علت عود فتق بعد از جراحی (+راه‌های پیشگیری)

 با این حال، در برخی موارد فتق پس از جراحی مجدداً عود می‌کند و بیمار را با مشکلات بیشتری مواجه می‌سازد. عود فتق می‌تواند دلایل مختلفی از جمله تکنیک جراحی نامناسب، ضعف در انتخاب مواد ترمیمی و عدم رعایت مراقبت‌های پس از عمل داشته باشد. شناخت این عوامل و اتخاذ روش‌های پیشگیرانه می‌تواند به کاهش احتمال بازگشت فتق کمک کند و روند بهبودی را تسریع بخشد. در این مقاله به بررسی علل اصلی عود فتق پس از جراحی و راهکارهای مؤثر برای پیشگیری از آن خواهیم پرداخت.

فتق چیست؟

فتق (هرنی) زمانی رخ می‌دهد که اعضای داخلی بدن از نقطه ضعیفی در دیواره عضلانی یا بافت همبند اطراف خود بیرون بزند. این عارضه معمولاً در نواحی شکم و کشاله ران دیده می‌شود و به دلیل ضعف ساختاری یا فشار بیش از حد بر دیواره عضلانی به وجود می‌آید. عواملی مانند بلند کردن اجسام سنگین، چاقی، سرفه‌های مزمن، یبوست طولانی ‌مدت، ضعف مادرزادی دیواره عضلانی و سایر عواملی که منجر به اعمال فشار زیاد به عضلات می‌شوند، در ایجاد فتق نقش دارند.

فتق انواع مختلفی دارد که رایج‌ترین آن‌ها شامل فتق نافی، فتق کشاله ران یا اینگوینال (شایع‌ترین نوع فتق که در کشاله ران ایجاد می‌شود)، فتق اپی‌گاستریک (ناحیه بالای شکم) و فتق اینسیژنال (در محل بخیه‌های جراحی) می‌باشند.

علائم فتق بسته به نوع و محل آن متفاوت است، اما معمولاً شامل تورم قابل مشاهده، احساس درد یا سوزش در ناحیه درگیر، درد هنگام فعالیت‌های فیزیکی مانند بلند کردن اجسام سنگین یا سرفه و در برخی موارد احساس سنگینی در ناحیه شکم است. تشخیص به ‌موقع فتق بسیار مهم است، زیرا در صورت پیشرفت، ممکن است منجر به عوارض جدی مانند انسداد روده یا فشار بر اعضای داخلی شود.

فتق چگونه درمان می‌شود؟

فتق معمولاً به خودی خود بهبود نمی‌یابد و به مرور زمان ممکن است بزرگ‌تر و دردناک‌تر شود. انتخاب روش مناسب درمان به نوع فتق، اندازه آن و وضعیت سلامت بیمار بستگی دارد. هرچند درمان قطعی فتق معمولاً شامل جراحی است. به ‌طور کلی، دو روش اصلی برای جراحی ترمیم فتق وجود دارد:

1-جراحی باز (ترمیم سنتی فتق): در این روش، جراح یک برش در ناحیه‌ای که فتق ایجاد شده است، ایجاد می‌کند. سپس اندام بیرون ‌زده را به محل اصلی خود باز می‌گرداند و ناحیه ضعیف دیواره عضلانی را با بخیه و در بسیاری از موارد با استفاده از مش جراحی تقویت می‌کند. استفاده از مش می‌تواند از بازگشت مجدد فتق جلوگیری کند و استحکام بیشتری به دیواره عضلانی ببخشد.

2-جراحی لاپاراسکوپی (کم ‌تهاجمی): در این روش، جراح از چند برش کوچک و ابزارهای مخصوص مانند لاپاراسکوپ برای ترمیم فتق استفاده می‌کند. لاپاراسکوپ از طریق یکی از برش‌ها وارد بدن شده و تصاویر دقیقی از ناحیه تحت جراحی به جراح ارائه می‌دهد. سپس ابزارهای کوچک از طریق سایر برش‌ها وارد شده و فتق ترمیم می‌شود. مزایای این روش شامل کاهش درد پس از عمل، بهبودی سریع‌تر و جای زخم کوچک‌تر است. در جراحی لاپاراسکوپی نیز معمولاً از مش برای تقویت ناحیه آسیب ‌دیده استفاده می‌شود.

