خبرگزاری مهر؛ گروه استان‌ها: سلامت هر جامعه‌ای، ریشه در سلامت خانواده‌های آن دارد، در جهانی که با چالش‌های متعدد بهداشتی روبروست، معضل دخانیات یکی از جدی‌ترین تهدیداتی است که سلامت جسمی، روانی، و اجتماعی افراد و به تبع آن، آینده یک ملت را به خطر می‌اندازد. «هفته ملی بدون دخانیات» فرصتی مغتنم برای بازنگری عمیق در عادات و سبک زندگی فردی و جمعی است.
در این راستا، تأکید بر نقش خانواده به عنوان نخستین و مهمترین کانون تربیت و سلامت، امری حیاتی است و این گزارش بر اساس اظهارات متخصصان و مسئولان حوزه سلامت، به بررسی جامع پیامدهای مصرف دخانیات، از جمله سیگار، قلیان، و سیگارهای الکترونیکی، بر سلامت اعضای خانواده، به ویژه بر باروری، سلامت جنین، رشد کودکان، و سلامت دهان و دندان می‌پردازد.
هدف نهایی این گزارش، افزایش آگاهی عمومی و ترغیب به اتخاذ رویکردی جامع و چندجانبه برای ریشه‌کن کردن این بلای خانمان‌سوز و تضمین آینده‌ای روشن برای نسل جوان کشور است.
خانواده سالم؛ بنیان جوانی جمعیت
نسرین استاد نوروزی، رئیس گروه جوانی جمعیت دانشگاه علوم پزشکی کردستان در گفت‌وگو با خبرنگار مهر به صراحت بر این نکته تأکید می‌کند که حذف دخانیات از کانون خانواده، یک ضرورت حیاتی برای حفظ سلامت و پویایی جمعیت جوان کشور است.
وی با اشاره به اینکه یکی از روزهای هفته ملی بدون دخانیات، که با عنوان «خانواده سالم، خانواده بدون دخانیات» نامگذاری شده است، نقطه‌عطفی برای بازنگری در سبک زندگی خانواده‌ها می‌داند و می‌گوید: سلامت باروری و رشد سالم فرزندان، به شدت تحت تأثیر محیط و عادات والدین قرار دارد.
رئیس گروه جوانی جمعیت دانشگاه علوم پزشکی کردستان یادآور شد: مصرف دخانیات، چه به صورت مستقیم و چه به صورت غیرمستقیم, نه تنها سلامت جسمی افراد خانواده را به خطر می‌اندازد، بلکه می‌تواند بر توان باروری زوجین و حتی سلامت جنین در دوران بارداری تأثیرات مخربی بگذارد و در بلندمدت، جمعیت فعال و سالم کشور را کاهش دهد.
استاد نوروزی بیان کرد: تحقیقات علمی متعدد نشان داده‌اند که قرار گرفتن در معرض دود دخانیات، می‌تواند منجر به کاهش کیفیت اسپرم در مردان، اختلال در تخمک‌گذاری در زنان، و افزایش خطر سقط جنین و زایمان زودرس شود.
سیگار کشیدن روزانه در طول زمان باعث از بین رفتن مواد سفید و خاکستری مغز شده و با کاهش حجم مغز به زوال عقل منجر می‌شود
وی اذعان کرد: علاوه بر این، کودکانی که در معرض دود سیگار والدین قرار می‌گیرند، بیشتر در معرض ابتلاء به عفونت‌های تنفسی مکرر، تشدید آسم، و حتی مشکلات رشدی و شناختی در دوران کودکی و نوجوانی قرار دارند و این عوارض، نه تنها بار سنگینی بر دوش سیستم بهداشت و درمان کشور می‌گذارند، بلکه آینده نسل جوان و پویایی جمعیت را نیز به شدت به خطر می‌اندازند.
استاد نوروزی با تأکید بر نقش بی‌بدیل خانواده به عنوان نخستین و مهمترین پایگاه تربیت، سلامت و انتقال ارزش‌ها، اظهار می‌دارد: اگر قرار است شاهد نسلی سالم، با استعداد و آماده برای ساختن آینده باشیم، باید از همین امروز بنیان‌های یک خانواده سالم و مقاوم در برابر آسیب‌ها را پایه‌ریزی کنیم و این پایه‌ریزی، شامل ترک دخانیات توسط تمام اعضای خانواده و ترویج سبک زندگی سالم، تغذیه مناسب، فعالیت بدنی منظم و پرهیز از هرگونه عادت مضر است.
وی با بیان اینکه این اقدامات، سنگ بنای جوانی جمعیت سالم و پویا خواهند بود، از تمامی خانواده‌ها، نهادهای آموزشی، رسانه‌ها و مسئولین ذیربط درخواست می‌کند تا با افزایش آگاهی عمومی، حمایت قاطع از برنامه‌های ترک دخانیات و ایجاد محیط‌های عاری از دود در تمامی فضاهای عمومی و خصوصی، گامی مؤثر و هماهنگ در راستای ارتقای سلامت خانواده و تضمین آینده‌ای روشن برای جوانی جمعیت کشور بردارند.
