به گزارش خبرنگار مهر، پروفسور فرامرز رفیعپور، نویسنده و جامعهشناس برجسته ایرانی ظهر سه شنبه در همایش «تکریم پژوهشگران برتر علوم انسانی اسلامی» که در مؤسسه امام خمینی (ره) برگزار شد، با گرامیداشت یاد آیتالله مصباح یزدی، ایشان را شخصیتی متفکر و کمنظیر توصیف کرد و گفت: واژه «کمنظیر» نیز بهدرستی گویای وسعت شعاع فکری و عمق اندیشه ایشان نیست. دانش اجتماعی و انسانی آیتالله مصباح بسیار گسترده بود و به همین دلیل تمایل داشتند که علوم انسانی بیش از پیش رنگ و بوی حوزوی به خود بگیرد.
وی تأکید کرد: پژوهش، پیش از هر چیز، با «مسئله» آغاز میشود و هر پژوهش یک مسئله دارد، علل دارد، فرایند دارد و پیامدهایی را به دنبال میآورد؛ اما مهمترین و مرکزیترین عنصر در این چرخه، مسئله است و اگر مسئله درست تشخیص داده نشود، کل فرایند پژوهش بیثمر خواهد بود.
رفیعپور با اشاره به تجربههای علمی خود در خارج از کشور گفت: در اواخر دهه ۶۰ شمسی، زمانی که بهتازگی در آلمان به درجه پروفسوری رسیده بودم، به آمریکا دعوت شدم و یک سال در دانشگاه ویسکانسین–مدیسون حضور داشتم؛ دانشگاهی که در زمره پنج دانشگاه برتر آمریکا قرار دارد و مهمترین دغدغه من در آنجا این بود که ببینم پژوهشگران آنها چه مسئلهای را دنبال میکنند. آنچه بهروشنی مشاهده میشد این بود که تمرکز اصلی پژوهشها بر حال و آینده بود. بودجههای تحقیقاتی عمدتاً به پژوهشهایی اختصاص مییافت که بتواند برای آینده راهحل ارائه دهد، نه صرفاً پرداختن به گذشته.
وی افزود: در ایران، بهویژه با گسترش بیرویه دانشگاهها پس از سال ۱۳۶۸ و افزایش مقاطع تحصیلات تکمیلی، مسئلهیابی به حاشیه رانده شد و بسیاری از پایاننامهها فاقد مسئلهای هستند که بتواند مشکلی از کشور را حل کند یا برای آینده راهگشا باشد و در برخی موارد، دانشجو صرفاً به دنبال مدرک است و استاد نیز انگیزهای فراتر از امور روزمره ندارد؛ پدیدهای که در علم به آن «تولید درونگروهی» یا نوعی رکود علمی گفته میشود و مانع پیشرفت واقعی دانش است.
این جامعهشناس با انتقاد از وضعیت کنونی دانشگاهها تصریح کرد: نتیجه بررسیهای من نشان میدهد که تنها درصد اندکی از دانشگاهیان توانایی حل مسائل واقعی را دارند و بسیاری از اساتید به تدریس جزوههایی عادت کردهاند که سالها بدون تغییر تکرار میشود و اگر از آنها درباره یک مسئله واقعی جامعه سوال شود، همان مطالب کلی و نظری را بازگو میکنند، بیآنکه راهحلی عملی ارائه دهند.
رفیعپور با تأکید بر نقش علوم انسانی در شرایط کنونی کشور گفت: پس از جنگ تحمیلی و نیز درگیریهای منطقهای اخیر، دشمنان ایران مسیر جنگ فرهنگی و اجتماعی را در پیش گرفتهاند و هدف اصلی این جنگ، نظام ارزشی جامعه است؛ ارزشی که اگر تضعیف شود، بنیانهای اجتماعی نیز بهسرعت فرو میریزد و در چنین شرایطی، علوم انسانی و بهویژه جامعهشناسی باید در خط مقدم تحلیل، مسئلهیابی و ارائه راهحل قرار گیرد.
وی در پایان ابراز امیدواری کرد: مؤسسه امام خمینی (ره) و مجموعههایی از این دست، که علوم انسانی را با نگاه عمیق دینی و اجتماعی دنبال میکنند، بتوانند الگوی جدیدی از پژوهش مسئلهمحور و آیندهنگر ارائه دهند؛ الگویی که به جای انباشت پایاننامه و مقاله، به حل مسائل واقعی جامعه ایرانی بینجامد و نقش خود را در صیانت از هویت فرهنگی و ارزشی کشور بهدرستی ایفا کند.