یکی را برگزینند. سیاست‌گذاری‌ها باید به گونه‌ای باشد که امکان ادغام این نقش‌ها فراهم شود. اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، با ارائه مشوق‌هایی مانند مرخصی زایمان، وام مسکن، بیمه خدمات درمانی و آموزش‌های پیش از بارداری، می‌تواند زنان را به فرزندآوری بیشتر ترغیب کند.

نقش کلیدی وزارت بهداشت در سلامت مادر و نوزاد

وزارت بهداشت با ارائه خدمات مراقبتی دوران بارداری، غربالگری سلامت، مراقبت از نوزادان نارس، آموزش تغذیه‌ای و واکسیناسیون، نقش اساسی در ارتقای سلامت مادران و نوزادان ایفا می‌کند. برنامه‌های مراقبتی در خانه‌های بهداشت و مراکز جامع سلامت، موجب کاهش مرگ‌ومیر و افزایش آگاهی خانواده‌ها شده‌اند. همچنین، تسهیل دسترسی به زایمان طبیعی رایگان و ارتقای خدمات مامایی از جمله اقدامات مؤثر این وزارتخانه است.

سلامت دیجیتال؛ گامی در مسیر عدالت سلامت

استفاده از فناوری‌های نوین مانند پرونده الکترونیک سلامت، مشاوره‌های مجازی، آموزش‌های آنلاین و سامانه‌های هشدار مراقبتی، به تحقق عدالت سلامت و صرفه‌جویی در هزینه و زمان کمک کرده است. این ابزارها امکان پایش اطلاعات جمعیتی و تصمیم‌گیری هدفمند را برای سیاست‌گذاران فراهم می‌سازند. سامانه‌های نظارت و رضایت‌سنجی نیز باعث بهبود کیفیت خدمات می‌شوند.

جمع‌بندی و چشم‌انداز آینده

هفته جمعیت و سلامت مادر و نوزاد، تلنگری برای بازنگری در سبک زندگی، نظام سلامت و حمایت‌های اجتماعی کشور است. مادران و نوزادان، سرمایه‌های بی‌بدیل هر سرزمین‌اند. با ترویج آگاهی، زایمان طبیعی، سلامت دیجیتال و کرامت مادری، می‌توان آینده‌ای پایدارتر و شاداب‌تر برای ایران ساخت.

بیاییم برای حفظ ایران جوان، توانمندسازی مادران و ساختن جامعه‌ای بالنده، با مسئولیت‌پذیری بیشتر گام برداریم.

رییس اداره سلامت مادران وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی