به گزارش خبرنگار مهر، «مصطفی مطورزاده»، نماینده مردم خرمشهر در مجلس شورای اسلامی، امروز (شنبه، ۳ خرداد) در گفتگوی تلویزیونی با اشاره به اهمیت اتصال خط ریلی ایران به عراق از مسیر خرمشهر به بصره، گفت: این پروژه بسیار مهم است، اما متأسفانه تنها از بعد تجاری و حمل‌ونقل به آن توجه می‌شود.
وی ادامه داد: مهم‌ترین و اساسی‌ترین عامل در این مسیر، پیوند جریان‌های اقتصادی دو کشور است. خط ریلی شلمچه – بصره علاوه بر حمل‌ونقل، تجارت و ترانزیت، می‌تواند در حوزه‌های فرهنگی، امنیتی و سیاسی نیز نقش‌آفرین باشد. ملتی نزدیک‌تر از ملت عراق به ملت ایران وجود ندارد و این پروژه می‌تواند این نزدیکی را تقویت کرده و زمینه‌ساز ارتباطات اقتصادی شود.
مطورزاده با اشاره به روند اجرایی پروژه بیان کرد: روند اجرایی پروژه از سمت ایران جلوتر از طرف عراقی است، ما تعهدات خود را در زمینه لایروبی به‌طور کامل انجام دادیم. احداث پل نیز از مدت‌ها پیش آغاز شده و وعده داده‌اند که تا یک سال آینده به بهره‌برداری برسد.
نماینده مردم خرمشهر در مجلس تصریح کرد: مسائل حقوقی و اداری طرف عراقی در حال پیگیری است. امیدوارم با تحقق این ارتباط مهم و اساسی، بتوانیم بسیاری از مشکلات خود را در حوزه‌های تولید، تجارت و حمل‌ونقل حل کرده و به نقطه‌ای برسیم که زائر امام رضا (ع) مستقیماً از ایستگاه مشهد سوار قطار شده و در ایستگاه کاظمین، پدر و فرزند امام رضا (ع)، پیاده شود.
مسیر شلمچه – بصره، به‌صرفه‌ترین راه صادرات و ترانزیت ایران به عراق
وی با اشاره به مصوبات سفر رئیس‌جمهور به استان خوزستان اظهار کرد: در جریان سفر سال گذشته رئیس‌جمهور، تأمین مالی حداقل ۴۰ میلیون دلار برای پروژه راه‌آهن شلمچه – بصره به تصویب رسید. هفته گذشته نیز در طی تماس با مدیرعامل بانک ملی، ایشان اعلام کردند که همان روز ۷.۵ میلیون دلار را در اختیار شرکت راه‌آهن قرار داده‌اند.
سرمایه‌گذاری ۷۰ میلیون دلاری در شلمچه
وی افزود: در مجموع، ۷۰ میلیون دلار برای اجرای پروژه از جمله احداث ایستگاه شلمچه و پل پیش‌بینی شده است و خوشبختانه تأمین منابع مالی در دستور کار دولت قرار دارد؛ به‌گونه‌ای که نباید نگرانی خاصی در این زمینه وجود داشته باشد.
مطورزاده ادامه داد: این مسیر، در صورت بهره‌برداری، مقرون به‌صرفه‌ترین مسیر حمل‌ونقل کالا برای صادرکنندگان ایرانی خواهد بود. عراق اکنون دومین یا سومین شریک تجاری ایران است و رکورد ۱۱ میلیارد دلار مبادلات اقتصادی نیز ثبت شده است. با بهره‌برداری از این خط ریلی، هزینه‌های تجار به‌شدت کاهش خواهد یافت.
وی تصریح کرد: عراق دارای بازاری وسیع با بیش از ۴۰ میلیون مصرف‌کننده است که به طیف وسیعی از کالاها نیاز دارند و قدرت خرید آن‌ها نیز در حال افزایش است. سال گذشته حدود ۲ میلیون گردشگر عراقی وارد ایران شدند و در صورت راه‌اندازی این خط ریلی، این عدد رشد بیشتری خواهد داشت. همچنین کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل، انگیزه بازرگانان برای توسعه روابط تجاری با عراق و سایر کشورها را افزایش خواهد داد.
نماینده خرمشهر تأکید کرد: کشورهای حوزه خلیج فارس در حال اجرای پروژه راه‌آهنی هستند که از کویت آغاز شده و به عمان ختم می‌شود. در صورت اتصال کویت به این مسیر، ایران از طریق ریل عراق به بازار بزرگ جنوب خلیج فارس متصل خواهد شد و در صورت برقراری ثبات و امنیت در سوریه نیز بنادر این کشور در حاشیه مدیترانه می‌توانند در اختیار بازارهای صادراتی ایران قرار گیرند.
