به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری، زیست‌فناوری به عنوان یکی از پیشران‌های اصلی توسعه، نقشی حیاتی در حوزه‌های سلامت، کشاورزی، صنعت و محیط زیست ایفا می‌کند. این حوزه با ارائه راهکارهای نوین و دانش‌بنیان، نه تنها به ارتقا کیفیت زندگی و سلامت جامعه کمک می‌کند، بلکه با ایجاد فرصت‌های شغلی و کاهش وابستگی به واردات، موجب شکوفایی اقتصاد دانش‌بنیان می‌شود.
ایران با درک این اهمیت، توجه ویژه‌ای به توسعه زیست‌فناوری داشته و شرکت‌های دانش‌بنیان در این مسیر، پرچمدار خودکفایی و ورود به بازارهای جهانی هستند. بازار جهانی محصولات زیست‌فناوری، به ویژه در بخش تجهیزات و کیت‌های تشخیصی، بسیار گسترده و رو به رشد است.
در ایران نیز سالانه میلیون‌ها دلار صرف واردات این محصولات می‌شود که شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در این عرصه، با تکیه بر توان علمی و پژوهشی جوانان متخصص کشور، گام‌های موثری در راستای تامین نیازهای داخلی و حتی صادرات برداشته‌اند.
شرکت «زیست‌تشخیص سنجه»، یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان موفق کشور در حوزه زیست‌فناوری پزشکی، با تولید بومی انواع کیت‌های تشخیص سریع، نقش مهمی در کاهش ارزبری و خودکفایی کشور ایفا کرده و هادی باقری، مدیرعامل این شرکت و دانش‌آموخته بیوتکنولوژی پزشکی از دانشگاه تربیت مدرس، از سال ۱۳۹۶ به همراه تیمی از همکاران خود، مسیر کارآفرینی و تولید محصولات دانش‌بنیان را آغاز کرده است.
تولید ۹ محصول دانش‌بنیان و کاهش سالیانه ۱۰ میلیون دلار واردات
مدیرعامل زیست تشخیص سنجه، با اشاره به آغاز به کار شرکت از سال ۱۴۰۰، گفت: .خوشبختانه تاکنون موفق به تولید بیش از ۹ محصول دانش‌بنیان شده‌ایم که هفت محصول مجوزهای لازم را از سازمان غذا و دارو دریافت کرده‌اند. علاوه بر این، پنج گواهی نانو در مقیاس از ستاد توسعه فناوری نانو و یک گواهی ISO ۱۳۴۸۵ (الزامات تولید تجهیزات پزشکی) از شرکت IMQ ایتالیا کسب کرده‌ایم.
باقری افزود: مطالعات بازار نشان می‌دهد که سالیانه حدود ۱۰ میلیون دلار صرف واردات انواع کیت‌های تشخیص سریع می‌شود. تنها ۶۵ درصد محصولات این حوزه به صورت محصول آماده وارد کشور می‌شود و حدود ۳۰ درصد نیز به صورت مونتاژ واردات بالک است و کمتر از پنج درصد تولید مستقل در ایران داریم.
این فعال حوزه زیست‌فناوری، در ادامه بیان کرد: شرکت ما با هدف کاهش این ارزبری، تولید محصولات را یک به یک آغاز کرد و با توجه به کیفیت قابل قبول محصولات و قیمت نصف نمونه‌های خارجی، در کمتر از یک سال توانستیم بیش از ۱۰ درصد بازار را به خود اختصاص دهیم.
تولید راهبردی‌ترین کیت‌های تشخیصی برای حوزه سلامت
مدیرعامل شرکت زیست‌تشخیص سنجه در ادامه به تشریح برخی از مهمترین محصولات تولیدی شرکت پرداخت و بیان کرد: یکی از محصولات راهبردی ما، کیت تشخیص سکته قلبی است که سالیانه ۲.۵ میلیون یورو واردات آن صورت می‌گیرد و در اورژانس‌ها برای تشخیص سریع سکته قلبی مورد استفاده قرار می‌گیرد. تاکنون بیش از یک میلیون قطعه از این کیت به بیمارستان‌های قلب کشور عرضه شده و ورود نمونه‌های چینی آن به دلیل عرضه این محصول دانش‌بنیان ایرانی، به صفر رسیده است.
باقری، افزود: همچنین، کیت‌های غربالگری سرطان روده را در راستای برنامه وزارت بهداشت برای غربالگری این بیماری، که سومین سرطان شایع و دومین عامل مرگ و میر ناشی از سرطان است، تولید کرده‌ایم. تاکنون بیش از یک و نیم میلیون تست از این محصول به وزارت بهداشت عرضه شده و موجب غربالگری یک و نیم میلیون نفر در ایران شده است.
