در سال‌هایی که صنعت داروسازی جهان با سرعتی بی‌سابقه در حال تحول است، نقش فناوری‌های نوین، هوش مصنوعی و زیست‌فناوری بیش از هر زمان دیگری اهمیت یافته است. در همین زمینه، امین پیرایش، مدیرعامل صندوق سرمایه‌گذاری خطرپذیر آریوژن، در گفت‌وگو با اکوموتیو تصویری روشن و بی‌پرده از وضعیت ایران، نیازهای زیرساختی، چالش‌های توسعه و دستاوردهای این صندوق ارائه می‌کند.
تحولی بنیادین در صنعت داروسازی جهان
پیرایش در ابتدای گفت‌وگو گفت: «در سال‌های اخیر صنعت داروسازی شاهد یک تحول بنیادین بوده است؛ تحولی که تمامی مراحل کشف، توسعه، تولید و حتی تجویز دارو را دگرگون کرده است.» او توضیح داد که هوش مصنوعی و یادگیری ماشین با سرعتی بی‌سابقه وارد فرایندهای R&D شده‌اند و نمونه‌هایی مانند Insilico Medicine و BenevolentAI نشان داده‌اند زمان کشف دارو از چند سال به چند ماه کاهش یافته است.
وی درباره پیشرفت فناوری‌های ژنومی نیز بیان کرد: «ابزارهایی مانند CRISPR-Cas9 مسیر طراحی داروهای دقیق و شخصی‌سازی‌شده را هموار کرده‌اند.» او همچنین رشد بیوانفورماتیک، داده‌های بزرگ، سلول‌درمانی، ژن‌درمانی، نانوفناوری، چاپ سه‌بعدی دارو، رایانش ابری و سلامت دیجیتال را نمونه‌هایی دانست که مرز میان زیست‌فناوری و داده را از میان برده‌اند.
ایران و هوش مصنوعی دارویی؛ فاصله‌ای که قابل جبران است
مدیرعامل صندوق سرمایه‌گذاری خطرپذیر آریوژن درباره وضعیت ایران گفت: «ایران هنوز در مراحل ابتدایی استفاده صنعتی از هوش مصنوعی در داروسازی قرار دارد؛ هرچند فعالیت‌های پژوهشی دانشگاهی قابل توجه است و کشور از نظر تولید علم در جهان اسلام جایگاه بالایی دارد.» او ضعف زیرساخت داده، کمبود نیروی متخصص، نبود قوانین شفاف و محدودیت‌های اقتصادی را مهم‌ترین چالش‌ها برشمرد و افزود این عوامل مانع تجاری‌سازی فناوری‌های نو شده‌اند. به باور او، با سیاست‌گذاری درست و سرمایه‌گذاری هدفمند می‌توان فاصله با کشورهای پیشرو را کاهش داد.
زیرساخت‌های مورد نیاز برای توسعه هوش مصنوعی دارویی
پیرایش مهم‌ترین نیاز هوش مصنوعی را ایجاد زیرساخت داده‌ای استاندارد شامل بانک‌های ژنتیکی، دارویی و بالینی عنوان کرد و درباره الزامات فنی گفت: «توان محاسباتی بالا، مراکز داده امن و دسترسی به سرویس‌های ابری از ضرورت‌هاست.» او تأکید کرد تربیت نیروی انسانی میان‌رشته‌ای در زیست‌فناوری و علم داده نیز اهمیت حیاتی دارد.
وی همچنین به ضرورت قانون‌گذاری اشاره کرد و گفت تدوین چارچوب‌های اخلاقی و حقوقی می‌تواند اعتماد عمومی و صنعتی را افزایش دهد. به گفته او، شکل‌گیری کنسرسیوم‌های مشترک میان دانشگاه، صنعت و دولت بستر نوآوری را تقویت می‌کند.
استارتاپ‌ها؛ پیشران اصلی نوآوری
مدیرعامل صندوق سرمایه‌گذاری خطرپذیر آریوژن نقش استارت‌آپ‌ها را حیاتی دانست و اظهار کرد: «این شرکت‌ها به سبب ساختار چابک خود می‌توانند ایده‌های پژوهشی را سریع‌تر به محصول تبدیل کنند.» طراحی مولکول‌های جدید، پیش‌بینی عوارض دارویی، تحلیل داده‌های بالینی و توسعه پلتفرم‌های داده سلامت از مهم‌ترین مسیرهایی است که به گفته او استارت‌آپ‌ها می‌توانند در آن‌ها نقش‌آفرین باشند. او معتقد است هرچند اکوسیستم ایران هنوز جوان است، اما رشد استارت‌آپ‌های سلامت دیجیتال نشانه آغاز یک تحول واقعی است.
سرمایه‌گذاری و حمایت حاکمیتی؛ مسیر شتاب‌دهی
پیرایش درباره راه‌های تسریع نوآوری گفت: «بخش خصوصی باید سرمایه‌گذاری جدی‌تری انجام دهد و دولت نیز باید حمایت هدفمند و شفاف ارائه کند.» او ایجاد صندوق‌های تخصصی، شتاب‌دهنده‌ها و تدوین قوانین روشن درباره مالکیت داده و مالکیت فکری را از الزامات دانست و افزود: «وقتی محیط حقوقی و فنی شفاف باشد، جریان سرمایه به‌طور طبیعی وارد پروژه‌های هوش مصنوعی دارویی می‌شود.»
دستاوردهای آریوژن در حوزه داروهای بیولوژیک
وی در ادامه به دستاوردهای صندوق آریوژن پرداخت و توضیح داد: «هدف اصلی این صندوق کاهش کمبودهای دارویی کشور از طریق سرمایه‌گذاری در شرکت‌های دانش‌بنیان است. او به سرمایه‌گذاری در شرکت‌هایی مانند نوژین زیست فارمد (فاکتورهای خونی و پلاسمایی)، نیواد فارمد سلامت (واکسن‌های انسانی)، نواواکسن (واکسن طیور) و شیمی دارویی هیوا (ماده مؤثره دارویی) اشاره کرد و گفت این اقدامات نقش مهمی در تقویت زنجیره تأمین کشور دارد.»
چالش‌های توسعه فناوری در ایران
او نبود زیرساخت داده‌ای استاندارد، کمبود نیروی میان‌رشته‌ای، محدودیت‌های اقتصادی و تحریم‌ها و همچنین مقاومت سازمانی در برابر تغییر را از موانع اصلی توسعه فناوری‌های نو در ایران برشمرد و گفت: «این عوامل باعث شده سرعت ورود فناوری‌های نو به بازار ایران کمتر از کشورهای پیشرو باشد.»
و در پایان تأکید کرد آینده صنعت داروسازی بر پایه داده، هوش مصنوعی و زیست‌فناوری شکل می‌گیرد. او معتقد است ایران با وجود ظرفیت علمی بالا به دلیل ضعف زیرساخت داده و نبود قوانین روشن از رقبای جهانی عقب مانده است، اما با سرمایه‌گذاری هدفمند، تربیت نیروی متخصص و حمایت حاکمیتی شفاف می‌توان مسیر تجاری‌سازی و نوآوری در صنعت دارو را به‌طور چشمگیری تسریع کرد.