تهدید پنهان دخانیات بر مغز و سلامت عمومی
اردشیر رحیم‌زاده، مدیر جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس دانشگاه علوم پزشکی کردستان، به ابعاد کمتر شناخته شده اما به شدت خطرناک مصرف دخانیات بر سلامت مغز می‌پردازد.
وی هشدار می‌دهد که سیگار کشیدن روزانه در طول زمان باعث از بین رفتن مواد سفید و خاکستری مغز شده و با کاهش حجم مغز به زوال عقل منجر می‌شود و سیگار کشیدن نه تنها خطر ابتلاء به انواع سرطان و بیماری ریوی را افزایش می‌دهد، بلکه ممکن است حجم مغز انسان را کوچک‌تر کند و به زوال عقل و ابتلاء به بیماری آلزایمر منجر شود.
وی گفت: تحقیقات نشان می‌دهد که هرچه مصرف سیگار بیشتر و طولانی‌تر باشد، از دست دادن حجم مغز نیز جبران‌ناپذیرتر خواهد بود.
سیگارهای الکترونیکی و قلیان فریب‌های مدرن با خطرات جدی
دکتر رحیم‌زاده در ادامه به خطرات فزاینده سیگارهای الکترونیکی اشاره می‌کند و می‌گوید: این محصولات حاوی بیش از ۱۸۰ ماده شیمیایی از جمله دی‌استیل هستند که می‌توانند آسیب‌های جدی و برگشت‌ناپذیری به ریه‌ها وارد کنند.
مدیر جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس دانشگاه علوم پزشکی کردستان، اضافه کرد: دی‌استیل، یکی از طعم‌دهنده‌های رایج در سیگارهای الکترونیکی، وقتی به صورت آئروسل درمی‌آید، به یک ماده سمی استنشاقی تبدیل می‌شود که می‌تواند باعث بیماری «ریه پاپکورنی» شود و این بیماری با علائمی همچون سرفه‌های مداوم، خس‌خس سینه، تنگی نفس و خستگی شناخته می‌شود و هیچ‌گونه درمانی برای آن پیدا نشده است.
وی اذعان کرد: علاوه بر دی‌استیل، کربونیل‌های فرار مانند فرمالدهید و استالدئید نیز در بخار این سیگارها شناسایی شده‌اند که می‌توانند به ریه پاپکورنی منجر شوند و بسیاری از ۱۸۰ طعم‌دهنده مورد استفاده در سیگارهای الکترونیکی، هنگام گرم شدن به ترکیبات جدیدی تبدیل می‌شوند که بی‌خطر بودن آن‌ها هنوز آزمایش نشده است.
افزایش مصرف قلیان و ویپ
خالد رحمانی، عضو هیئت علمی و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی کردستان نیز به خطرات فزاینده مصرف قلیان و سیگارهای الکترونیکی (ویپ) می‌پردازد و نسبت به افزایش شیوع آن در جامعه، به ویژه در میان جوانان، هشدار می‌دهد.
وی یادآور شد: بر اساس مطالعات، حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد از جوانان و نوجوانان ایران تجربه مصرف قلیان را دارند و این رقم در برخی استان‌ها بالاتر است.
وی عادی‌سازی فرهنگی و دسترسی آسان را از علل اصلی شیوع بالای مصرف قلیان می‌داند، به طوری که فروش تنباکوهای معطر و قلیان در اماکن عمومی، حتی در نزدیکی مدارس و دانشگاه‌ها، به سهولت انجام می‌شود.
رحمانی با تأکید بر خطرات جدی قلیان، بیان می‌کند که یک وعده قلیان (۴۰ تا ۶۰ دقیقه) معادل استعمال ۴۰ تا ۱۰۰ نخ سیگار، سمومی مانند مونوکسید کربن، نیکوتین و فلزات سنگین را وارد بدن می‌کند.
عضو هیئت علمی و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی کردستان اذعان کرد: مطالعات نشان می‌دهند دود قلیان خطر برونشیت، سرطان ریه و کاهش عملکرد ریه را افزایش می‌دهد و همچنین، استفاده مشترک از دهانه قلیان ممکن است باعث انتقال بیماری‌هایی مانند تب‌خال، هپاتیت و سل شود.
وی گفت: مصرف قلیان اثرات زیان‌باری بر قلب و عروق نیز دارد، به طوری که مونوکسید کربن موجود در دود قلیان باعث افزایش خطر سکته قلبی و فشار خون بالا می‌شود.
