ورود هوش مصنوعی به مدارس؛ فرصت‌ها و تهدیدها | ایران مدلبز

سجاد شفیع‌پور در گفتگو با خبرنگار مهر، در پاسخ به پرسشی مبنی بر مهم‌ترین کاربردهای هوش مصنوعی در نظام آموزشی مدارس، اظهار کرد: این ابزار نوین کاربردهای متنوعی در ساحت آموزشی دارد و می‌تواند علاوه بر بهبود کیفی نظام فعلی آموزش، آن را متحول کند که در این راستا به مفاهیمی همچون شخصی‌سازی آموزش و جذاب‌سازی محتوا باید اشاره شود.

کارشناس و مدرس هوش مصنوعی در چهارمحال و بختیاری با ذکر اینکه ابزارهای هوش مصنوعی می‌تواند آموزش را برای هر دانش‌آموز بر اساس استعداد، سطح و سرعت یادگیری او تنظیم کند، ادامه داد: این مزیت قطعاً باعث افزایش اثربخشی فرآیند یاددهی و یادگیری خواهد شد.

شفیع‌پور قابلیت‌های منحصر بفرد جذاب‌سازی محتوا با کمک ابزارهای هوش مصنوعی را نیز مورد تأکید قرار داد و افزود: این ابزار می‌تواند در تولید محتوای رسانه‌ای متنوع در قالب‌های صوتی و تصویری و نیز تنوع‌بخشی در ارائه بصری محتوا کاربرد داشته باشد.

مهم‌ترین کاربردهای هوش مصنوعی در زمینه آموزش

وی با اشاره به تحول فرآیند انتقال محتوا از شیوه‌های سنتی به روش‌های نوین از طریق بهره‌برداری از هوش مصنوعی، گفت: یکی از کاربردهای مهم هوش مصنوعی تحول آموزش و انتقال محتوا از شیوه‌های سنتی به مدرن است؛ در واقع یادگیری از طریق استعاره‌ها، شعر و داستان، چالشی، دوطرفه و … شیوه‌های کارآمد مبتنی بر هوش مصنوعی برای جذابیت بخشی به یادگیری و آموزش است که باید جایگزین شیوه‌های سنتی شود.

شفیع‌پور اضافه کرد: طیف گوناگونی از کاربردهای دیگر هوش مصنوعی همچون استعدادسنجی، ارزشیابی مستمر و خودکار پیشرفت تحصیلی، تولید انواع آزمون‌های هوشمند، شبیه‌سازی و طراحی آزمایشگاهای مجازی، ارائه آموزش‌ها و مطالب به روز و نوین در حوزه دروس، دستیار آموزشی معلمان و … را می‌توان برای کاربرد این پدیده نوظهور در نظام آموزش برشمرد.

این مدرس فضای مجازی با تأکید بر اینکه هوش مصنوعی به زودی یک انقلاب را در بخش وسیعی از زندگی انسان ایجاد می‌کند، افزود: حوزه نظام آموزشی نیز از این قاعده مستثنی نخواهد بود لذا بسیار ضرورت و اهمیت دارد که نظام آموزشی ما از سواد دانش‌آموزان و نسل نوجوان و جوان در حوزه هوش مصنوعی عقب نماند و جذابیت خود را برای دانش‌آموزان از دست ندهید.

وی فرصت‌های فراوان بهره‌گیری از هوش مصنوعی در آموزش را یادآور شد و توضیح داد: یکی از مهم‌ترین این فرصت‌ها تحقق عدالت آموزشی برای دانش‌آموزان در هر نقطه از استان و کشور حتی در مناطق محروم است یعنی هوش مصنوعی با تقویت دسترسی و گسترش پوشش آموزشی می‌تواند حتی نقاط محروم را نیز تحت پوشش جدیدترین شیوه‌ها و مطالب و محتوای آموزشی قرار دهد.

تحقق عدالت آموزشی در سایه هوش مصنوعی

شفیع‌پور اضافه کرد: دسترسی دانش‌آموزان در دورترین و محروم‌ترین نقاط کشور به آموزش‌ها، محتوای نوین و شخصی‌سازی شده یکی از ثمرات مهم هوش مصنوعی است که البته تضمین این مهم مشروط به سیاست‌گذاری‌های عادلانه و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها بوده و نیازها و فرهنگ بومی در منطقه نیز باید مدنظر قرار گیرد.

