خبرگزاری مهر، گروه بین الملل: نوار غزه بیش از دو دهه است که زیر فشار مستقیم خشونت و محاصره رژیم صهیونیستی قرار دارد. کودکان این منطقه بهطور سیستماتیک هدف خشونتهای مستقیم و غیرمستقیم قرار گرفتهاند و آسیبهای ناشی از جنگ، از نظر جسمی، روانی و اجتماعی، دامنهای گسترده و بیسابقه یافته است. از آغاز جنگ اکتبر ۲۰۲۳ تا پایان سال ۲۰۲۵، بیش از ۶۴ هزار کودک غزه شهید یا مجروح شدهاند و بسیاری از آنها در اثر بمباران منازل و مدارس جان خود را از دست دادهاند. این آمار تنها نشاندهنده بعد فیزیکی بحران است؛ کودکان علاوه بر مواجهه با تهدید مرگ، با بحرانهای گسترده در دسترسی به خدمات اساسی مانند آب سالم، تغذیه و درمان مواجهاند. بیش از ۱.۶ میلیون نفر، شامل بیش از یک میلیون کودک، از آب سالم و خدمات بهداشتی محروم شدهاند؛ وضعیتی که شیوع بیماریهای واگیردار و مرگهای قابلپیشگیری را افزایش داده است.
فروپاشی آموزش و محرومیت تحصیلی
یکی از پیامدهای مستقیم جنگ، نابودی سیستم آموزشی است. مدارس غزه یا بهطور کامل ویران شدهاند یا به مراکز اسکان موقت آوارگان تبدیل شدهاند. بر اساس گزارش سازمان ملل، بیش از ۹۵ درصد مدارس آسیب دیده یا نابود شدهاند و بیش از ۶۲۵ هزار کودک از دسترسی به آموزش رسمی محروم شدهاند. محرومیت از آموزش پیامدهای بلندمدت و گستردهای دارد. کودکان بدون آموزش در معرض عقبماندگی فکری، اجتماعی و روانی قرار میگیرند و چرخه فقر و خشونت در نسل بعد تقویت میشود. پژوهشهای روانشناسی نشان میدهد کودکانی که از آموزش محروم میشوند، احتمال ابتلا به اضطراب، افسردگی و اختلالات رفتاری در آنها افزایش مییابد.
بحران غذایی و سوءتغذیه
محاصره کامل نوار غزه، به ویژه از اکتبر ۲۰۲۳، دسترسی به مواد غذایی، شیر خشک و مکملهای تغذیهای را محدود کرده است. یونیسف گزارش داده که بیش از ۹۳ درصد کودکان با ناامنی غذایی شدید مواجه هستند و دهها هزار کودک زیر پنج سال دچار سوءتغذیه حاد شدهاند. سوءتغذیه در این سنین پیامدهای جدی و بلندمدت دارد؛ اختلال در رشد مغزی، کاهش توان یادگیری تا ۲۰ درصد، تضعیف سیستم ایمنی و افزایش خطر ابتلا به بیماریهای مزمن در آینده، تنها بخشی از اثرات آن است. استفاده از گرسنگی به عنوان ابزار جنگی، نقض آشکار قوانین بینالملل بشردوستانه و کنوانسیونهای ژنو است و آثار آن نسلها باقی خواهد ماند.
فروپاشی نظام سلامت
سیستم بهداشتی غزه پیش از جنگ نیز تحت فشار شدید بود، اما حملات مستقیم اسرائیل باعث شده بیش از ۷۰ درصد مراکز درمانی از چرخه خدمترسانی خارج شوند. نتیجه این مسئله افزایش خطر بیماریهای قابلپیشگیری، از جمله عفونتهای تنفسی، هپاتیت و بیماریهای پوستی برای کودکان است. افزایش مرگ و میر نوزادان، تولد کودکان با نقص مادرزادی و محرومیت از واکسیناسیون، بخش دیگری از پیامدهای فروپاشی نظام سلامت است. این شرایط نه تنها نسل کنونی را تهدید میکند، بلکه بار سنگین بیماری و ناتوانی را بر آینده جامعه تحمیل میکند.
بیسرپناهی گسترده
تخریب خانهها در غزه، بیش از یک میلیون کودک را از سرپناه محروم کرده است و بیش از ۵۰۰ هزار کودک در چادرهای موقت زندگی میکنند که فاقد هرگونه ایمنی، گرمایش یا امکانات حداقلی هستند. زندگی در چنین شرایطی باعث افزایش ابتلا به بیماریهای تنفسی و سوءتغذیه شده و بقا را به چالشی روزانه بدل کرده است. این کودکان در زمستان ۲۰۲۵ در معرض خطر مرگ ناشی از سرما و بیماری قرار دارند و امنیت روانی و جسمی آنها کاملاً تهدید شده است.