انتخاب بهترین روش درمان فتق

انتخاب بین جراحی باز و لاپاراسکوپی به عواملی مانند اندازه فتق، محل آن، سابقه جراحی‌های قبلی و وضعیت کلی بیمار بستگی دارد. پزشک پس از معاینه و ارزیابی دقیق، بهترین روش را پیشنهاد می‌دهد. در موارد خاص که فتق کوچک و بدون علائم باشد، پزشک ممکن است درمان فوری را ضروری نداند و تنها توصیه به مراقبت‌های حمایتی مانند اجتناب از بلند کردن اجسام سنگین کند.

با این حال، در اکثر موارد جراحی برای جلوگیری از عوارض جدی مانند انسداد، تهوع و درد شکمی ضروری است. همچنین ممکن است فتق به مرحله خفگی برسد که در آن جریان خون به بافت بیرون ‌زده قطع می‌شود و نیاز به جراحی فوری اورژانسی دارد.

علت بازگشت مجدد فتق بعد از جراحی

بازگشت فتق پس از جراحی، یکی از چالش‌های رایجی است که ممکن است بیماران با آن مواجه شوند. مطالعات نشان می‌دهد که حدود 30 درصد از جراحی‌های ترمیم فتق ممکن است منجر به عود مجدد شوند. در ادامه به برخی از دلایل اصلی بازگشت فتق می‌پردازیم:

1-ضعف بافت‌های اطراف فتق

پس از جراحی، بافت‌های اطراف ناحیه فتق هرگز به قدرت اولیه خود باز نمی‌گردند. این ضعف طبیعی بافت‌ها می‌تواند یکی از دلایل اصلی بازگشت فتق باشد. بافت‌های ترمیم شده قادر به ارائه حمایت و استحکام مشابه بافت‌های سالم اولیه نیستند. بنابراین ضعف عضلات و بافت‌های منطقه حتی پس از ترمیم نیز ممکن است همچنان ادامه داشته باشد و زمینه بازگشت فتق را فراهم کند، مخصوصاً در صورت عدم رعایت مراقبت‌های پس از جراحی و انجام فعالیت‌های سنگین.

2-چاقی و اضافه وزن

اضافه وزن فشار مضاعفی بر دیواره شکم وارد می‌کند و باعث می‌شود که موضع ترمیم ‌شده در معرض فشار اضافی قرار گیرد. این فشار اضافی می‌تواند به ضعف ناحیه جراحی افزوده و احتمال بازگشت فتق را افزایش دهد. به همین دلیل، کاهش وزن و حفظ وزن سالم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است تا خطر بازگشت فتق کاهش یابد و روند بهبودی پس از جراحی تسریع شود.

3-عدم رعایت مراقبت‌های پس از جراحی

عدم رعایت مراقبت‌های پس از جراحی یکی از عوامل مهم در بازگشت فتق است. پس از عمل جراحی ترمیم فتق، ناحیه جراحی نیاز به زمان برای بهبودی دارد و هرگونه فشار یا فعالیت سنگین می‌تواند به محل جراحی آسیب زده و باعث ضعیف شدن مجدد موضع شود.

بیماران باید دستورالعمل‌های پزشک مانند خودداری از بلند کردن اجسام سنگین، جلوگیری از فعالیت‌های فیزیکی شدید و پیروی از توصیه‌های مربوط به تغذیه و استراحت را به دقت رعایت کنند. در غیر این صورت، فشار اضافی وارد شده به ناحیه شکم می‌تواند موجب بازگشت فتق و ایجاد مشکلات جدی‌تری شود.

4-استفاده نکردن از مش جراحی

استفاده نکردن از مش جراحی می‌تواند یکی از دلایل اصلی بازگشت فتق پس از جراحی باشد. مش جراحی به عنوان یک ماده تقویتی برای تقویت دیواره شکم و جلوگیری از ضعیف شدن مجدد موضع استفاده می‌شود. در صورتی که از مش استفاده نشود، بافت‌های اطراف فتق ممکن است قادر به فراهم کردن استحکام کافی برای جلوگیری از عود فتق نباشند. مش‌های جراحی می‌توانند فشار و استرس‌های ناشی از حرکات شکم را تحمل کنند و ناحیه ترمیم ‌شده را تقویت نمایند. بدون استفاده از مش، خطر بازگشت فتق به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد، به‌ ویژه در افرادی که در معرض فشار شکمی زیاد قرار دارند.