این کارشناس و مدرس هوش مصنوعی در استان ادامه داد: افزایش اثربخشی آموزش با شخصی‌سازی و بازخورد فوری، توانمندسازی معلمان از راه آموزش‌های هدفمند و نیز دسترسی به ابزارهای پشتیبانی طراحی درس از دیگر فرصت‌های هوش مصنوعی در نظام تعلیم و تربیت است.

شفیع‌پور در پاسخ به این پرسش که آیا گسترش استفاده از هوش مصنوعی نقش معلمان را به حاشیه خواهد برد؟ گفت: پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که با گسترش هوش مصنوعی و ابزارهای آن، طیف گسترده‌ای از مشاغل تحت تأثیر قرار خواهند گرفت و قطعاً نظام آموزشی و معلمان نیز از این قاعده مستثنی نیستند.

وی ادامه داد: در حال حاضر در برخی کشورهای جهان مدارسی ایجاد شده که معلمان کاملاً هوش مصنوعی هستند هرچند یک کمک‌یار آموزشی نیز در کنار این ابزار فعالیت دارد اما بخش اعظمی از کار آموزش به وسیله برنامه‌های هوش مصنوعی و یا ربات‌ها انجام می‌شود.

بازتعریف رسالت و نقش‌آفرینی معلمان در عصر هوش مصنوعی

شفیع‌پور تصریح کرد: البته در کشور ما نقش معلم صرفاً ناظر بر آموزش نیست بلکه ساحت تربیتی دانش‌آموزان را نیز باید پشتیبانی کند لذا هوش مصنوعی فعلاً نمی‌تواند جایگزینی برای معلمان ما شود که البته این امر نافی ضرورت تسلط معلمان بر سواد به‌روز هوش مصنوعی نخواهد بود.

وی بازتعریف رسالت و نقش‌آفرینی معلمان در مدارس را یک ضرورت دانست و گفت: با توجه به این پیشرفت‌ها در حوزه هوش مصنوعی، معلمان ما فراتر از رسالت انتقال محتوا به دانش‌آموزان، باید به سمت مربی‌گری، طراحی یادگیری، حمایت عاطفی و انگیزه‌بخشی سوق داده شوند.

شفیع‌پور در ادامه برخی تهدیدهای هوش مصنوعی برای نظام تعلیم و تربیت را یادآور شد و بیان کرد: اگرچه هوش مصنوعی فرصت‌های بی‌شماری برای نظام آموزشی دارد اما قطعاً از تهدیدات تأمل‌برانگیز آن نیز نباید غافل شد که از جمله به بهره‌برداری نادرست یا بدون چارچوب از این ابزار نوین باید اشاره کنم که تقلیل یا رفع این آسیب‌ها نیازمند سیاست‌گذاری صحیح و نظارت قوی است.

وی با برشمردن برخی تهدیدهای دیگر، افزود: باید با آموزش و ارتقای سواد هوش مصنوعی از مخاطراتی چون حریم خصوصی و امنیت داده‌ها و جمع‌آوری و پردازش داده‌های دانش‌آموزان بدون حفاظت مناسب، سوگیری الگوریتمی و داده‌های آموزشی جانبدارانه، وابستگی بیش از حد دانش‌آموزان به فن‌آوری و افت مهارت‌های پایه و توانایی‌های هوشی و ذهنی و نیز تولید و آموزش محتوای جعلی پیشگیری شود.

کارکردهای هوش مصنوعی در مقوله تربیت و پرورش

این کارشناس و مدرس هوش مصنوعی برخی کارکردهای این ابزار در تربیت و پرورش در مدارس را نیز یادآور شد و ادامه داد: در حال حاضر هوش مصنوعی می‌تواند ابزار مفیدی در پشتیبانی از برخی جنبه‌های تربیت و پرورش باشد، اما یقیناً نمی‌تواند جایگزین فرایندهای انسانی تربیتی از قبیل اخلاق‌پروری یا الگوپردازی معلم شود.

شفیع‌پور در پایان گفت: هوش مصنوعی می‌تواند از طریق جمع‌آوری داده‌ها، رفتارهای دانش‌آموزان را تحلیل کرده و راهکار بدهد یا محتوای تربیتی قابل انطباق مانند داستان‌ها، شبیه‌سازی نقش و بازی‌های آموزشی تولید کند اما مقوله تربیت انسان نیازمند تعامل زنده، الگوسازی اخلاقی و … می‌باشد که فعلاً از توان هوش مصنوعی خارج است.