تتراکروماسی: وقتی چشم‌هایت رنگ‌هایی می‌بینند که دیگران نمی‌توانند!
-
مجموعه: بیماری ها و راه درمان
تتراکروماسی توانایی دیدن میلیون‌ها رنگ بیشتر از حد معمول است
تتراکروماسی چیست؟ نگاهی به قدرت شگفت‌انگیز بینایی انسان
تتراكروماسي يك وضعيت است كه بيش از آنچه قبلاً تصور مي‌شد، شايع است. در واقع، تقريباً ۱۲ درصد از زنان به آن مبتلا هستند. تتراكروماسي يك وضعيت است كه كنجكاوی بسياري از دانشمندان را برانگيخته است. اين اصطلاح به كيفيت بصري اشاره دارد كه افراد يا حيوانات مبتلا به آن داراي شاخص ديد بسيار بالاتري هستند.
در واقع، آنها مي‌توانند تا ۱۰۰ ميليون رنگ را ببينند. تتراكروماسي در برخي حيوانات مانند برخي پرندگان، ماهیها، حشرات و دوزيستان وجود دارد. جالب است كه برخي انسان‌ها نيز مي‌توانند آن را داشته باشند!
حدود ۱۲ درصد از زنان ممکن است تتراکرومات باشند
ديد رنگي چگونه توليد مي‌شود؟
پيش از توضيح اينكه تتراكروماسي چيست، مهم است كه درك ابتدايي از فرآيند ديد داشته باشيم. شبكيه بافت حساس به نوري است كه در پشت كره چشم قرار دارد.
اين بافت از سلول‌هاي مختلفي تشكيل شده است كه داراي ميله‌ها و مخروط‌ها هستند. اينها سلول‌های حساس به نور هستند. مخروط‌ها به ما اجازه مي‌دهند رنگ‌ها را ببينيم، كه به آن ديد كروماتيك مي‌گويند.
انواع مختلفي از مخروط‌ها وجود دارند كه بسته به واكنش آنها به نور متفاوت هستند. بيشتر جمعيت انسان دارای سه نوع مخروط هستند. هر يك از آنها به نور با طول موج متفاوت واكنش نشان مي‌دهند. سپس اطلاعات از طريق عصب بينايي به قشر مغز منتقل مي‌شوند.
بنابراين، بيشتر مردم داراي ديد تريكروماتيك (سه‌رنگي) هستند. يك نوع مخروط نور قرمز، نوع ديگر نور آبي و نوع سوم نور سبز را تشخيص مي‌دهد. به اين ترتيب، آنها مي‌توانند حدود ۱ ميليون رنگ را ببينند.
اما در برخي حيوانات چيز متفاوتي رخ مي‌دهد. به عنوان مثال، برخي ماهي‌ها داراي نوع چهارمي از مخروط هستند كه به آنها اجازه مي‌دهد تغييرات هر يك از رنگ‌ها را درك كنند.
تتراکروماسی بیشتر در زنان دیده می‌شود، به خاطر کروموزوم X
تتراكروماسي چيست؟
تتراكروماسي يك وضعيت بصري است كه به شما اجازه مي‌دهد حدود صد برابر بيشتر از حد معمول رنگ‌ها را درك كنيد. تخمين زده مي‌شود كه تقريباً ۱۲ درصد از زنان در جهان اين ويژگي را دارند.
آنچه اتفاق مي‌افتد اين است كه آنها داراي نوع چهارمي از مخروط هستند. اين افراد تتراكرومات ناميده مي‌شوند. آن مخروط چهارم به آنها اجازه مي‌دهد فضاي رنگي حسي چهاربعدي داشته باشند. يعني آنها طيف قابل مشاهده بسيار بزرگ‌تري دارند، زيرا مي‌توانند رنگ‌هاي اصلي بيشتري را تركيب كنند.
از سوي ديگر، بقيه مردم فقط مي‌توانند با سه رنگ – قرمز، سبز و آبي – تركيب كنند. آنها تريكرومات (سه‌رنگي) ناميده مي‌شوند. اين يعني آنها نمي‌توانند تمام تغييرات ممكن را ببينند.
چگونه با ساير دسته‌بندي‌ها متفاوت است؟
در حال حاضر، ما انواع مختلف ديد را مي‌شناسيم كه به مخروط‌ها در شبكيه بستگي دارد. اولين نوع تريكروماتيسم (ديد سه‌رنگي) است. در واقع، اين شايع‌ترين شكل ديد در انسان‌هاست. با اين حال، ديد مي‌تواند دي‌كروماتيك (دو‌رنگي) نيز باشد. اين نوع در حيوانات، مانند سگ‌ها، شايع‌تر است. آنها فقط به مخروط‌هاي آبي و سبز حساس هستند. در نهايت، تتراكروماسي وجود دارد.
به طور خاص، تشخيص اينكه فردي داراي تريكروماتيسم يا تتراكروماسي است، دشوار است. گاهي اوقات فقط با نمونه‌برداري از بافت شبكيه مي‌توان آن را تشخيص داد.
تشخیص تتراکروماسی با آزمایش‌های ساده ممکن نیست
چه چيزي باعث تتراكروماسي مي‌شود؟
به نظر مي‌رسد اين وضعيت تقريباً منحصر به زنان است. دليل آن تنوع در كروموزوم X است، جايي كه ژن دي‌كروماتيك قرار دارد.