جراحات جسمی و معلولیتهای دائمی
حملات اسرائیل باعث شده بیش از ۵۰ هزار کودک شهید یا مجروح شوند و نزدیک به ۴۰ هزار کودک دچار جراحات جدی و معلولیت دائمی شوند این آسیبها نه تنها محدود به درد و ناتوانی جسمی است، بلکه پیامدهای روانی، اجتماعی و اقتصادی گستردهای برای آینده نسل فلسطین دارد. بسیاری از خانوادهها توان مراقبت از کودکان معلول را ندارند و کمبود منابع و تجهیزات پزشکی، ارائه خدمات توانبخشی را غیرممکن کرده است.
همچنین از آغاز جنگ تاکنون بیش از ۱۷ هزار کودک فلسطینی شهید شدهاند و ۳۳ هزار کودک زخمی شدهاند. به عبارتی هر روز نزدیک به ۲۸ کودک در غزه یعنی معادل از دست دادن یک کلاس کامل کودکان در هر روز جان خود را از دست میدهند. همچنین بیش از ۳۹ هزار کودک یتیم شدهاند و یکی یا هر دو والد خود را از دست دادهاند. این شرایط زخمهای عمیق اجتماعی و روانی ایجاد کرده و پایههای جامعه را تهدید میکند.
بحران روانی کودکان
تمام کودکان غزه به حمایت روانی و خدمات سلامت روان نیاز دارند. گزارش یونیسف نشان میدهد که ۱۰۰ درصد کودکان در این منطقه با مشکلات روانی ناشی از جنگ مواجهاند. علائم شایع شامل اضطراب مزمن، افسردگی، کابوسهای شبانه و اختلالات رفتاری است که میتواند تا بزرگسالی ادامه یابد. کمبود زیرساختها و منابع باعث شده که درمان تخصصی برای این کودکان فراهم نباشد و زخمهای روانی آنها همچنان عمیقتر شود. این شرایط میتواند به نسلکشی روانی و فرهنگی منجر شود که جامعه فلسطین را برای دههها تحت تأثیر قرار دهد.
نتیجه
وضعیت کودکان غزه به وضوح نمایانگر یک فاجعه انسانی و نسلکشی سیستماتیک است که ابعاد جسمی، روانی، اجتماعی و فرهنگی آن با هم در هم تنیده شدهاند. بمبارانهای گسترده، تخریب مدارس و بیمارستانها، محاصره غذایی و دارویی و هدف گرفتن زیرساختهای حیاتی، نه تنها جان هزاران کودک را گرفته است، بلکه توانایی آنها برای رشد و شکل دهی یک زندگی سالم و شایسته را نیز نابود کرده است. کودکان به عنوان ضعیفترین و آسیبپذیرترین قشر جامعه، بیش از هر گروه دیگری تحت تأثیر سیاستهای جنگی و خشونت سازمانیافته قرار گرفتهاند و پیامدهای این آسیبها تا دههها آینده باقی خواهد ماند. محرومیت از آموزش، فروپاشی نظام سلامت، بیسرپناهی گسترده و سوءتغذیه، کودکان را در معرض بحرانهای بلندمدت قرار داده است. پیامدهای روانی ناشی از مواجهه با خشونت، مرگ والدین و آوارگی، شامل اضطراب مزمن، افسردگی، کابوسهای شبانه و اختلالات رفتاری، نشاندهنده نسلکشی روانی و فرهنگی است که توانایی جامعه فلسطین برای بازسازی و پیشرفت را تهدید میکند. این زخمهای روانی و اجتماعی، در فقدان حمایتهای تخصصی، میتوانند به چرخهای از آسیب و خشونت در نسلهای بعد تبدیل شوند.
از منظر حقوق بینالملل، اقداماتی مانند هدف قرار دادن کودکان، محاصره غذایی و نابودی زیرساختهای حیاتی، نقض آشکار قوانین بشردوستانه و کنوانسیونهای ژنو است و مصداق جنایات جنگی و نقض حقوق بشر به شمار میآید. ادامه این شرایط بدون واکنش مؤثر جامعه جهانی نه تنها زندگی نسل کنونی کودکان غزه را تهدید میکند، بلکه پایههای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه فلسطین را برای دههها تضعیف خواهد کرد. بنابراین بحران غزه تنها یک مسئله انسانی موقت نیست، بلکه نمونهای از تخریب سیستماتیک آینده یک ملت است. پاسداری از حقوق کودکان، تضمین دسترسی به آموزش و درمان و توقف سیاستهای خشونتآمیز و محاصرهای، ضروریترین اقداماتی است که میتواند مانع از تبدیل شدن این نسل به قربانیان فراموششده تاریخ شود. کودکان غزه نماد مظلومیت و پایداری هستند و بحران آنها باید نقطه تمرکز فوری و جدی تلاشهای بینالمللی برای عدالت انسانی و حقوق کودک قرار گیرد.