سلامت روان؛ یک حق بنیادین و محرک توسعه پایدار | ایران مدلبز

در ماه جاری، رهبران جهان در سازمان ملل متحد برای چهارمین نشست عالیرتبه درباره پیشگیری و کنترل بیماری‌های غیرواگیر و ترویج سلامت روان گرد هم آمدند. در این نشست، بیانیه سیاسی مهمی صادر شد که تعهد جهانی کشورها را در محورهای کلیدی زیر مورد تأکید مجدد قرار داد:

کاهش یک‌سومی مرگ‌ومیر زودرس ناشی از بیماری‌های غیرواگیر تا سال ۲۰۳۰ گسترش دسترسی به خدمات سلامت روان با هدف پوشش ۱۵۰ میلیون نفر بیشتر تقویت مراقبت‌های بهداشتی اولیه به‌عنوان بنیان پوشش همگانی سلامت مقابله با عوامل خطر اصلی شامل دخانیات، الکل، رژیم‌های غذایی ناسالم، کم‌تحرکی و آلودگی هوا بسیج منابع مالی پایدار و ترویج عدالت، شمول و اقدام همه‌جانبه در جامعه

بیماری‌های غیرواگیر سالانه موجب بیش از ۴۳ میلیون مرگ در جهان می‌شوند و نزدیک به یک میلیارد نفر با شرایط سلامت روان زندگی می‌کنند. این آمار نشان می‌دهد که سلامت نه تنها یک حق انسانی بنیادین، بلکه محرکی برای توسعه پایدار است.

وضعیت سلامت روان در ایران

نتایج آخرین پیمایش ملی سلامت روان در سال ۱۴۰۱ و دوران کرونا نشان می‌دهد که:

حدود ۲۵.۱ درصد جمعیت کشور دست‌کم یک اختلال روانپزشکی دارند. این آمار نسبت به ۱۱ سال پیش، ۱.۵ درصد افزایش یافته است. افسردگی با شیوع ۱۳.۷ درصدی همچنان شایع‌ترین اختلال روانی در ایران است. زنان بیش از مردان در معرض ابتلا به افسردگی و اضطراب قرار دارند. اغلب استان‌های کشور تنها یک یا دو بخش روانپزشکی فعال دارند و همین مسئله بر دسترسی عادلانه به خدمات سلامت روان اثرگذار است.

این داده‌ها نشان می‌دهد که افزایش سواد سلامت روان، ارتقای خدمات، و تقویت شبکه‌های حمایتی در جامعه، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.

هفته ملی سلامت روان در ایران

امسال در ایران، هفته ملی سلامت روان با شعار «دسترسی به خدمات سلامت روان در بحران‌ها و شرایط اضطراری؛ یک اولویت همگانی» برگزار می‌شود. روزشمار این هفته بر موضوعاتی همچون:

آمادگی سازمان‌یافته پیش از بحران و تاب‌آوری پایدار همکاری بین‌بخشی در مدیریت بحران سواد سلامت روان و نقش رسانه کارشناسان سلامت روان و تجربه‌های میدانی در بحران دسترسی عادلانه به خدمات سلامت روان و حمایت از گروه‌های آسیب‌پذیر و خانواده به‌عنوان پناهگاه امن در بحران‌ها تأکید دارد.

در این مسیر، کارشناسان سلامت روان، سفیران سلامت، تشکل‌های مردمی و جوانان نقش بی‌بدیلی در ارتقای تاب‌آوری اجتماعی و حمایت از گروه‌های آسیب‌پذیر ایفا می‌کنند. همچنین، آموزش مهارت‌های زندگی به‌عنوان نسخه‌ای اثربخش برای پیشگیری از اختلالات روانپزشکی، باید در مدارس، دانشگاه‌ها و محیط‌های کاری تقویت شود.

پیشنهاد اجرایی

تجربه نشان داده است که برنامه‌های محله‌محور سلامت روان با تمرکز بر سه رکن اصلی نیازسنجی محلی، آموزش هدفمند و ترویج خودمراقبتی می‌تواند تأثیر چشمگیری در افزایش آگاهی عمومی و کاهش مشکلات روانی-اجتماعی داشته باشد. پیشنهاد می‌شود این برنامه‌ها با مشارکت فعال نهادهای محلی، سازمان‌های مردم‌نهاد، جوانان و سفیران سلامت در سراسر کشور توسعه یابد تا دسترسی همگانی به خدمات سلامت روان در شرایط عادی و بحران تحقق یابد.

پنج سال آینده حیاتی است. شتاب‌بخشی به راه‌حل‌های مقرون‌به‌صرفه، یکپارچه و مبتنی بر شواهد می‌تواند نه تنها جان میلیون‌ها نفر را نجات دهد، بلکه نظام‌های سلامت را در سراسر جهان و کشور ما متحول ساخته و جامعه‌ای تاب‌آورتر و سالم‌تر بسازد.