وی با اشاره به سرمایه‌گذاری صورت‌گرفته در منطقه شلمچه گفت: تاکنون حدود ۵ هزار میلیارد تومان در زیرساخت‌های شلمچه سرمایه‌گذاری شده که عمدتاً توسط بخش خصوصی انجام شده است. پس از افتتاح خط ریلی، این منطقه به نقطه اصلی تجارت ایران در مرزهای کشور تبدیل خواهد شد و حمل‌ونقل ترکیبی روان شامل جاده‌ای، هوایی و ریلی، در شلمچه مستقر خواهد بود.
مطورزاده همچنین با اشاره به اقدامات وزارت راه و شهرسازی برای لایروبی مصب اروندرود به خلیج فارس تصریح کرد: یکی از گلوگاه‌های مهم در مسیر کشتیرانی، منطقه‌ای به نام کفکان در مدخل اروند و خلیج فارس است که حدود ۴ مایل دریایی را شامل می‌شود. با اجرای لایروبی در این ناحیه، امکان ورود کشتی‌های بزرگ‌تر فراهم خواهد شد که منجر به توسعه بیشتر حمل‌ونقل دریایی و رونق شلمچه می‌شود.
وی ضمن درخواست از مدیرعامل منطقه آزاد اروند برای تسریع در توسعه زیرساخت‌ها در شلمچه، اظهار کرد: همچنین یکی‌از توافقات انجام‌شده در سفر وزیر راه و شهرسازی، نصب سایبان استاندارد در ایستگاه راه‌آهن خرمشهر است تا قطارها در گرمای بالای ۶۰ درجه بدون تهویه نمانند. همچنین محوطه‌سازی ایستگاه نیز در دستور کار قرار گرفته و قول داده شده تا آبان‌ماه به بهره‌برداری برسد.
ریل غیراستاندارد در حدفاصل خرمشهر تا اهواز
مطورزاده ادامه داد: یکی از نقاط بحرانی، مسیر خرمشهر به اهواز است که ریل موجود به‌شدت فرسوده و غیراستاندارد است و قطارها با سرعت بسیار پایین حرکت می‌کنند. لذا از مدیرعامل راه‌آهن درخواست می‌کنیم تا علاوه بر پروژه شلمچه، مسیر خرمشهر – اهواز را نیز به‌صورت دوخطه و استاندارد اصلاح کنند.
۱۲ کیلومتر از پروژه آماده تحویل به عراق است
«جبارعلی ذاکری»، مدیرعامل راه‌آهن با اشاره به اقدامات ایران در پروژه راه‌آهن شلمچه – بصره، اظهار کرد: در این پروژه، سه وظیفه بزرگ برعهده جمهوری اسلامی ایران گذاشته شده است. نخست مین‌روبی حدود ۱۴ کیلومتر مسیر ریلی، دوم احداث ایستگاه شلمچه در مرز ایران و عراق و سوم ساخت پل بر روی «شط‌العرب» و «جزیره سندباد» در داخل بصره.
وی افزود: در بخش اول، طی سه تا چهار ماه گذشته و با تلاش همکاران در راه‌آهن و شرکت‌های مجری مین‌روبی، حدود ۱۲ کیلومتر از مسیر به عرض ۶۰ متر تکمیل و آماده تحویل به دولت و راه‌آهن عراق شده است. همچنین مین‌روبی مسیر نیز با همکاری طرف عراقی انجام شده و تسلیحات کشف‌شده منهدم شده‌اند.
مدیر راه‌آهن ادامه داد: در حال حاضر، احداث ایستگاه شلمچه در دست اجراست و امیدواریم تا اربعین سال ۱۴۰۵ آماده بهره‌برداری شود. البته تلاش بر آن است که حتی برای اربعین امسال نیز دو خط از خطوط این ایستگاه آماده بهره‌برداری باشد.
ذاکری با اشاره به ساخت پل بر روی شط‌العرب، گفت: این پل شامل حدود ۱۸۰ شمع است که بخشی در خشکی و بخشی در آب قرار دارد. یکی از شرکت‌های ایرانی مسئولیت اجرای آن را برعهده گرفته و در حال حاضر حدود ۱۷ درصد از عملیات پل انجام شده است. نسبت به ماه گذشته، حدود ۴ درصد از برنامه زمان‌بندی عقب هستیم، اما با آغاز ساخت تیرهای پیش‌ساخته در اهواز، امیدواریم طی دو ماه آینده پیشرفت قابل توجهی حاصل شود.
وی تصریح کرد: طبق برنامه‌ریزی، امیدواریم طی ۱۸ ماه آینده این پروژه را عملیاتی کنیم. پروژه خط ریلی شلمچه – بصره از مهرماه سال گذشته آغاز رسمی خود را داشته و از آن زمان، پیش‌پرداخت پیمانکار نیز پرداخت شده است. بنابراین، مبنای زمان‌بندی نیز از همان تاریخ محاسبه می‌شود.
