خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها- سکینه اسمی: آذربایجان غربی از لحاظ مخاطرات طبیعی جزو مناطق پرمخاطره و بحرانی است و در اکثر فصول سال، سیل‌های مهیب به دنبال بارش باران و نزولات آسمانی در این منطقه کوهستانی جاری می‌شود.
در این میان استان با داشتن ضریب سیل خیزی بالا، همواره منطقه‌ای مساعد برای ایجاد سیلاب و تخریب‌ها محسوب می‌شود اما بررسی ابعاد مختلف سیل در منطقه نشان می‌دهد که وقوع این سیل‌ها خسارات جبران ناپذیر زیادی از خود برجای می‌گذارند که قابل بازگشت نیست.
آذربایجان غربی استان سیل خیر
بررسی‌ها نشان می‌دهد تخریب جنگل‌ها و مراتع، نبود آبخیزداری صحیح، تجاوز به حریم رودخانه‌ها و برداشت بی رویه شن و ماسه از رودخانه‌ها از مهم‌ترین عوامل وقوع سیل در استان است، هرچند خسارات مادی و معنوی به بخش‌های مختلف استان ناشی از جاری شدن سیل نیست بلکه این استان با توجه به موقعیت جغرافیایی خاص در معرض تهدید خشکسالی، سرمازدگی، زلزله و… نیز قرار دارد.
ساخت‌وسازهای غیرمجاز خصوصاً در حریم رودخانه‌ها و مسیل‌های آذربایجان غربی می‌تواند در زمان وقوع سیل فاجعه آفرین بوده و در زندگی مردم اختلال ایجاد کرده و منابع طبیعی و زمین‌های کشاورزی را تخریب کرده و سبب متحمل شدن خسارات زیادی شود.
با وجود اینکه آذربایجان غربی استانی سیل خیز در کشور به شمار می‌رود اما در ۱۰۰ سال گذشته عدم توجه به ساخت و سازها به خصوص در روستاهای استان موجب شده است خطر وقوع سیل و سیلاب و خسارات بالای مادی در استان به دلیل احداث ساخت و سازهای بیش از ۷۵ درصد از روستاها در مسیل سیلاب‌ها این امر تشدید کند.
رعایت نکردن ضوابط و مقررات ساخت‌وساز شهری شامل دیوارکشی، ساخت بدون مجوز و پروانه، فقدان توجه به تراکم مجاز و موارد دیگر تخلف‌های ساختمانی از جمله عوامل تأثیر گذار در وقوع اتفاقات ناگوار به خصوص سیل در استان می‌شود و رشد و توسعه کیفیت زندگی شهری را دچار اختلال می‌کند.
شناسایی ۲۴۰۰ هکتار تصرف در حریم رودخانه‌های آذربایجان غربی
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی در خصوص خطر وقوع سیل در استان گفت: بر اساس شناسایی‌های انجام یافته میزان تصرفات در حریم و بستر رودخانه‌ها و مسیل‌های استان حدود ۲۴۰۰ هکتار است.
مجید رستگاری در این زمینه با اشاره به علل ساخت و ساز غیرمجاز در حریم بستر رودخانه‌ها و مسیل‌ها، اظهار کرد: با توجه به بالا رفتن ارزش اراضی در مناطق مسکونی و سودآوری بیشتر آنها منجر به تصرف حدود قانونی مجاری آبی بخصوص در حاشیه مناطق مسکونی شده است.
وی با بیان اینکه حاشیه شهرهای در حال توسعه، مسیل‌ها و آبراهه‌ها بیشتر در معرض تصرف قرار می‌گیرند، گفت: ساخت و سازهای غیر مجاز در بستر مجاری آبی موجب کاهش مقطع عرضی جریان آب و باعث افزایش سرعت جریان و آبگرفتگی و ایجاد خسارت به مجاوران می‌شود.
رستگاری با بیان اینکه اغلب مسیل‌هایی که در محدوده‌های توسعه مناطق مسکونی روستاها و شهرها قرار گرفته‌اند در معرض تصرف هستند، تصریح کرد: بر اساس ماده ۲ قانون توزیع عادلانه آب، هرگونه تصرف و تجاوز به حریم و بستر رودخانه‌ها و مجاری آبی ممنوع است و متخلفان مشمول مجازات‌های قانونی خواهند شد.