این دانش‌آموخته حوزه زیست‌فناوری به دیگر دستاوردهای شرکت خود اشاره کرد و اظهار داشت: در زمینه غربالگری عفونت‌های گوارشی، کیت غربالگری عفونت معده (هلیکوباکتر پیلوری) را داریم که این عفونت در ۹۰ درصد افراد مبتلا به سرطان معده دیده می‌شود و تشخیص زودهنگام آن بسیار حائز اهمیت است. همچنین در تشخیص عفونت‌های خونی، کیت تشخیص عفونت خون (پروکلسیتونین) را تولید کرده‌ایم که شرکت ما تنها تولیدکننده داخلی این مارکر مهم در تشخیص عفونت خون به شمار می‌رود.
وی در ادامه، سایر محصولات شرکت زیست تشخیص سنجه را برشمرد و گفت: کیت تشخیص سندرم روده تحریک‌پذیر و نیز کیت تشخیص بارداری که با دقت ۹۹.۹۹ درصد، قابلیت تشخیص بارداری شش روز زودتر از نمونه‌های مشابه خارجی را دارد، از دیگر تولیدات ما هستند. برای اولین بار در ایران، موفق به تولید کیت تشخیص هپاتیت B و C شده‌ایم که این محصولات در مرحله اخذ مجوز از سازمان غذا و دارو قرار دارند.
باقری به محصولی راهبردی اشاره کرد و افزود: یک محصول فناورانه و راهبردی دیگر، کیت تشخیص سرطان روده (غیرتهاجمی) است که به عنوان دومین تولیدکننده این محصول در دنیا شناخته می‌شویم و موفق به دریافت پتنت آمریکا شده‌ایم. این محصول جایگزینی برای روش تهاجمی کلونوسکوپی است و در مرحله اخذ مجوزهای لازم برای ورود به بازار قرار دارد.
این فعال فناور، از تولید کیت تشخیص آنتی‌بیوتیک در شیر خبر داد و گفت: این محصول که سالیانه ۲ میلیون دلار واردات داشته، برای اطمینان از عدم حضور آنتی‌بیوتیک در شیر مورد استفاده شرکت‌های لبنی قرار می‌گیرد و مجوزهای لازم از سازمان دامپزشکی را نیز دریافت کرده است.
استانداردسازی، رمز موفقیت در بازار رقابتی و جهانی
مدیرعامل شرکت زیست‌تشخیص سنجه در خصوص فرآیند اخذ مجوز از سازمان غذا و دارو گفت: با توجه به حساسیت حوزه سلامت، سختگیری سازمان غذا و دارو کاملاً منطقی و لازم است. ما توانستیم در شش ماه چهار مجوز را از این سازمان دریافت کنیم، چرا که از ابتدا استانداردهای لازم برای هدف صادراتی را رعایت کرده بودیم.
باقری با اشاره به تجربه رقابت با محصولات وارداتی افزود: در سال ۱۴۰۲، واردکنندگان با کاهش ۴۰ درصدی قیمت‌ها، به نوعی دام قیمتی ایجاد کردند. اما ما نیز با تکیه بر فناوری بومی شده و کاهش ۴۵ درصدی قیمت، توانستیم در این رقابت موفق عمل کنیم. این رقابت نابرابر با حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی برای واردات، تا حد زیادی برطرف شده و اکنون می‌توانیم در بازارهای جهانی نیز رقابت کنیم.
وی با تاکید بر اهمیت رقابت سالم در بازار، اظهار داشت: نباید جلوی واردات هیچ محصولی گرفته شود. تولیدکننده داخلی باید بتواند کیفیت خود را به سطح محصولات خارجی برساند. البته حمایت‌هایی که معاونت علمی ریاست جمهوری از شرکت‌های دانش‌بنیان داشته، به بقای شرکت‌های نوپا در مقابل واردکنندگان باسابقه کمک شایانی کرده است.
بومی‌سازی دانش فنی و صنعتی‌سازی محصول: کلید جهش تولید
مدیرعامل زیست‌تشخیص سنجه، دانش فنی و بومی‌سازی فناوری «لترال فلو» یا کیت‌هایی که در بستر تکیه‌گاه‌های ایمنواسی تولید می‌شوند را نقطه عطف و عامل اصلی دستاوردهای شرکت دانست و افزود: در روزهای ابتدایی، تنها قادر به تولید یک محصول بودیم که قیمت رقابتی نداشت. اما با تمرکز بر تجاری‌سازی و صنعتی‌سازی محصول، موفق شدیم خط تولید را به گونه‌ای طراحی کنیم که قادر به تولید انبوه و ارزان‌قیمت محصولات با حفظ کیفیت باشیم.
وی خاطرنشان کرد: بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان محصولی را در مقیاس آزمایشگاهی با فناوری بالا تولید می‌کنند، اما در مرحله ورود به بازار به دلیل قیمت بالای آن دچار مشکل می‌شوند. آنچه که کشورهای پیشرفته به آن توجه کرده‌اند، ارزان‌سازی فناوری است که ما نیز در دو سال اخیر به عنوان یک مزیت رقابتی، تولید ارزان محصول با حفظ کیفیت را در دستور کار قرار داده‌ایم.
