به گزارش خبرنگار مهر، نشست آینده فرزندان در عصر هوش مصنوعی و آمادگی خانواده‌ها با هدف بررسی تخصصی فرصت و تهدیدهای هوش مصنوعی در زندگی خانواده‌ها در مؤسسه تبیان با حضور مهدی واحدی استادیار تکنولوژی آموزشی دانشگاه علامه طباطبایی، محمد احسان خرامید، کارشناس و فعال رسانه و فضای مجازی و حسین غفاری معلم و پژوهشگر تربیت و رسانه برگزار شد.
مهدی واحدی، استادیار تکنولوژی آموزشی دانشگاه علامه طباطبایی، در این نشست به تبیین فرصت‌ها و تهدیدهای هوش مصنوعی در حوزه تربیت، به‌ویژه نقش خانواده‌ها پرداخت و بر لزوم شکل‌گیری یک فهم صحیح و سیاست‌گذاری منسجم در این زمینه تأکید کرد.
مهدی واحدی در ابتدای سخنان خود با اشاره به نفوذ نامرئی اما همه‌جانبه هوش مصنوعی در زندگی، گفت: به نظر می‌رسد که ابتدا باید فهم صحیحی از این پدیده به دست بیاوریم تا بتوانیم در مورد فرصت‌ها و تهدیدها و همچنین نسبت خانواده‌ها با هوش مصنوعی و اینکه چه باید کرد، صحبت کنیم. این فهم صحیح یا نسبتاً صحیح در این گفت‌وگو بسیار مهم است.
وی با هشدار درباره یک «ادراک عمومی مخاطره‌آمیز» در جامعه افزود: هرگونه بحث تربیتی پیرامون هوش مصنوعی، امروز آزمون و خطای صرف نیست. برنامه‌های آموزشی که کودکان و نوجوانان استفاده می‌کنند، سیستم‌های نظارتی در شبکه‌های اجتماعی و انواع ابزارهای فناوری، گفت‌وگوهای روزمره ما؛ رد پای هوش مصنوعی در همه این‌ها نیست، بلکه یک لایه نامرئی اما بسیار حاضر و هنجارشده است.
این استاد دانشگاه علامه طباطبایی حوزه‌های نفوذ هوش مصنوعی را بسیار گسترده خواند و تصریح کرد: هوش مصنوعی در آموزش هست، در تفریحات هست، در ارتباطات هست و حتی در شکل‌گیری هویت کودکان و نوجوانان ما امروز کاملاً ردش دیده می‌شود. در واقع محدود کردن آن صرفاً به چت‌ها می‌تواند ما را غافل کند از بخش اعظم و البته نامرئی تأثیر هوش مصنوعی بر موضوع تربیت و زندگی کودکان ما.
واحدی پرسش کلیدی را اینگونه مطرح کرد: آیا فناوری هوش مصنوعی می‌تواند یک ابزار برای توانمندسازی نسل آینده ما تبدیل شود یا اینکه خطر پنهانی برای حوزه‌های مختلفی مثل حریم خصوصی، خلاقیت، استقلال کودکان و گفت‌وگو است؟ این پرسش می‌تواند راهگشای برخی از مباحث باشد.
وی با بیان اینکه «ما در آستانه یک گذار تاریخی در حوزه فناوری هستیم»، به فرصت‌های بی‌نظیر این فناوری اشاره کرد: هوش مصنوعی امروز می‌تواند شکاف‌های آموزشی را به شدت کاهش دهد، می‌تواند آموزش را شخصی‌سازی کند و متناسب با شرایط هرکدام از فرزندان و دانش‌آموزان ما باشد و در واقع می‌تواند کودکان ما را برای دنیای جدید آماده کند.
این کارشناس تکنولوژی آموزشی در عین حال به نگرانی‌های جدی نیز اشاره کرد و هشدار داد: اگر برای این نگرانی‌ها برنامه وجود نداشته باشد، با مخاطراتی مواجه خواهیم شد. نگرانی‌هایی مثل جایگزینی ارتباطات انسانی که الان در میان بچه‌های ما به جهت مواجهه و کاربست بی‌مهابای هوش مصنوعی شاهد آنیم. کلان‌داده‌های کودکان ما که بدون نظارت و از طریق اسباب‌بازی‌ها و اپلیکیشن‌های مختلف جمع‌آوری می‌شوند، می‌توانند مخاطراتی برای خانواده‌ها و جامعه ایجاد کنند. الگوریتم‌های هوش مصنوعی خود نیز مسئله مهم و نگران‌کننده‌ای هستند.
