خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: جنگل‌های مازندران این روزها میدان نبردی خاموش میان حافظان منابع طبیعی و متجاوزانی است که با نام وقف، با قاچاق چهارپا یا با فروش خاک برگ، دست به تاراج می‌زنند.
اما در برابر این فشار بی‌امان، موجی تازه از اقدامات حقوقی، حفاظتی و مدیریتی شکل گرفته است؛ از بازپس‌گیری هزاران هکتار اراضی ملی تا اجرای طرح جنگلداری نوین، همه نشانه امیدی است برای زنده ماندن ریه‌های شمال ایران.
بازگشت زمین‌های لاور نور؛ رأیی که معادلات را تغییر داد
یکی از مهم‌ترین پرونده‌های منابع طبیعی در سال جاری مربوط به منطقه لاور شهرستان نور است؛ جایی که بیش از ۱۴۵۰ هکتار مرتع طی سال‌ها در اختیار سازمان اوقاف قرار داشت. پس از بررسی دقیق هیئت کارشناسی و پیگیری حقوقی اداره کل منابع طبیعی مازندران – ساری، دادگاه تجدیدنظر استان رأی به بازگشت این اراضی به مالکیت ملی داد.
علی باقری جامخانه، مدیرکل منابع طبیعی مازندران – ساری، در گفت‌وگو با خبرنگار مهر می‌گوید: در هیچ سند و وقف‌نامه‌ای اثبات نشد که این اراضی از مالکیت ملی خارج شده باشد. حکم دادگاه نشان داد که می‌توان با کارشناسی دقیق، از حقوق بیت‌المال دفاع کرد.
این تنها نمونه نیست؛ پیش‌تر در ورسک عباس‌آباد نیز ۷۰۰ هکتار زمین جنگلی از دست متصرفان خارج شد و حالا با پرونده لاور، مجموع اراضی بازگشتی به حدود ۲۲۰۰ هکتار رسیده است.
پیام روشن دستگاه قضا: منابع طبیعی خط قرمز است
عباس پوریانی، رئیس کل دادگستری استان مازندران، تأکید می‌کند که در برخورد با متصرفان هیچ‌گونه مماشاتی وجود ندارد.
وی افزود: تصرف زمین‌های ملی، تعرض مستقیم به حقوق مردم و آیندگان است. احکام مربوط به منابع طبیعی با اولویت و قاطعیت صادر می‌شوند.
این موضع نشان می‌دهد که قوه قضائیه در کنار سازمان‌های حفاظتی ایستاده و پیام آشکاری به سودجویان می‌دهد: جنگل عرصه تاراج نیست.
قاچاق چوب؛ چهارپا در دل ایزدشهر
اگرچه رأی‌های حقوقی زمین را به دولت بازمی‌گرداند، اما در میدان، قاچاق همچنان تهدیدی روزمره است. در ایزدشهر نور، یگان حفاظت منابع طبیعی با هماهنگی دادستان، پنج قاچاقچی چوب را در حالی دستگیر کرد که با استفاده از چهارپا محموله‌ها را از دل جنگل خارج می‌کردند. پنج استر بار چوب، ده رأس حیوان بارکش و ابزار حمل ضبط شد و متهمان تحویل مراجع قضائی شدند.
کمی آن‌سوتر در آمل، مأموران سرجنگلبانی امام‌زاده عبدالله یک خودروی پژو ۴۰۵ حامل چوب جنگلی قاچاق را متوقف کردند. این صحنه‌ها یادآور این واقعیت تلخ‌اند که تاراج منابع طبیعی تنها با کامیون‌های بزرگ انجام نمی‌شود؛ گاهی به شیوه‌های سنتی و پنهان ادامه دارد.
تاراج خاموش خاک جنگل
در کنار قاچاق چوب، پدیده‌ای دیگر آرام و بی‌صدا به جنگل لطمه می‌زند: برداشت لاشبرگ یا خاک برگ. سودجویان این لایه آلی را می‌فروشند تا باغداران از آن به‌عنوان کود استفاده کنند.
یک کارشناس منابع طبیعی در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به وجود پدیده سودجویی با لاشبرگ ها اظهار کرد: این تجارت پنهان، چرخه تغذیه طبیعی خاک را مختل و توان رطوبت‌پذیری جنگل را کاهش می‌دهد.