ژن‌هاي مسئول بيان مخروط‌هاي قرمز و سبز در اين كروموزوم قرار دارند. بنابراين، در زنان بيشتر است زيرا آنها دو كروموزوم X دارند، در حالي كه مردان فقط يكي دارند.
به اين ترتيب، احتمال بيشتري وجود دارد كه آنها دو نسخه متفاوت از آن ژن‌ها داشته باشند. بنابراين، آنها چهار نوع مخروط را بيان مي‌كنند. با اين حال، اين به اين معنا نيست كه مردان نمي‌توانند تتراكروماسي داشته باشند.
نحوه تشخیص تتراکروماسی
تا به امروز، آزمايشي كه به طور قابل اعتماد تتراكروماسي را تشخيص دهد، وجود ندارد. آزمايش‌هاي آنلاين كه سعي در تأييد اين وضعيت دارند، از نظر علمي ثابت نشده‌اند.
دليل آن اين است كه اين آزمايش‌ها روي صفحه‌نمايش‌هاي ديجيتال انجام مي‌شوند كه مبتني بر فناوري RGB هستند. به عبارت ديگر، آنها با سيستم نمايش رنگ تريكروماتيك ساخته شده‌اند. با اين حال، دانشمندان در تلاشند ابزارهاي دقيقي براي تشخيص آن بسازند.
از سوي ديگر، راهي براي تشخيص قطعي تتراكروماسي وجود دارد، اما پيچيده است. براي انجام آن، بايد نمونه‌اي از شبكيه گرفته شود. اين نوع نمونه‌برداري‌ها بسيار دشوار است زيرا خطرات زيادي براي بينايي بيمار به همراه دارد.
تتراكروماسي شايع‌تر از آن چيزي است كه فكر مي‌كنيد
تتراكروماسي يك وضعيت بصري است كه به ويژه برخي زنان دارند. اين وضعيت شامل داشتن يك نوع اضافي از مخروط است، كه سلول‌هاي شبكيه مسئول ديد رنگي هستند. به طور معمول، سه نوع مختلف وجود دارد، اما اين افراد چهار نوع دارند.
در نتيجه، آنها مي‌توانند تقريباً صد برابر بيشتر از حد معمول رنگ‌ها را ببينند. با اين حال، تا به امروز، روش‌هاي مشخصي براي تشخيص اين وضعيت وجود ندارد.
تتراکروماسی دنیای رنگ‌ها را برای برخی افراد غنی‌تر می‌کند
سوالات متداول درباره تتراکروماسی
۱٫ چه کسانی تتراکرومات هستند؟
این ویژگی بیشتر در زنان دیده می‌شود، زیرا به ژن‌های موجود در کروموزوم X مرتبط است. حدود ۱۲ درصد از زنان ممکن است تتراکرومات باشند.
۲٫ آیا مردان هم می‌توانند تتراکروماسی داشته باشند؟
بله، اما بسیار نادر است، زیرا مردان فقط یک کروموزوم X دارند و احتمال داشتن دو نسخه متفاوت از ژن‌های مخروطی در آنها کمتر است.
۳٫ تفاوت تتراکروماسی با تریکروماسی چیست؟
تریکروماسی با سه نوع مخروط (قرمز، سبز، آبی) کار می‌کند، اما تتراکروماسی با چهار نوع مخروط، طیف رنگی وسیع‌تری را پوشش می‌دهد.
۴٫ آیا تتراکروماسی در حیوانات شایع است؟
بله، بسیاری از حیوانات مثل پرندگان، ماهیها و حشرات تتراکرومات هستند و حتی برخی از آنها فراتر از چهار مخروط دارند.
۵٫ آیا تتراکروماسی باعث سردرگمی در دیدن رنگ‌ها می‌شود؟
خیر، تتراکرومات‌ها معمولاً رنگ‌ها را با وضوح بیشتری می‌بینند و به آن عادت دارند، نه اینکه گیج شوند.
۶٫ آیا تتراکروماسی یک بیماری است؟
خیر، این یک بیماری نیست، بلکه یک توانایی طبیعی و ژنتیکی در بینایی محسوب می‌شود.
۷٫ آیا تتراکروماسی در زندگی روزمره تفاوتی ایجاد می‌کند؟
ممکن است تتراکرومات‌ها در تشخیص جزئیات رنگی (مثل سایه‌ها یا تفاوت‌های ظریف) بهتر عمل کنند، اما معمولاً خودشان هم متوجه تفاوت نمی‌شوند مگر اینکه آزمایش شوند.
سخن پایانی
تتراکروماسی دریچه‌ای شگفت‌انگیز به دنیای رنگ‌ها و توانایی‌های پنهان بینایی انسان است. این پدیده نه تنها نشان‌دهنده تنوع ژنتیکی شگفت‌انگیز در میان ما است، بلکه یادآور می‌شود که درک ما از جهان می‌تواند بسیار فراتر از تصورات روزمره باشد. هرچند علم هنوز در ابتدای راه شناخت کامل این ویژگی است، تتراکروماسی به ما می‌آموزد که زیبایی و پیچیدگی طبیعت، حتی در چشمانمان، حد و مرزی نمی‌شناسد. شاید روزی همه بتوانیم این دنیای رنگارنگ را تجربه کنیم!
گردآوری:بخش سلامت بیتوته