واحدی با بیان اینکه ما در میانه یک «دوگانه تاریخی» قرار داریم، به وضعیت سیاست‌گذاری در جهان اشاره کرد: امروز دنیا نسبت به اصل قانون‌گذاری و قاعده‌مند کردن هوش مصنوعی به جدیت فکر می‌کند. کشورهای پیشرو در حوزه سواد و تربیت رسانه‌ای در حال اقدام هستند.
وی در ادامه به تحلیل وضعیت ایران پرداخت و با بیان اینکه «ما زودتر از فناوری‌های قبلی مثل ویدئو، اینترنت و ماهواره، این فناوری را بدون مقاومت پذیرفتیم»، این ادعا را که این پذیرش به دلیل «تغییر پارادایم‌های ذهنی سیاست‌گذاران» است، رد کرد و گفت: اگر چنین بود، ما در این چهار پنج سال اخیر باید شاهد اتفاقات مهمی می‌بودیم که هنوز با آن مواجه نشده‌ایم. این سوال مطرح است که سازمان‌های متولی به کجا رسیدند و الان چه نقشی در سیاست‌گذاری و قاعده‌گذاری هوش مصنوعی در کشور دارند؟ مسئله هوش مصنوعی در نظام تعلیم و تربیت ما کجاست؟
این استاد دانشگاه با اشاره به ارتباطش با نهادهای سیاست‌گذار افزود: تا جایی که من اطلاع دارم، هنوز اتفاق خاصی نیفتاده است. در حالی که اگر فهم درست و دقیقی از جایگاه هوش مصنوعی در دنیای کنونی وجود داشت، ما الان باید دغدغه‌ها را در قالب فعالیت‌های ناظر بر قاعده‌گذاری، تنظیم‌گری و حتی کنش و واکنش در سطح مدرسه می‌دیدیم که تا آنجا فاصله داریم.
واحدی در پایان با ارائه تحلیل خود از دلیل این سکون و بی‌عملی گفت: شاید تعبیر اینکه حاکمیت به نوعی پذیرفته و مقاومت نمی‌کند، اساساً به این دلیل باشد که جنس هوش مصنوعی، جنس متفاوتی است و گستره آن به قدری وسیع است که اساساً مقاومت و ایستادگی و مباحثی از این دست، عقلانی نیست. به خاطر همین، در فضای بی‌تصمیمی به سر می‌بریم. در فضای ممانعت و مواجهه منفی نیستیم، اما در عین حال در یک فضای آمادگی کامل برای برنامه‌ریزی دقیق هم قرار نداریم.
ایران در قبال هوش مصنوعی در فضای بی‌تصمیمی به سر می‌برد
واحدی در ادامه با اشاره به نفوذ همه‌جانبه هوش مصنوعی در زندگی افزود: هوش مصنوعی تنها به چت‌ها محدود نیست، بلکه لایه‌ای نامرئی اما بسیار حاضر در آموزش، تفریح، ارتباطات و حتی شکل‌گیری هویت کودکان ماست. محدود کردن درک ما به چت‌ها، ما را از بخش اعظم تأثیرات آن غافل می‌کند.
وی پرسش کلیدی را اینگونه مطرح کرد: آیا این فناوری می‌تواند ابزاری برای توانمندسازی نسل آینده باشد یا خطری پنهان برای حریم خصوصی، خلاقیت و استقلال کودکان؟
این استاد دانشگاه با بیان اینکه «در آستانه یک گذار تاریخی هستیم»، به دوگانگی موجود اشاره کرد: از یک سو، هوش مصنوعی می‌تواند شکاف آموزشی را کاهش دهد، آموزش را شخصی‌سازی کند و کودکان را برای دنیای جدید آماده کند. از سوی دیگر، نگرانی‌های جدیی مثل جایگزینی ارتباطات انسانی، سو استفاده از کلان‌داده‌های کودکان و الگوریتم‌های غیرشفاف وجود دارد.
واحدی با انتقاد از سکون نهادهای متولی گفت: اگر فهم درستی از جایگاه هوش مصنوعی وجود داشت، باید تاکنون شاهد فعالیت‌های ناظر بر قاعده‌گذاری و حتی کنش در سطح مدرسه می‌بودیم، اما متأسفانه هنوز چنین اتفاقی نیفتاده است.
وی در تحلیل این وضعیت افزود: به نظر می‌رسد جنس هوش مصنوعی و گستره وسیع آن به حدی است که مباحث مقاومت و ایستادگی در برابر آن، عقلانی به نظر نمی‌رسد. همین موضوع منجر به فضای بی‌تصمیمی فعلی شده است. ما نه در فضای ممانعت و مواجهه منفی و نه در فضای آمادگی کامل برای برنامه‌ریزی دقیق هستیم.