بکارگیری پرستاران متخصص تنها راه نجات نظام سلامت از بن بست است | ایران مدلبز

کارشناسان نظام سلامت در نشست سیاستی توسعه نقش پرستاری تاکید کردند که نظام سلامت ایران با چالش های بزرگی در ارائه خدمت و مدیریت اقتصادی مواجه است و تنها راه نجات آن توسعه نقش پرستاران و اجرای پرستاری تخصصی است، راهی که بسیاری از کشورهای دنیا رفته اند و به موفقیت رسیده اند.

به‌گزارش روابط‌عمومی سازمان نظام پرستاری،  پرستاری تخصصی یک رویکرد موثر در نظام سلامت است که می تواند دسترسی مردم را به خدمات سلامت افزایش دهد و میزان رضایتمندی را از نظام سلامت هم در بین مردم و هم در جامعه پرستاری افزایش دهد.

بیش از ۶۰ سال است که در دنیا نقش پرستار تخصصی یا پرکتیشنر (Nurse Paractitioner) در حرفه پرستاری تعریف شده است و پرستاران پرکتیشنر در کشورهای مختلف به‌عنوان یکی از بخش‌های مهم نظام سلامت مشغول ارائه خدمت به بیماران و مردم هستند. اما در ایران هنوز این نقش و جایگاه تعریف نشده است.

سازمان نظام پرستاری به‌عنوان نهادی که طبق قانون مصوب مجلس برای توسعه و ارتقای جایگاه حرفه‌ای در حوزه پرستاری وظایف و مسئولیت مشخصی دارد، با همکاری معاونت پرستاری برای ارتقای جایگاه پرستاری و همچنین تلاش برای حفظ حقوق پرستاران و مردم در قبال خدمات پرستاری نشست سیاستی توسعه نقش پرستاری را برگزار کرد.

نشست سیاستی بررسی نقش پرستاران در نظام سلامت با حضور متخصصان حوزه پرستاری، پزشکان و نمایندگانی از معاونت‌های وزارت بهداشت، سازمان نظام پرستاری و دانشگاههای علوم پزشکی برگزار شد. ارائه‌کنندگان در پنل‌های تخصصی این نشست به لزوم ایجاد و تعریف نقش پرستار پرکتیشنر در نظام سلامت بر اساس پژوهش‌های علمی تاکید کردند.

پنل اول نشست سیاستی بررسی نقش پرستاران در نظام سلامت به سطح اول مراقبت های بهداشتی یا Care Health Primary، پزشک خانواده و نظام ارجاع اختصاص داشت.

«بررسی تجارب موفق منظقه و جهانی در توسعه نقش پرستاری به پرستار پرکتیشنر در سطح اول مراقبت‌های بهداشتی (PHC) با نگاه به اهداف توسعه کشور» اولین پژوهش ارائه شده در این نشست توسط مجید صحت و علیرضا علیمحمدی‌ها بود.

مدل استقرار پرستار پرکتیشنر در نظام سلامت ایران

صحت و همکاران وی در این پژوهش با بررسی وضعیت توزیع نیروی متخصص سلامت در کشور و چالش‌های نظام سلامت، اهداف توسعه پایدار سازمان ملل کهپوشش همگانی بهداشت و سلامت و دسترسی آسان مردم به خدمات بهداشتی باکیفیت، به موقع و ارزان جزو آن است و قانون برنامه توسعه کشور در موضوع سلامت طرحی با عنوان « مدل استقرار پرستار پرکتیشنر در نظام سلامت ایران» ارائه کردند.

پژوهشگران این طرح با ارائه تعاریف نظری و عملیاتی، صلاحیت‌های لازم، حیطه‌های اصلی عملکرد، شرح وظایف و مسئولیت‌ها و دوره‌های آموزشی و مقررات وضع‌شده پرستار پرکتیشنر پرداختند. سپس تاریخچه‌ای از پرستار پرکتیشنر در جهان و منطقه ارائه کردند.

بر اساس این پژوهش از سال ۱۹۶۵ میلادی که در کشور آمریکا بکارگیری پرستار پرکتیشنر آغاز شده تا امروز بسیاری از کشورها در آمریکای جنوبی، اروپا، شرق آسیا و حتی کشورهای منطقه بر اساس تجربیات کشورهای دیگر اقدام به تعریف این نقش در نظام‌های سلامت خود کرده‌اند.