5- عفونت و التهاب

عفونت و التهاب از عوارض شایعی هستند که می‌توانند پس از جراحی فتق رخ دهند. در صورت عدم رعایت مراقبت‌های پس از عمل، زمینه برای رشد میکروب‌ها و ایجاد عفونت در محل جراحی فراهم می‌شود. این وضعیت علاوه بر ایجاد درد و تورم، روند ترمیم بافت را مختل کرده و باعث تضعیف ناحیه درمان شده می‌گردد.

از سوی دیگر، در مواردی که از مش برای ترمیم فتق استفاده می‌شود، بروز التهاب یا حساسیت بیش از حد بدن نسبت به آن می‌تواند منجر به پس‌زدگی مش از سوی بافت‌ها و در نهایت شکست جراحی شود. مجموعه این عوامل خطر بازگشت مجدد فتق را به طور چشمگیری افزایش می‌دهند.

6-پیگیری‌های نامنظم پس از جراحی

پس از جراحی ترمیم فتق، بیمار نیاز به معاینات دوره‌ای برای بررسی روند بهبودی و شناسایی علائم احتمالی عود فتق دارد. عدم مراجعه منظم به پزشک ممکن است موجب شود که مشکلات پنهان مانند عفونت، التیام ناقص یا باز شدن ناحیه جراحی شناسایی نشود. همچنین، پزشک می‌تواند تغییرات لازم در برنامه مراقبتی، توصیه‌های جدید یا درمان‌های تکمیلی را برای جلوگیری از بازگشت فتق ارائه دهد.

مش جراحی چیست؟

مش جراحی محصولی بافته شده به صورت توری است که برای تقویت و استحکام بخشیدن به بافت‌های ضعیف یا پاره ‌شده در جراحی ترمیم فتق استفاده می‌شود. رایج‌ترین ماده مورد استفاده برای ساخت این مش‌ها، پلی‌پروپیلن است که به دلیل ویژگی‌هایی مانند استحکام بالا، دوام طولانی ‌مدت و زیست سازگاری به عنوان ماده اصلی در مش‌های مورد استفاده در ترمیم فتق و دیگر جراحی‌های ترمیمی شناخته می‌شود. به مش‌های ساخته شده از پلی‌پروپیلن، پرولین مش گفته می‌شود.

در جراحی‌های ترمیم فتق، پرولین مش به ‌عنوان یک لایه تقویتی به دیواره عضلانی اضافه می‌شود و با بخیه ثابت می‌شود تا به جلوگیری از بازگشت مجدد فتق کمک کند. با گذشت زمان، سلول‌های بدن داخل منافذ موجود در ساختار مش رشد کرده و به آن متصل می‌شوند. این اتفاق باعث تثبیت مش در محل و یکپارچگی بهتر با بافت‌های اطراف می‌گردد.

محصول پرولین مش در سایزهای مختلف تولید می‌شود تا بتواند به ‌طور دقیق با اندازه و نیازهای هر نوع فتق یا ناحیه جراحی سازگار باشد. به طور کلی، استفاده از مش جراحی یکی از پیشرفته‌ترین و مؤثرترین روش‌ها برای ترمیم فتق است و با رعایت شرایط خاص و نظارت پزشکی می‌تواند به پیشگیری از عود فتق و بهبود نتایج جراحی کمک کند.

مش دولایه چیست؟

مش دولایه یا دوال مش یک نوع پیشرفته از مش جراحی است. این مش از دو لایه مختلف ساخته می‌شود که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند و در کنار یکدیگر عملکرد بهتری در ترمیم فتق ارائه می‌دهند.

