به گزارش خبرگزاری مهر، سید جواد حسینی رئیس سازمان بهزیستی کشور در کارگاه «مراقبت از نوجوانان در فضای مجازی» که با حضور کارشناسان و تسهیلگران از ۱۱ استان کشور برگزار شد، بر اهمیت تربیت دیجیتال و مسئولیت اجتماعی در مواجهه با نسل جدید تأکید کرد.
وی با ابراز خرسندی از حضور در جمع کارشناسان در سال ۱۴۰۴ گفت: این کارگاه یکی از موضوعات حیاتی و آینده‌ساز جامعه ما را هدف گرفته است، مراقبت از نوجوانان در فضای مجازی.
اهمیت شناخت نسل جدید
حسینی با اشاره به اهمیت شناخت نسل جدید افزود: وقتی از نوجوانان امروز سخن می‌گوئیم در حقیقت از نسلی صحبت می‌کنیم که هویت، روابط و یادگیری‌اش در فضای مجازی شکل گرفته است. مطالعات بین‌المللی نشان می‌دهد بیش از ۹۰ درصد نوجوانان جهان روزانه بیش از سه ساعت در فضای دیجیتال فعال‌اند. در ایران نیز طبق داده‌های مرکز پژوهش‌های مجلس (۱۴۰۲)، بیش از ۸۵ درصد نوجوانان ۱۲ تا ۱۸ ساله دست‌کم در یک شبکه اجتماعی عضویت دارند.
وی تصریح کرد: این یعنی ما با نسلی مواجهیم که شیوه زیستن و فهمیدن او با هیچ نسلی پیش از خود قابل مقایسه نیست.
طبقه بندی نسل‌ها از نگاه جامعه شناسی
رئیس سازمان بهزیستی با تشریح جایگاه نسل‌ها گفت: در علوم اجتماعی، واژه نسل تنها به فاصله سنی اشاره ندارد بلکه به تجربه مشترک تاریخی یا تکنولوژیک بازمی‌گردد. از این منظر بشر در قرن اخیر شاهد هفت نسل عمده بوده است: نسل بزرگ، نسل خاموش، نسل انفجار جمعیت، نسل X، نسل Y، نسل Z و نسل‌های نوظهور آلفا و بتا.
وی با اشاره به وضعیت ایران اظهار داشت: نوجوانان دهه ۸۰ و ۹۰ شمسی در زمره نسل Z و آغاز نسل آلفا و بتا هستند، نسلی که در محیطی دیجیتال، جهانی و متصل رشد کرده است.
حسینی با استناد به پژوهش‌های داخلی و بین‌المللی از جمله مطالعه ملی سبک زندگی نوجوانان ایرانی (دانشگاه تهران، ۱۴۰۱) و گزارش یونیسف ایران (۲۰۲۳) گفت: نسل نوجوان امروز دارای ویژگی‌هایی متمایز است از جمله شبکه‌ای بودن ارتباطات، فردگرایی مثبت، سرعت در یادگیری و تغییر، احساس ناامنی اقتصادی در کنار امید به آینده و جست‌وجوی مرجع هویتی جدید. در بسیاری از خانواده‌ها حتی پدیده جامعه‌پذیری معکوس مشاهده می‌شود یعنی فرزندان به والدین آموزش می‌دهند.
وی افزود: این نسل بیش از هر نسل دیگری در معرض خشونت‌های رسانه‌ای، اضطراب جهانی و اخبار ناامیدکننده قرار دارد اما در عین حال، نسلی خلاق، هوشمند و فرصت‌ساز است.
چالش تربیت در عصر دیجیتال
رئیس سازمان بهزیستی کشور در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به تحولات فناوری گفت: جهان از موج‌های مختلف ارتباطی عبور کرده است از عصر واقعیت فیزیکی تا عصر ایده‌آل‌گرایی، عصر دیجیتال، و اکنون عصر ذهنی (Mental Age) که در آن واقعیت و مجاز درهم‌تنیده‌اند. ما وارد عصر متاورس شده‌ایم جایی که مرز میان منِ واقعی و منِ دیجیتال به‌تدریج محو می‌شود.
وی افزود: در چنین شرایطی، نوجوانان در جامعه‌ای شبکه‌ای و لحظه‌ای زندگی می‌کنند جامعه‌ای که سیال، کوتاه‌مدت، متکثر و فاقد ساختارهای ثابت است. یادگیری در این دنیا دیگر خطی نیست بلکه موزاییکی است یعنی ترکیبی از تجربه، تصویر، صدا و تعامل آنی. ما با نسلی روبه‌رو هستیم که نه فقط خواننده متن، بلکه سازنده محتواست.
کنترل و محدودسازی صحیح نیست
حسینی در پاسخ به پرسش «چگونه باید با این نسل برخورد کرد» گفت: اغلب دولت‌ها و خانواده‌ها به دلیل نگرانی از آسیب‌ها با رویکرد کنترل و محدودسازی وارد می‌شوند اما تجربه جهانی نشان می‌دهد که این راهکار پایدار نیست.
وی با اشاره به تجربه کشورهای موفق اظهار داشت: بر اساس گزارش OECD (۲۰۲۲) و تجربه کشورهایی مانند ژاپن، فنلاند و کره‌جنوبی، مؤثرترین راه، تربیت دیجیتال و توانمندسازی مبتنی بر مشارکت است یعنی باید نوجوانان را به‌جای حذف از فضا به شریک در مدیریت فضا تبدیل کرد.
رئیس سازمان بهزیستی کشور با اشاره به ظرفیت‌های داخلی گفت: در ایران نیز سازمان بهزیستی می‌تواند با اجرای طرح‌هایی مانند سلام (سلامت اجتماعی محله‌محور) و مراقبت از نوجوانان در فضای مجازی به این هدف نزدیک شود. پیوند میان خانواده، مدرسه، داوطلبان محلی و سازمان‌های اجتماعی می‌تواند زمینه‌ساز تربیت نسلی مسئول، خلاق و سالم در فضای مجازی باشد.
حسینی در پایان تأکید کرد: یکی از اهداف مهم این دوره، درک نگاه پدیدارشناسانه به نوجوان است. این نگاه ما را متوجه دنیای درونی او می‌کند که پر از فرصت‌های طلایی است، این فرصت‌ها از مسیر فضای مجازی نیز ممکن و حتی ساده‌تر است به شرط آنکه با توانمندسازی و افزایش سواد رسانه‌ای و دیجیتال همراه باشد.
وی ابراز امیدواری کرد که برگزاری چنین دوره‌هایی بتواند در مسیر تربیت دیجیتال و توانمندسازی نوجوانان کشور مؤثر و الهام‌بخش باشد.