برای تحقق جامعه‌ای سالم و نسلی عاری از دخانیات، همکاری همه جانبه خانواده‌ها، نهادهای آموزشی، رسانه‌ها، و مسئولین ذیربط در افزایش آگاهی عمومی، حمایت از برنامه‌های ترک دخانیات، و ایجاد محیط‌های عاری از دود ضروری است
رحمانی در مورد ویپ یا سیگارهای الکترونیکی هشدار می‌دهد که این محصولات بسیار اعتیادآور هستند و حاوی نیکوتین بوده که وابستگی شدید ایجاد می‌کند و برای مغز در حال رشد نوجوانان مضر است چرا که بخار ویپ شامل مواد سمی و شیمیایی خطرناک مانند فرمالدهید، آکرولئین و فلزات سنگین است که به ریه‌ها آسیب می‌رساند.
وی به باور غلط کم‌خطرتر بودن این مواد اشاره می‌کند و تأکید دارد که بسیاری از مصرف‌کنندگان تصور می‌کنند قلیان یا ویپ «کم‌خطرتر» از سیگار است، در حالی که آسیب‌های آن‌ها مشابه یا حتی بیشتر است و برای کاهش خطرات، بهترین راه پرهیز کامل از مصرف این مواد است.
زوال لبخند؛ ترفند پنهان صنایع دخانی
ناهید فیضی، رئیس گروه سلامت دهان و دندان مرکز بهداشت استان کردستان، با تأکید بر شعار امسال هفته ملی بدون دخانیات «افشای ترفندهای صنایع دخانی، برای نسلی عاری از دخانیات»، به تشریح پیامدهای مخرب مصرف دخانیات بر سلامت دهان و دندان می‌پردازد.
وی هشدار می‌دهد که صنایع دخانی با پنهان‌کاری عوارض جانبی و تمرکز بر جذابیت‌های کاذب، سلامت ظاهری و درونی افراد را نشانه می‌روند و سیگار و سایر محصولات دخانی، مملو از مواد شیمیایی سمی هستند که به طور مستقیم با بافت‌های دهان در تماس قرار می‌گیرند و منجر به طیف وسیعی از مشکلات می‌شوند.
وی گفت: تغییر رنگ دندان‌ها و لثه‌ها به زردی و سیاهی، بوی بد دهان مزمن و مقاوم به درمان، از اولین نشانه‌هایی است که نه تنها زیبایی لبخند را از بین می‌برد، بلکه نشانه آغاز تخریب‌های عمیق‌تر است.
فیضی عنوان کرد: فراتر از مسائل زیبایی، مصرف دخانیات به طور قابل توجهی خطر ابتلاء به بیماری‌های لثه (پریودنتیت) را افزایش می‌دهد. مواد شیمیایی موجود در دود سیگار، به سیستم ایمنی بدن آسیب رسانده و توانایی لثه‌ها را برای مبارزه با عفونت کاهش می‌دهند، که این امر منجر به التهاب، خونریزی و در نهایت تحلیل استخوان نگهدارنده دندان و لق شدن و افتادن دندان‌ها می‌شود.
رئیس گروه سلامت دهان و دندان مرکز بهداشت استان کردستان اضافه کرد: همچنین، استعمال دخانیات به طور مستقیم با افزایش خطر ابتلاء به سرطان‌های دهان، زبان، لب و گلو مرتبط است که یکی از کشنده‌ترین عوارض ناشی از مصرف این مواد است.
فیضی با تأکید بر افشای ترفندهای صنایع دخانی، بیان می‌کند که یک لبخند سالم و زیبا، نشانه جوانی، اعتماد به نفس و سلامت عمومی است و صنایع دخانی با آسیب رساندن به این جنبه حیاتی سلامت، در واقع شادابی و پویایی نسل جوان را نشانه گرفته‌اند.
وی در پایان از تمامی افراد، به ویژه جوانان، درخواست می‌کند تا با آگاهی از این پیامدهای مخرب و افشای فریب‌های صنایع دخانی، قاطعانه از مصرف دخانیات پرهیز کنند.
دخانیات در اشکال مختلف خود، از سیگار سنتی گرفته تا قلیان و سیگارهای الکترونیکی، نه تنها تهدیدی برای سلامت فردی بلکه چالشی جدی برای سلامت خانواده و پویایی جمعیت یک کشور محسوب می‌شوند بلکه از تأثیرات مخرب بر باروری و سلامت جنین گرفته تا آسیب‌های جبران‌ناپذیر بر مغز، ریه‌ها، و سلامت دهان و دندان، شواهد علمی به وضوح نشان می‌دهند که هیچ شکلی از دخانیات بی‌خطر نیست.
سرمایه‌گذاری بر روی سلامت خانواده و حذف دخانیات، در واقع سرمایه‌گذاری استراتژیک بر روی نیروی انسانی آینده و توسعه پایدار میهن است.
برای تحقق جامعه‌ای سالم و نسلی عاری از دخانیات، همکاری همه جانبه خانواده‌ها، نهادهای آموزشی، رسانه‌ها، و مسئولین ذیربط در افزایش آگاهی عمومی، حمایت از برنامه‌های ترک دخانیات، و ایجاد محیط‌های عاری از دود ضروری است.