مدیرعامل راه‌آهن خاطرنشان کرد: بخش‌های دیگر این مسیر بر عهده دولت عراق است که تاکنون، عراق با یک پیمانکار اسپانیایی قرارداد بسته و طی دو روز آینده نیز تنفیذ قرارداد در بغداد انجام خواهد شد. همچنین مذاکراتی با یک شرکت ایرانی نیز صورت گرفته و قرارداد دومی نیز در حال انعقاد است. با این قراردادها، نوسازی و احداث تعهدات بخش عراقی را نیز تسریع خواهد کرد.
معاون وزیر راه و شهرسازی گفت: طبق برنامه ارائه‌شده از سوی طرف عراقی، اجرای پروژه در خاک عراق ۳۶ ماه زمان خواهد برد؛ اما آنچه برعهده جمهوری اسلامی ایران است، طبق تعهدات، ظرف ۱۷ ماه آینده تحویل دولت عراق داده خواهد شد.
ذاکری در پایان با اشاره به اهمیت استراتژیک این خط ریلی، اظهار کرد: بخش مسافری این مسیر، به‌ویژه برای زائران عتبات عالیات و مشهد مقدس از اهمیت بالایی برخوردار است. این محور می‌تواند به یکی از مهم‌ترین خطوط مسافری برون‌مرزی کشور تبدیل شود. علاوه بر آن، اتصال این محور به کریدورهای شرقی – غربی، و مذاکرات در حال انجام با پاکستان، ظرفیت استفاده از این مسیر برای زائران پاکستانی در ایام اربعین را نیز فراهم خواهد کرد.
مین‌روبی خط ریلی شلمچه – بصره تمام شد
در ادامه، «علی عابدی»، سرکنسول ایران در بصره با اشاره به ظرفیت‌های اقتصادی خط ریلی شلمچه – بصره برای ایران گفت: پس‌از سقوط حکومت بعثی در عراق، جمهوری اسلامی ایران درصدد اتصال مسیر شلمچه به بصره و سپس به بغداد و کربلا بود.
وی افزود: در دولت‌های مختلف، توافقات و قراردادهایی با دولت عراق منعقد شده بود، اما به دلایلی این پروژه مسکوت مانده و پیگیری نشده بود. خوشبختانه با تلاش‌های وزارت امور خارجه و دولت سیزدهم ایران، در شهریور ۱۴۰۱ با حضور «محمد مخبر»، معاون اول رئیس‌جمهور شهید آیت‌الله رئیسی و «محمدشیاع السودانی» نخست‌وزیر عراق، کلنگ آغاز پروژه به زمین زده شد.
عابدی بیان کرد: با وجود آغاز رسمی پروژه، تا مرداد ۱۴۰۳ پیشرفت قابل توجهی حاصل نشد، چرا که قراردادهای مربوط به مین‌روبی و احداث پل با شرکت‌های مجری منعقد نشده بود. در پایان خرداد، قرارداد احداث پل و پس از آن قرارداد مین‌روبی منعقد شد.
سرکنسول ایران در بصره ادامه داد: پس از امضای این قراردادها، شرکت‌های مجری با تمام توان وارد عمل شدند و عملیات مین‌روبی به پایان رسیده است. هم‌اکنون این بخش آماده تحویل به شرکت راه‌آهن عراق است تا پس از آن، مرحله زیرسازی آغاز شود.
وی با اشاره به ابعاد منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای پروژه راه‌آهن شلمچه – بصره، گفت: با اتصال راه‌آهن شلمچه به «عزیزه» بصره، این مسیر به خط آهن موجود به سمت بغداد متصل می‌شود و از بغداد نیز خط آهن تا نزدیکی مرز سوریه امتداد دارد. همچنین، در سمت سوریه نیز زیرسازی مسیر انجام شده و راه‌آهن تا نقطه صفر مرزی از عراق پیش رفته است؛ هرچند برخی بخش‌ها به‌واسطه اقدامات داعش تخریب شده‌اند.
این مسئول افزود: اگر اراده‌ای برای تکمیل این مسیر وجود داشته باشد، به‌سرعت می‌توان آن را به سرانجام رساند. از سوی دیگر، در داخل عراق نیز به بسیاری از شهرها سفر ریلی انجام می‌شود. توسعه زیرساخت‌های جاده‌ای نیز در دستور کار دولت عراق قرار دارد؛ به‌ویژه پروژه ۱۷ میلیارد دلاری اتصال بندر فاو به ترکیه و از آن‌جا به اروپای شرقی و غربی که این مسیر ریلی می‌تواند بخشی از آن باشد و ایران را از شمال و جنوب عراق به اروپا شرقی و غربی متصل کند.
