رسانه ها و شبکه های اجتماعی چه نقشی در جوانی جمعیت دارند؟ | ایران مدلبز

پنجشنبه بیستم آذرماه ۱۴۰۴، میهمان مردم خوب تربت‌حیدریه بودم و در آیین اختتامیه دومین جشنواره ملی «ایران جوان» شرکت کردم. موضوع «جوانی جمعیت»، از جمله مباحث استراتژیک کشور است و در این میان نقش رسانه ها، هم پیش برنده و هم بازدارنده است. 

 

در این مراسم که به همت روابط عمومی وزارت بهداشت و دانشگاه علوم پزشکی تربت حیدریه برگزار شده بود با اشاره به یافته‌های علمی درباره نقش رسانه‌های نوین در تغییر الگوهای خانوادگی گفتم: «امروز بخشی از کاهش تمایل به ازدواج و فرزندآوری ناشی از تأثیرات ناخواسته رسانه‌هایی مانند اینستاگرام است؛ رسانه‌هایی که به‌طور نظام‌مند «فردگرایی»، «زندگی تک‌نفره»، «مصرف‌گرایی فردی» و «سبک زندگی بدون مسئولیت جمعی» را برجسته می‌کنند. 

 

هنگامی که سرگرمی روزانه جامعه مبتنی بر چنین روایت‌هایی باشد، طبیعی است که انگیزه برای تشکیل خانواده، پذیرش نقش والدگری و مشارکت اجتماعی کاهش یابد. رسانه و هنر زبان اقناع جامعه‌اند و هنر—به‌ویژه هنر تصویر— می‌تواند مسیر درست را برای جامعه قابل‌فهم و قابل‌باور کند. 

 

این یک واقعیت است که کاهش فرزندآوری و تمایل به کم‌فرزندی در بسیاری از کشورها افزایش یافته و رسانه‌های نوین یکی از عوامل مؤثر در این روند هستند. چین موفق شده با مدیریت هوشمند شبکه‌های اجتماعی روایت‌های مثبت از خانواده، فرزند و آینده را تقویت کند و ذائقه مخاطبان را از فردگرایی افراطی به سمت «زندگی اجتماعی و خانوادگی» سوق دهد. 

 

تحقیقاتی در آمریکا نشان داده حتی اگر وضعیت اقتصادی یک جامعه در شاخص‌های عینی مناسب باشد، بازتاب رسانه‌ایِ منفی و اغراق‌شده از وضعیت اقتصادی می‌تواند به کاهش تمایل به تشکیل خانواده منجر شود. به بیان دیگر، آنچه بر رفتار مردم اثر می‌گذارد «اقتصاد ادراک‌شده» است نه فقط اقتصاد واقعی. 

 

در این موضوع نقش تلویزیون بنیادی است. تلویزیون می‌تواند بستری برای بازنمایی امید، مشارکت جمعی، همبستگی خانوادگی و روایت‌های مثبت از آینده باشد. مشکلات اقتصادی انکارناپذیر است و امنیت روانی جامعه نیز تحت‌تأثیر این مشکلات قرار دارد. نشانه‌های آن را در افزایش پرخاشگری می‌بینیم؛ اما حتی در چنین شرایطی، رسانه‌ها وظیفه دارند آینده را برای جامعه قابل‌پیش‌بینی و قابل‌مدیریت نشان دهند.