۸۸۰ هکتار آزاد سازی اراضی ملی در آذربایجان غربی
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی گفت: در این راستا آب منطقه‌ای نیز با انجام مطالعات تعیین حد حریم و بستر رودخانه و نشانه‌گذاری آن و با ایجاد اکیپ‌های گشت و بازرسی نسبت به شناسایی تخلفات یا جلوگیری از آن در مراحل اولیه اقدام کرده است.
وی ادامه داد: همچنین با اخذ احکام قضائی جهت آزادسازی تصرفات در بستر رودخانه‌ها اقدام می‌کند که در همین راستا با توجه به تعدد مجاری آبی و کمبود اعتبارات، این شرکت بر حسب اولویت بندی و در طی سالیان اخیر به میزان ۸۸۰ هکتار آزادسازی در سطح استان انجام داده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان، انجام رپرگذاری در حد بستر رودخانه‌ها به منظور رعایت بستر رودخانه‌ها، نصب تابلوهای هشدار و اطلاع رسانی هشدار احتمال وقوع سیلاب در زمان‌های بارش در شبکه‌های اجتماعی جزو برنامه‌های آب منطقه‌ای برای آگاه، سازی و جلوگیری از ساخت و ساز غیر مجاز در حریم بستر را از اقدامات در این زمینه اعلام کرد.
وی با تاکید بر اینکه ساخت‌وساز در حریم رودخانه نه تنها تخلف محسوب می‌شود، بلکه تهدیدی جدی برای محیط‌زیست و جوامع انسانی محسوب می‌شود، گفت: برای جلوگیری از این معضل و مشکل، نیاز به همکاری همه‌جانبه بین مردم، مسئولان و سازمان‌های زیست‌محیطی وجود دارد؛ افزایش آگاهی عمومی، تقویت قوانین و نظارت‌های دقیق می‌تواند به حفظ این مناطق حساس و جلوگیری از خسارت‌های ناشی از ساخت و سازهای غیرمجاز کمک کند و اگر کلیه سازندگان در حریم رودخانه به خطرات بسیار آن آگاه باشند بدون شک به هیچ عنوان اقدام به چنین کاری نمی‌کنند.
حال سوال اینجاست که وقوع سیلاب‌های اخیر و تحمیل این همه خسارت طبیعی است یا تحمیلی؟
بر اساس اعلام مؤسسه تحقیقات بخش کشاورزی آذربایجان غربی با نگاهی به وضعیت کشاورزی و منابع طبیعی در استان آذربایجان غربی طی سال‌های اخیر با تخریب بی رویه مراتع پوشش گیاهی مراتع استان فوق العاده فقیر گشته و در این میان با کاشت و شخم‌های غیر اصولی در دامنه کوه‌ها و همچنین ساخت و سازهای حاشیه رودخانه‌ها و عدم اجرای طرح‌های مرتعداری و آبخیزداری با احداث سیل بندها و مسیل‌ها، متأسفانه می‌توان اذعان کرد که سیل‌های اخیر محصول بی تدبیری و عدم دوراندیشی است.
این در حالی است که می‌توانست این بارش‌ها به جای تهدید و ایجاد بحران با تحقیق و پژوهش‌های محققان مراکز تحقیقاتی تبدیل به فرصت بهره گرفتن و انتقال و هدایت این آب‌ها به دریاچه ارومیه و استفاده بهینه از منابع آبی شود.
پس در نتیجه این وضعیت به وجود آمده زیاد هم طبیعی نبوده و می‌توان اذعان کرد سیلاب‌های استان متأسفانه تحمیلی است که می‌توان با تزریق اعتبارات مناسب در مراکز تحقیقاتی سرمایه گذاری کرد تا این گونه موارد با مطالعات و شناسایی مبادی سیل خیز استان و ساخت سیل بند پیش نیاید.
هنوز به دلیل ضعف آموزش، آگاهی و اطلاع رسانی کافی به همراه عدم فرهنگ سازی مؤثر اهالی این منطقه هر سال بخشی از ظرفیت کاری خود را به برآورد و جبران میزان خسارات بالای بلایای طبیعی سپری می‌کنند خساراتی که بخش عظیمی از آنها را می‌توان کنترل و پیشگیری کرد.