عابدی تأکید کرد: این خط آهن مزایای متعددی از جمله در جابجایی مسافران، گردشگران سیاحتی، زیارتی و درمانی دارد و موجب ایجاد ارتباط مردمی و تقویت تعاملات اجتماعی می‌شود. خوشبختانه از زمان روی کار آمدن دولت چهاردهم، این پروژه با شتاب مناسبی پیش رفته است. رئیس‌جمهور در سفر به بصره شخصاً وضعیت پروژه را بررسی کردند و توجه ویژه‌ای به آن دارند. همچنین، جلسات ماهانه‌ای در ریاست جمهوری برای بررسی پیشرفت پروژه برگزار می‌شود و وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل راه‌آهن نیز به‌صورت جدی در حال پیگیری امور هستند.
وی ادامه داد: البته یکی از مشکلات فعلی، تأخیر در تخصیص اعتبارات است که به‌دلیل روند بروکراسی طولانی، موجب وقفه‌هایی در پیشرفت پروژه شده است. در برخی موارد، به‌علت عدم تأمین مالی، پروژه برای دو تا سه ماه متوقف شده است.
عابدی با اشاره به مدل‌های تأمین مالی پروژه گفت: تأمین اعتبار پروژه برعهده شرکت مجری است که توافقات لازم را با راه‌آهن انجام داده است. بانک ملی نیز تأمین اعتبار را تقبل کرده و منابع لازم را ارسال کرده است، اما فرایند انتقال این منابع به حساب شرکت مجری نیازمند طی روندهای اداری زمان‌بر است. اگر پرداخت‌ها بر اساس پیشرفت پروژه و به‌صورت منظم انجام شود، امکان بهره‌برداری زودتر از زمان اعلام‌شده از سوی مدیرعامل راه‌آهن وجود دارد.
وی با اشاره به پیشرفت فنی پروژه افزود: تمامی ابزار پیش‌ساخته پل آماده است و با تکمیل پایه‌ها، عملیات نصب به‌سرعت انجام خواهد شد. همچنین، تعهدات ایران در خصوص ساخت ایستگاه، مین‌روبی و نصب پل به‌طور کامل یا در حال انجام است.
سرکنسول ایران در بصره خاطرنشان کرد: دو تعهد اصلی بر عهده دولت عراق است؛ یکی ریل‌گذاری و دیگری رفع معارضان مسیر. خوشبختانه دولت محلی بصره، استانداری و شورای استان همکاری کامل داشته‌اند، معارضان را برطرف کرده و بناهای مزاحم را تخریب کرده‌اند و مسیر اکنون برای زیرسازی و ریل‌گذاری آماده است.
عابدی با تأکید بر امنیت بالای سفر ریلی میان دو کشور ایران و عراق، گفت: موضوع امنیت و سفر با قطار برای هیچ‌کس پوشیده نیست؛ هر زمان که بخواهیم سفری ایمن داشته باشیم، قطار گزینه نخست است. زیرساخت‌های حمل‌ونقل بین ایران و عراق به‌ویژه در مسیرهای زیارتی و درمانی رو به گسترش است و از تمام نقاط ایران امکان سفر به عراق و بالعکس فراهم خوهد شد.
وی ادامه داد: مسیر آبی خرمشهر به بصره فعال است و طبق توافقاتی که روز چهارشنبه (۳۱ اردیبهشت) با کشتی والفجر انجام شد، قرار بر این است تا این سفرها نیز انجام شود. مسیر عملیاتی خواهد شد. همچنین به‌زودی مسیر واصلیه به آبادان نیز آماده بهره‌برداری خواهد بود که تنها مجوزهای نهایی آن باقی مانده است.
سرکنسول جمهوری اسلامی ایران در بصره تصریح کرد: بندر المعامر در فاو نیز در حال بازسازی است و از آن می‌توان در حوزه گردشگری و تردد استفاده کرد. این اقدامات زمینه‌ساز اشتغال و امنیت برای مرزنشینان خواهد بود.
بروکراسی‌های مالی مانع پیشرفت پروژه شلمچه – بصره نشود
وی همچنین در خصوص روند تأمین مالی پروژه خط‌آهن شلمچه – بصره گفت: بودجه ذکر شده یک‌بار تخصیص یافته است؛ همچنین دو پیش‌پرداخت نیز انجام شده، اما برای هر مرحله از پرداخت، همان فرایند ابتدایی باید طی شود. با توجه به اینکه این روند قبلاً طی شده است، انتظار می‌رود پرداخت‌ها بر اساس پیشرفت پروژه، سریع‌تر انجام گیرد تا به دلیل مشکلات مالی، پروژه متوقف نشود.
عابدی در پایان تاکید کرد: از بانک ملی و مدیران مرتبط درخواست داریم، بروکراسی تخصیص منابع به شرکت مجری کوتاه شود تا پروژه دچار وقفه مالی نشود.