نیروی انسانی متخصص و موفقیت در خودکفایی
باقری، با اشاره به رشد چشمگیر نیروی انسانی شرکت گفت: شرکت ما در سال ۱۴۰۰ با سه نفر آغاز به کار کرد و امروز به بیش از ۵۰ نفر نیروی متخصص شامل فارغ‌التحصیلان دکترا، کارشناسی ارشد و کارشناسی از دانشگاه‌های برتر کشور رسیده است. پیش‌بینی می‌کنیم که تا سال ۱۴۰۴ این تعداد به ۱۰۰ نفر افزایش یابد.
صرفه جویی ارزی ۲ میلیون دلاری و برنامه‌ریزی برای صادرات
این فعال فناور با اشاره به حجم تولیدات شرکت گفت: سال گذشته توانستیم حدود ۲.۵ میلیون تست تولید کنیم و برآورد ما این است که این عدد در سال آینده به حدود چهار میلیون تست برسد. تاکنون بین ۲۰ تا ۳۰ درصد بازار داخلی را کسب کرده‌ایم و مجموعاً بالغ بر ۲ میلیون دلار صرفه‌جویی ارزی برای کشور به ارمغان آورده‌ایم. با حمایت معاونت علمی و صندوق نوآوری و شکوفایی، برنامه‌ریزی برای ورود به بازارهای صادراتی داریم.
خیزش علمی و فناوری با دیپلماسی فعال فناوری
مدیرعامل زیست‌تشخیص سنجه، خیزش علمی و فناوری را در گرو به روزرسانی مداوم فناوری‌ها دانست و تصریح کرد: شرکت‌های دانش‌بنیان نباید از این نکته غافل شوند که فناوری‌ها در حال کهنه شدن هستند و نیازهای جدیدی در جامعه ایجاد می‌شود. آنچه شرکت‌های توسعه یافته خارجی عمل می‌کنند، کهنه کردن فناوری‌های پیشین برای ایجاد نیاز به محصولات جدید است. ما نیز باید با توسعه واحد تحقیق و توسعه خود، همواره در مسیر به‌روزرسانی فناوری‌ها حرکت کنیم.
وی در خصوص دیپلماسی فناوری و تعاملات بین‌المللی اظهار داشت: در دنیای امروز، تحقیق و توسعه محدود به یک شرکت نیست. استادان و شرکت‌ها در سراسر دنیا می‌توانند با همکاری یکدیگر، فناوری‌ها را توسعه دهند. ما باید از سراسر دنیا فناوری‌های روز را به کشور منتقل کنیم، زیرا اتکا صرف به دانش داخلی، ما را به برکه‌ای راکد تبدیل می‌کند. باید مانند رودخانه‌ای پویا، در جریان فناوری‌های روز دنیا قرار بگیریم و از آن بهره ببریم.
این فعال فناور، با اشاره به این که تاکنون دیپلماسی فناوری کشور بیش‌تر خروجی‌محور بوده و ما به نوعی بهره‌بردار فناوری بوده‌ایم، تاکید کرد: با تعاملات بیش‌تر، می‌توانیم آورده‌های فناوری را به داخل کشور منتقل کرده و از فناوری‌های روز استفاده کنیم. ما چیزی از دنیا کم نداریم، تنها به اعتماد به نفس، تلاش و پشتکار بیش‌تری نیاز داریم.
ضرورت خودباوری جوانان و حمایت حاکمیت
مدیرعامل زیست‌تشخیص سنجه، رمز موفقیت در مسیر خودکفایی را در اعتماد به جوانان و خودباوری درونی آنان دانست و گفت: روزی که ما کار را آغاز کردیم، میانگین سنی تیم ما کمتر از ۳۰ سال بود و پذیرش آن برای جامعه دشوار بود. اما با تلاش و پشتکار فراوان ثابت کردیم که می‌توانیم. بسیاری از دوستان و هم‌دوره‌ای‌های ما مسیر مهاجرت را انتخاب کردند، اما ساختن و ماندن در این آب و خاک دشوارتر و البته شیرین‌تر است. باید باور داشته باشیم که می‌توانیم در همین ایران عزیز کارهای بزرگ انجام دهیم و اشتغال‌زایی کنیم.
باقری، با تاکید بر نقش حمایت‌های دولت و حاکمیت در این مسیر افزود: حمایت‌های معاونت علمی و صندوق نوآوری و شکوفایی، نگاه به تولیدکنندگان داخلی را از نگاه واردکننده به نگاه تولیدکننده تغییر داده است. ما در سال‌های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ با کاهش ۴۵ درصدی قیمت‌ها، توانستیم در برابر واردکنندگان رقابت کنیم. حذف رانت ارز دولتی برای واردات، اکنون میدان رقابت را برای شرکت‌های دانش‌بنیان تولیدی هموارتر کرده است.
وی در پایان با بیان این‌که خیزش فناوری می‌تواند با صادرات محقق شود، عنوان کرد: نباید نگاهمان تنها به بازار داخلی باشد. بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان های‌تک، با حفظ کیفیت و قیمت مناسب، می‌توانند صادرکنندگان خوبی باشند و حاکمیت نیز باید فرآیندهای صادرات را برای این شرکت‌ها تسهیل کند.