وی افزود: متأسفانه این اقدام در غرب استان شدت گرفته و باید پیگیری و برخورد جدی شود زیرا تهدیدی که شاید در نگاه اول ناچیز به نظر برسد، اما در درازمدت از بین‌برنده خاک حاصلخیز و تداوم حیات جنگل است.
طرح جنگلداری نوین؛ نفس تازه برای منابع طبیعی
در برابر این تهدیدها، برنامه‌ای تازه آغاز شده است؛ طرح جنگلداری نوین. اداره کل منابع طبیعی مازندران – نوشهر اعلام کرده که این طرح در پنج حوزه آبخیز (۳۱، ۳۵، ۳۸، ۳۹ و ۴۸) به اجرا درآمده است.
محمد خزاعی، معاون امور جنگل اداره کل منابع طبیعی نوشهر با اشاره به تهیه طرح‌های نوین صیانت از جنگل‌های هیرکانی می‌گوید: ما اطلاعات مربوط به جاده‌ها، ساختمان‌های حفاظتی، قرق‌ها، آفات و نیروهای حفاظتی را به‌روز کرده و با مختصات دقیق به ستاد ارسال کرده‌ایم. هدف، اصلاح سیاست‌های گذشته و بازسازی زیرساخت‌هاست.
از سال آینده طرح‌های صیانتی جنگل با مدل خودگردان اجرا می‌شود؛ منابع مالی آن از محل زراعت چوب در عرصه‌های جلگه‌ای تأمین خواهد شد
وی افزود: از سال آینده طرح‌های صیانتی جنگل با مدل خودگردان اجرا می‌شود؛ منابع مالی آن از محل زراعت چوب در عرصه‌های جلگه‌ای تأمین خواهد شد و این به معنای حرکت به سمت مدیریت پایدار است.
یکی از تغییرات مهم در این طرح، بازتعریف مأموریت جنگلبانان است زیرا پس از اجرای طرح تنفس جنگل، نقش فنی نیروهای قرق‌بان کاهش یافت و بیشتر به نگهبانی میدانی محدود شد، اما حالا قرار است آنان دوباره به وظایف فنی بازگردند و از غنی‌سازی جنگل و مرمت جاده‌ها گرفته تا کنترل آفات و آماربرداری را عهده دار می‌شوند.
به تاکید کارشناسان حفاظت پایدار تنها با نیروی نگهبان ممکن نیست و باید جنگلبانان به‌عنوان کارشناس فنی در قلب طرح‌ها حضور داشته باشند.
جنگل‌های هیرکانی مازندران فقط منبع چوب نیستند، آنها ریه‌های تنفسی کشور، سپر طبیعی در برابر سیلاب و بخشی از میراث جهانی هستند و نجات این سرمایه سه ضلع دارد: مدیریت علمی در سطح منابع طبیعی، حمایت قضائی برای مقابله با متصرفان و مشارکت مردمی که حساسیت اجتماعی را برانگیزد و اگر این سه ضلع هم‌زمان تقویت شوند، امید آن هست که جنگل‌های شمال نه قربانی تاراج، بلکه الگویی از مدیریت پایدار و مشارکت ملی باشند.
مازندران این روزها صحنه مقابله‌ای جدی است میان حافظان منابع طبیعی و متجاوزانی که در پوشش وقف، قاچاق یا برداشت غیرمجاز، به عرصه‌های جنگلی و مرتعی دست‌اندازی می‌کنند، از مقابله حقوقی با تصرف گرفته تا کنترل قاچاق چوب و آغاز اجرای طرح‌های نوین حفاظتی، مجموعه‌ای از اقدامات هم‌افزای فنی و قضائی در جریان است تا جنگل‌های هیرکانی زنده بمانند.
مازندران امروز نه‌تنها نیازمند طرح و قانون و حکم است، بلکه به مشارکت عمومی، حساسیت رسانه‌ها و حمایت نهادهای بالادستی نیاز دارد زیرا جنگل‌های شمال ایران تنها منبع چوب نیستند بلکه آنها ریه تنفسی کشور، سد طبیعی سیلاب، و میراث زیستی بی‌قیمت هستند.