اصلاح سبک زندگی و غربالگری دو عامل مهم در پیشگیری از پوکی استخوان | ایران مدلبز

دکتر نوید داوودی، متخصص روماتولوژی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی در گفت و گو با وبدا با اشاره به اینکه بافت استخوان به‌طور طبیعی ساختاری میکروسکوپی، متخلخل و شبیه اسفنج دارد، افزود: در طول عمر انسان، دو نوع سلول در این بافت فعالیت می‌کنند، سلول‌های استخوان‌ساز و سلول‌های استخوان‌خوار. این دو گروه از سلول‌ها در تعادل دائمی هستند تا شکل طبیعی و استحکام استخوان‌ها حفظ شود.

او افزود: به دلیل فشارهای روزانه، استرس‌ها و آسیب‌های جزئی، بخشی از استخوان تخریب می‌شود و سپس توسط سلول‌های استخوان‌ساز جایگزین می‌گردد. این چرخه تا حدود ۳۰ سالگی به نفع استخوان‌سازی است و تراکم استخوان افزایش می‌یابد. از ۳۰ تا ۵۰ سالگی تراکم استخوان تقریبا ثابت می‌ماند و پس از آن، به‌ویژه در زنان پس از یائسگی، روند استخوان‌خواری شدت می‌گیرد. بنابراین بسیار اهمیت دارد که تا پیش از ۳۰ سالگی حداکثر تلاش برای استحکام استخوان‌ها صورت گیرد.

به گفته دکتر داوودی، پوکی استخوان یک معضل جهانی است و با افزایش سن جمعیت، شیوع آن نیز رو به فزونی می‌رود. در جهان حدود ۲۰۰ تا ۲۵۰ میلیون نفر به این بیماری مبتلا هستند.

او تاکید کرد: متأسفانه در کشور ما میزان ابتلا از میانگین جهانی هم بالاتر است. آمارها نشان می‌دهد از هر سه فرد بالای ۵۰ سال، یک نفر دچار شکستگی ناشی از پوکی استخوان می‌شود. در مردان نیز حدود یک‌پنجم این گروه سنی چنین تجربه‌ای دارند.

عوامل خطر و زمینه‌های ابتلا

به گفته این پزشک متخصص، مهم‌ترین عامل خطر برای پوکی استخوان افزایش سن است. پس از آن، نژاد اهمیت دارد. به‌طور مثال، سفیدپوستان بیشتر در معرض ابتلا هستند. همچنین: تغذیه نامناسب، کم‌تحرکی و نبود ورزش، مصرف برخی داروها و بیماری‌های زمینه‌ای می‌توانند در بروز پوکی استخوان نقش داشته باشند.

وی یادآوری کرد: مواد مغذی مانند ویتامین D، کلسیم، فسفر و ویتامین K برای حفظ تراکم استخوان ضروری هستند.

بیماری خاموش و ضرورت غربالگری

این متخصص روماتولوژی تاکید کرد: پوکی استخوان معمولا بدون علامت است و به همین دلیل از آن با عنوان بیماری خاموش یا حتی قاتل خاموش یاد می‌شود. اغلب بیماران زمانی متوجه بیماری خود می‌شوند که دچار شکستگی شده‌اند.

وی افزود: بسیاری از شکستگی‌ها در مراحل اولیه نادیده گرفته می‌شوند. شکستگی لگن یکی از عوارض جدی این بیماری است که با کاهش طول عمر و افزایش مرگ‌ومیر همراه است. بنابراین غربالگری اهمیت حیاتی دارد.

طبق توصیه عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، زنان باید از سن ۶۵ سالگی و مردان از سن ۷۰ سالگی غربالگری شوند. اما در صورت وجود عوامل خطر مانند یائسگی زودرس، مصرف داروهای خاص، بیماری‌های زمینه‌ای یا سابقه خانوادگی شکستگی، غربالگری باید زودتر انجام شود.

نقش تغذیه و مکمل‌ها

دکتر داوودی تغذیه را یکی از کلیدی‌ترین عوامل پیشگیری دانست و گفت: دو ماده اصلی در استخوان‌سازی کلسیم و ویتامین D هستند. اگر این مواد به میزان کافی از رژیم غذایی تامین نشوند، باید از مکمل‌ها کمک گرفت.

او با بیان اینکه کلسیم در منابع غذایی حیوانی و گیاهی وجود دارد اما منبع حیوانی بیشتر است و جذب بهتری دارد گفت: به عنوا مثال : یک لیوان شیر: حدود ۲۰۰ تا ۲۵۰ میلی‌گرم کلسیم و یک قالب پنیر یا یک کاسه ماست: معادل همان میزان کلسیم دارند. همچنین سبزیجاتی مانند اسفناج، کلم بروکلی و پرتقال نیز حاوی کلسیم هستند، هرچند جذب منابع حیوانی بیشتر است.

وی در مورد ویتامین D نیز توضیح داد: این ویتامین در جگر ماهی، جگر گاو و زرده تخم‌مرغ یافت می‌شود، اما منابع غذایی آن محدود است. مهم‌ترین منبع ویتامین D نور خورشید است، اما به دلیل استفاده از پوشش و محافظت در برابر آفتاب، اغلب افراد دچار کمبود هستند. بنابراین توصیه می‌شود تمام افراد، صرف‌نظر از سن و جنس، مکمل ویتامین D دریافت کنند.

وی خاطرنشان کرد: مکمل‌های این ویتامین می‌تواند روزانه یا ماهانه مصرف شود.

عوارض پوکی استخوان و شکستگی‌ها

به گفته این فوق‌تخصص، افراد مبتلا به پوکی استخوان ممکن است حتی با یک حرکت ساده یا فعالیت روزمره دچار شکستگی شوند.

وی به شایع‌ترین شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان نیز اشاره و عنوان کرد: شکستگی در ستون فقرات که موجب قوز پشتی، کاهش قد، درد و حتی تنگی نفس و فشار بر قفسه سینه شود. شکستگی ساعد و لگن (حتی در اثر زمین خوردن ساده) و شکستگی در لگن که عموما موجب مرگ بیماری می شود.

دکتر داوودی با بیان اینکه استاندارد جهانی برای تشخیص پوکی استخوان، اندازه‌گیری تراکم استخوان با کمک اشعه ایکس است. تاکید کرد: میزان اشعه در این روش بسیار اندک است و هیچ عارضه‌ای برای بیمار ایجاد نمی‌کند.

این متخصص روماتولوژی توصیه کرد: همه افراد به‌ویژه زنان پس از یائسگی و مردان بالای ۷۰ سال، با انجام غربالگری و رعایت تغذیه مناسب شامل مصرف کافی کلسیم و ویتامین D، فعالیت بدنی منظم و پرهیز از کم‌تحرکی، می‌توانند از پوکی استخوان و عوارض جدی آن پیشگیری و در صورت ابتلا آن را شناسایی کنند.