تاب‌آوری نظام سلامت؛ راهبرد پیشگیرانه برای ثبات، امنیت و توسعه پایدار | ایران مدلبز

به گزارش وبدا، متن پیام دکتر علیرضا رییسی به شرح زیر است:

در جهان امروز، که با افزایش فراوان بلایا، تغییرات اقلیمی و تهدیدات نوپدید سلامت روبه‌روست، تاب‌آوری نظام سلامت به‌عنوان یکی از ستون‌های اصلی حکمرانی سلامت، شاخصی از توان کشور در پیشگیری، پاسخ و بازیابی پس از بحران تلقی می‌شود. این مفهوم، صرفاً به واکنش در شرایط اضطرار محدود نیست، بلکه بر ظرفیت نظام برای پیش‌بینی خطر، کاهش آسیب‌پذیری، تداوم خدمات و بازگشت هوشمندانه به وضعیت پایدار تأکید دارد. شعار جهانی سال ۲۰۲۵، «Fund on Resilience, Not Disasters»، فراخوانی روشن برای تغییر رویکرد از هزینه‌کرد پس از بحران به سرمایه‌گذاری پیش از بحران است؛ تغییری که به معنای گذار از «مدیریت حادثه» به «مدیریت ریسک» است.

برای جمهوری اسلامی ایران، کشوری با تنوع جغرافیایی و قرارگرفته بر کمربند بلایای طبیعی، تاب‌آوری نظام سلامت یک ضرورت ملی است. تجارب زلزله بم و کرمانشاه، سیلاب‌های ۱۳۹۸ و همه‌گیری کووید-۱۹ نشان داد که هرچند ظرفیت‌های قابل‌توجهی در ساختار بهداشت کشور وجود دارد، اما شکاف‌هایی نیز در آمادگی، هماهنگی بین‌بخشی و تداوم خدمت مشهود است. این تجربه‌ها تأکید می‌کنند که پیشگیری، نه واکنش بلکه باید محور سیاست‌گذاری سلامت در برابر خطرات باشد.

نظام سلامت تاب‌آور تضمین می‌کند که خدمات حیاتی مانند مراقبت‌های اورژانسی، مدیریت بیماری‌های واگیر و غیرواگیر، واکسیناسیون، سلامت مادر و کودک و مراقبت‌های اولیه حتی در شدیدترین بحران‌ها ادامه یابد. از منظر سیاست‌گذاری عمومی، سرمایه‌گذاری در تاب‌آوری سلامت به معنای تقویت اعتماد عمومی، ارتقای کارآمدی حاکمیتی و حفظ ثبات اجتماعی در برابر بحران‌هاست.

در این مسیر، مجموعه‌ای از اقدامات راهبردی باید مورد توجه قرار گیرد:

۱. مقاوم‌سازی زیرساخت‌های سلامت در برابر خطرات لرزه‌ای و اقلیمی

۲. تدوین و اجرای استانداردهای طراحی مبتنی بر ریسک (Risk-Oriented Design) برای کاهش خسارات انسانی و اقتصادی

۳. توسعه سامانه‌های اطلاعاتی یکپارچه سلامت و نظام‌های هشدار زودهنگام برای رصد بلادرنگ خطرات و بهینه‌سازی پاسخ

۴. توانمندسازی نیروی انسانی سلامت در سطوح مدیریتی و اجرایی برای تصمیم‌گیری مؤثر در شرایط ناپایداری

۵. نهادینه‌سازی همکاری بین‌بخشی و حکمرانی یکپارچه خطر (All-of-Government, All-of-Society Approach) برای انسجام در اقدام ملی.

تاب‌آوری سلامت بدون همکاری چندبخشی پایدار نیست؛ زیرا مدیریت خطر بلایا مستلزم هم‌افزایی وزارتخانه‌ها، دانشگاه‌ها، سازمان‌های امدادی، نهادهای مردمی و بخش خصوصی است. این هماهنگی در ذات خود، تقویت‌کننده سرمایه اجتماعی و کارآمدی دولت در شرایط بحران است.

از منظر علمی و تحلیلی، استنتاج روشن از مفهوم تاب‌آوری آن است که پایداری سلامت دیگر تنها در گرو توسعه زیرساخت‌های درمانی نیست، بلکه در توان نظام برای پیشگیری فعال از اختلالات، حفظ عملکرد مستمر و بازسازی اعتماد عمومی در شرایط بحران نهفته است. تاب‌آوری، بازتاب ظرفیت نظام سلامت برای پیش‌بینی، آمادگی و پاسخ متناسب پیش از وقوع بحران است — ظرفیتی که اگر در مرحله پیشگیری تقویت شود، هزینه‌های انسانی، اقتصادی و اجتماعی بحران‌ها را به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهد.

تاب‌آوری سلامت به‌طور مستقیم با چارچوب اسناد جهانی برای کاهش خطر بلایا هم‌راستا است و می‌تواند جایگاه ایران را در دیپلماسی سلامت منطقه‌ای و همکاری‌های بین‌المللی تقویت نماید.

اکنون ضروری است که برنامه‌ریزی برای تاب‌آوری نظام سلامت در مرکز سیاست‌گذاری ملی سلامت ایران قرار گیرد. این رویکرد، نه یک انتخاب اختیاری بلکه یک الزام برای تضمین امنیت سلامت، ثبات اجتماعی و آینده‌ای پایدار برای ملت ایران است. در جهانی سرشار از عدم قطعیت، پیشگیری، محور خردمندی و تاب‌آوری، ضامن تداوم زندگی و سلامت ملی است.