معمولاً یکی از لایه‌ها از مواد مصنوعی مانند پلی‌پروپیلن ساخته می‌شود. این لایه، استحکام و پایداری طولانی ‌مدت مش را فراهم می‌کند و وظیفه اصلی آن، ارائه پشتیبانی ساختاری قوی به دیواره‌ عضلانی و جلوگیری از عود مجدد فتق است. این لایه به صورت دائمی در محل جراحی باقی می‌ماند و با گذشت زمان با بافت‌های اطراف یکپارچه می‌شود.

لایه دوم مش‌های دولایه معمولاً از موادی مانند پلی تترا فلوئورواتیلن، سیلیکون یا پلی یورتان ساخته می‌شود. نقش اصلی این لایه جلوگیری از چسبیدن مش به بافت‌های اطراف است. به عبارت دیگر، این لایه به محافظت از بافت‌ها در برابر چسبندگی غیرضروری به مش کمک می‌کند که می‌تواند از بروز عوارضی مانند التهاب، انسداد و آسیب به بافت‌ها جلوگیری کند.

توجه کنید که انتخاب نوع مش در جراحی ترمیم فتق به عواملی همچون نوع فتق، وضعیت سلامت بیمار و تجربه و ترجیحات جراح بستگی دارد. به همین دلیل، با وجود مزایای متعدد مش‌های دو لایه، تصمیم نهایی در خصوص استفاده از آن بر عهده جراح و بر اساس صلاحدید وی می‌باشد.

شرکت آسیا جراح پیشرو با پیروی از استانداردهای روز دنیا و استفاده از مواد اولیه باکیفیت، انواع مش‌های جراحی از جمله پرولین مش و دوال مش را در سایزهای مختلف تولید و عرضه می‌کند. شما می‌توانید بسته به نوع جراحی و نیاز بیمار، این محصولات را در سایزهای گوناگون تهیه کرده و از کیفیت و ایمنی آن‌ها اطمینان داشته باشید.

پیشگیری از عود فتق بعد از جراحی

بازگشت فتق بعد از جراحی ممکن است برای بیماران بسیار نا امیدکننده باشد، اما با رعایت نکات زیر می‌توان خطر عود را به میزان زیادی کاهش داد:

• رعایت دستورالعمل‌های پزشک مانند استراحت کافی و خودداری از انجام فعالیت‌های سنگین یا بلند کردن اجسام سنگین بسیار مهم است. این اقدامات از وارد شدن فشار اضافی به ناحیه ترمیم‌ شده جلوگیری می‌کند و بهبودی را تسریع می‌بخشد.
• حفظ وزن سالم و اجتناب از چاقی می‌تواند فشار اضافی به ناحیه شکم را کاهش دهد و خطر بازگشت فتق را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.
• پیگیری‌های منظم پس از جراحی برای بررسی روند بهبودی و شناسایی هرگونه علائم بازگشت فتق ضروری است. معاینات دوره‌ای و مشورت با پزشک می‌تواند به شناسایی مشکلات احتمالی در مراحل اولیه کمک کرده و درمان مناسب را به موقع ارائه دهد.
• تقویت عضلات شکم پس از جراحی با کمک تمرینات ورزشی منظم می‌تواند به بهبود قدرت و استحکام ناحیه جراحی کمک کند. با این حال، این تمرینات باید تحت نظر پزشک یا فیزیوتراپیست انجام شوند تا فشار زیادی به محل جراحی وارد نشود.
• سیگار کشیدن می‌تواند روند بهبودی را کند کرده و خطر عفونت و بازگشت فتق را افزایش دهد. به همین دلیل، ترک سیگار پس از جراحی می‌تواند تأثیر مثبت زیادی در پیشگیری از عود فتق داشته باشد.
• بیماری‌هایی مانند دیابت که می‌توانند روند بهبودی را مختل کنند، باید به ‌دقت کنترل شوند. کنترل دقیق قند خون و پیروی از دستورالعمل‌های پزشکی می‌تواند به جلوگیری از بازگشت فتق کمک کند.
• حتماً داروهای تجویز شده به ویژه آنتی‌بیوتیک‌ها را طبق دستور پزشک و در زمان مقرر مصرف کنید؛ زیرا این کار نقش بسیار مهمی در پیشگیری از التهاب، عفونت و سایر عوارض پس از جراحی دارد.