مزایای اجرای پرستار متخصص

بر اساس داده‌های این پژوهش نتایج مطالعات انجام شده درباره پرستار پرکتیشنر و تاثیرات آن بر بهبود پیامدهای بیماران و ارتقای سلامت جامعه (کیفیت)، سهولت دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی، کاهش زمان انتظار بیماران (زمان) و کاهش شاخص پرداخت از جیب بیماران (ارزان) و در نهایت ارتقای رشته پرستاری و افزایش رضایت شغلی پرستاران را نشان می‌دهد.

پوشش همگانی سلامت با بکارگیری پرستاران متخصص امکانپذیر است

در ادامه این نشست دکتر عباس وثوق، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران پژوهش خود با عنوان «استفاده از ظرفیت پرستاری جهت رفع چالش‌ها و بهبود پوشش همگانی سلامت (طرح پزشک خانواده و نظام ارجاع)» را ارائه کرد.

وثوق در این پژوهش با بررسی قوانین و طرح‌های موجود در نظام سلامت ایران در دهه‌های اخیر به نقش پرستاران در نظام سلامت پرداخت.

وی با توضیح برخی پژوهش‌ها و طرح‌های بین‌المللی در این زمینه، چالش‌های نظام سلامت ایران از جمله تاکید بر درمان به‌جای پیشگری، بهره‌وری پایین در هزینه‌کرد در بخش بهداشت و درمان، توسعه آموزش و … را تببین کرد.

رفع مهمترین چالش های نظام سلامت به کمک پرستاران

افزایش بار بیماری‌های غیرواگیر مانند دیابت، سرطان، فشار خون و … که نیازمند پیگیری و رصد مستمر هستند، گذار جمعیتی به سمت سالمندی، نابرابری در دسترسی به خدمات سلامت و فشار مالی بر مردم و نظام سلامت را چالش‌هایی دانست که با ظرفیت کلیدی پرستاری می‌توان آنها را برطرف کرد.

در انتهای این پژوهش وثوق نتیجه‌گیری کرد که پوشش همگانی سلامت در ایران یک آرزو نیست، یک هدف قابل دستیابی است و کلید تحقق این هدف استفاده از ظرفیت بزرگ و اثبات شده جامعه پرستاری است.

سرمایه‌گذاری بر روی پرستاری یک سرمایه‌گذاری هوشمندانه برای داشتن یک نظام سلامت عادلانه‌تر، کارامدتر و مقرون‌ به صرفه‌تر است و دانشکده‌های پرستاری و مامایی باید نقش پررنگ‌تری در تربیت نیروی مراقب سلامت بازی کنند.

تحلیل اقتصادی توسعه نقش پرستاری پرکتیشنر

دکتر نادر جهانمر، استاد اقتصاد سلامت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی هم در ادامه پژوهش خود را با عنوان «تحلیل اقتصادی توسعه نقش پرستاری پرکتیشنر در تحولنظام سلامت ایران» ارائه داد.

جهانمهر ارائه خود را با سوال چرا اکنون؟ آغاز کرد و دلایل؛ گذار اپیدمیولوژیک، تغییر بار بیماری‌ها از واگیر به غیرواگیر((NCDsو پیری جمعیت ایران، ناکارآمدی مدل فعلی و اینکه سیستم «پزشک‌محور»‌ برای مدیریت بیماری‌های مزمن گران و ناکارآمد است مطرح کرد.

صرفه جویی 70 درصدی در نظام سلامت با اجرای پرستاری پرکتیشنر

وی گفت: و راه‌حل استراتژیک معرفی نقش پرستار متخصص (NP) به‌عنوان یک مداخله اقتصادی با اهرم بالا و مزایای آن که صرفه‌جویی ۶۰ تا ۷۰ درصدی در هزینه‌های مستقیم، بهبود دسترسی در مناطق محروم و آزادسازی وقت پزشکان را بیان کرد.

وی در ادامه به بررسی الگوهای جهانی و کشورهای خلیج فارس در استفاده از پرستار پرکتیشنر پرداخت و همچنین بحران نیروی کار پزشکی در کشور را مطرح کرد.

جهانمهر با ارائه مدل‌های اقتصادی در بار اقتصادی بالای بیماری‌های غیر واگیر مانند بیماری‌های قلبی، سرطان، دیابت و … بر اقتصاد سلامت کشور و همچنین هزینه بالای تربیت پزشک عمومی به ازای پرستار متخصص در مدل فعلی اقتصاد سلامت کشور پرداخت.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم‌ پزشکی شهید بهشتی در ادامه با ارائه شبیه‌سازی اقتصادی بکارگیری پرستار پرکتیشنر و ارزش پنهان استفاده از این نقش در نظام سلامت برای مدیریت بیماری‌های غیرواگیر چالش‌ها و راهکارهای تعریف این نقش در نظام سلامت ایران را بیان کرد و در نهایت نتیجه گرفت توسعه نقش پرستار متخصص (NP) یک ضرورت اقتصادی برای سیستم سلامت ایران است.

دکتر محمدرضا رهبر، مشاور بین‌الملل معاون بهداشت وزیر بهداشت هم در این نشست با موضوع نگاهی به نظام شبکه ارائه خدمات سلامت در ایران (دستاوردها و چالش‌های موجود) گفت: پرستاری در نظام سلامت به‌عنوان یک حرفه نگاه نمی‌شود، یک رکن کاربردی حکمرانی سلامت است. پرستار بین سه رکن اساسی خدمات، سیاست‌گذاری و جمعیت ترکیب ایجاد می‌کند.

توسعه نقش پرستار تنها راه نجات نظام سلامت کشور است

وی به رشد بیماری‌های واگیر و غیرواگیر و تغییر ترکیب جمعیتی به سالمندی اشاره کرد و افزود: مدل‌های سنتی دیگر کارایی سابق را ندارد و ناکارآمد هستند و در این شرایط پرستاری تنها حوزه‌ای است که می‌تواند توان مقابله با این چالش‌ها و تداوم خدمات را داشته باشد.

رهبر ادامه داد: بر اساس شواهد بیش از ۷۰ درصد مسیر مراقبت در بیماری‌های مزمن، سالمندی، سلامت خانواده، سلامت روان و مراقبت در منزل پرستار محور است و پرستار است که باعث تاب‌آوری نظام سلامت می‌شود.

مشاور بین‌الملل معاون بهداشت وزیر بهداشت گفت: پرستار رهبر مراقبت و مدیریت سلامت در جامعه باید تعریف شود. با این رویکرد باید برای پرستاری سیاستگذاری کنیم. پرستاری تخصصی در زمینه‌های مختلف به درستی برای پرستاران تعریف شده است و نظام سلامت در سیاستگذاری باید این ظرفیت‌ها را تعریف کند.

رهبر افزود: نقش های لازم پرستاران در آینده باید سیاست‌گذاری شود. غربالگری جمعیت، مدیریت دارویی، مدیریت خطر، ارتباط بین‌بخشی و … باید در سیاست‌گذاری آینده برای ظرفیت پرستاری دیده شود. در سیاست‌گذاری خدمات هم نقش پرستار در همه سطوح باید مشخص شود.

وی ادامه داد: موضوع دیگر این است که در حکمرانی، نظام اعتباربخشی، قانون‌گذاری و … جایگاه پرستار مشخص شود. نقش پرستار در تصمیم‌گیری هم موضوعی است که باید دیده شود. اگر نظام سیاستی از پرستاران استفاده کند، سیاست‌های پرستاری تثبیت پیدا می‌کند.

مشاور بین‌الملل معاون بهداشت وزیر بهداشت گفت: پرستاری هم از نظر تکنیکال و هم از نظر اخلاقی و هم از حیطه سیاستگذاری اهمیت بالایی دارد. نظام ارجاع بدون پرستاران امکان‌پذیر نیست. در کنار آن نباید از ترکیب پرستاری با تکنولوژی‌های هوشمند غافل شد.

رهبر بیان کرد: پیوند با اهداف کلان نظام سلامت مانند تاب‌آوری، پوشش همگانی نظام سلامت، آمادگی برای مسیر سالمندی و … همه در گرو این است که بازآفرینی نقش و مسیر شغلی پرستاران را انجام دهیم. هیچ رشته‌ای به اندازه پرستاری مهم نیست، اما باید این سیستم را توانمندتر کرده و در حیطه سیاست‌ها بیاوریم تا از وجود پرستاران استفاده کنیم.

در پنل اول همچنین دکتر اسدی نوقابی، پرستار پرکتیشنر ساکن در ایالت تگزاس آمریکا به ارائه تجربیات خود در این زمینه، سطح فعالیت، دوره‌های آموزشی لازم و همچنین نقش پرستار پرکتیشنر در آمریکا در سطح اول مراقبت‌های سلامت پرداخت.