لیلا هادی پور کارشناس ارشد اداره سلامت مادران وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در گفتگو با خبرنگار مهر در رابطه با اینکه رشته مامایی چیست و چه نقشی را در نظام سلامت کشور دارد، گفت: رشته مامایی یکی از شاخه‌های علوم پزشکی است که بانوان پس از فارغ‌التحصیلی از دبیرستان می‌توانند وارد آن شوند. این رشته در مقطع کارشناسی به‌صورت چهار ساله ارائه می‌شود و امکان ادامه تحصیل در مقاطع کارشناسی‌ارشد و دکترای تخصصی در حوزه‌هایی مانند بهداشت باروری، بهداشت مادر و کودک و دیگر گرایش‌های مرتبط وجود دارد.
وی ادامه داد: فارغ‌التحصیلان مقطع کارشناسی با عنوان ماما شناخته می‌شوند و می‌توانند مستقیماً وارد بازار کار شده و به ارائه خدمات در نظام سلامت بپردازند. در حال حاضر، حدود ۳۰ هزار ماما در بخش بهداشت و درمان کشور فعالیت دارند.
هادی پور اذعان کرد: ماماها با تکیه بر دانش علمی و مبتنی بر شواهد، به خانواده‌ها کمک می‌کنند تا تصمیم‌های آگاهانه‌تری در زمینه فرزندآوری و سلامت خود بگیرند. از آموزش‌های پیش از بارداری گرفته تا مراقبت‌های دوران حاملگی و پس از زایمان، همگی بخشی از وظایف آنان است.
نقش ماما در ارتقای سواد سلامت و کیفیت زندگی جامعه
کارشناس ارشد اداره سلامت مادران وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اظهار داشت: ماماها نقش کلیدی در ارتقای سواد سلامت جامعه ایفا می‌کنند؛ نقشی که به‌طور مستقیم بر کیفیت زندگی افراد و سلامت نسل آینده تأثیرگذار است. برخلاف تصور رایج که مامایی را صرفاً مرتبط با بارداری و زایمان می‌داند، این حرفه طیف گسترده‌ای از خدمات مراقبتی را در تمام مراحل زندگی انسان پوشش می‌دهد.
وی افزود: مراقبت‌های دوران نوزادی و کودکی، پایش رشد، مشاوره و آموزش در سنین بلوغ، مراقبت‌های جوانان و نوجوانان، انجام واکسیناسیون، آموزش‌های مربوط به بهداشت باروری و همچنین مراقبت‌های دوران سالمندی، همگی در حیطه فعالیت این افراد قرار دارند. یکی از بخش‌های مهم این خدمات، غربالگری بیماری‌های شایع زنان از جمله غربالگری پستان و سرطان‌های شایع زنان است که با هدف پیشگیری و تشخیص زودهنگام بیماری‌ها انجام می‌شود.
هادی پور بیان کرد: دوران بارداری و زایمان، اگرچه یکی از زیباترین مراحل زندگی خانواده‌هاست، اما معمولاً با نگرانی‌ها و اضطراب‌هایی همراه است؛ در این میان آنان با ارائه آموزش‌های علمی و مراقبت‌های مستمر، به کاهش این اضطراب‌ها کمک می‌کنند. مراقبت‌ها از پیش از بارداری آغاز می‌شود و شامل مشاوره و آماده‌سازی پدر و مادر برای فرزندآوری سالم است.
وی تاکید کرد: یکی از مؤثرترین ابزارها برگزاری کلاس‌های آمادگی برای زایمان است؛ کلاس‌هایی که در آن‌ها مادران می‌آموزند چگونه در دوران بارداری از جسم و روان خود مراقبت کنند و تغذیه سالم، فعالیت بدنی مناسب، آمادگی ذهنی برای زایمان و تربیت فرزند، از جمله سرفصل‌های این آموزش‌ها است؛ همچنین این افراد با آگاهی‌بخشی علمی و بر پایه شواهد، به خانواده‌ها کمک می‌کنند تا فرزندانی سالم و آگاه پرورش دهند و جامعه‌ای توانمندتر و برخوردار از سواد سلامت بالاتر شکل گیرد.
مامایی ترکیبی از عشق و مسئولیت در خدمت
هادی پور در ادامه گفت: مامایی تنها یک رشته علمی نیست بلکه ترکیبی از علم، هنر، عشق و مسئولیت‌پذیری است. ماماها همراه خانواده‌ها در یکی از شگفت‌انگیزترین مراحل زندگی بشر یعنی بارداری و تولد هستند. آن‌ها نه‌تنها مراقبت‌های جسمی از مادر را بر عهده دارند، بلکه نقش مهمی در حفظ آرامش روانی او ایفا می‌کنند؛ در واقع آن‌ها به مادر آموزش می‌دهد چگونه جسم و روح خود و فرزند آینده‌اش را به بهترین شکل بسازد.
وی افزود: بارداری، پدیده‌ای زیبا و سرشار از رمز و راز، نیازمند مراقبتی هوشمندانه و انسانی است. ماماها با آموزش صحیح، به مادران کمک می‌کنند تا این دوران را با آرامش سپری کرده و برای تولد یک انسان جدید، آمادگی جسمی و روانی داشته باشند. اینجاست که نقش این افراد فراتر از حرفه درمانی، به همراهی عمیق انسانی و تصمیم‌گیری‌های حساس در لحظات بحرانی تبدیل می‌شود.
کارشناس ارشد اداره سلامت مادران وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مطرح کرد: در بسیاری از نقاط دورافتاده و صعب‌العبور کشور، ماماها تنها حلقه اتصال مادران باردار با خدمات ایمن زایمانی هستند. “تسهیلات زایمانی” که توسط وزارت بهداشت در این مناطق تأسیس شده و با حضور این افراد اداره می‌شوند که در سخت‌ترین شرایط جوی و جغرافیایی، با فداکاری و آگاهی کامل، خود را به مادران باردار می‌رسانند تا از بروز عوارض و خطرات جدی جلوگیری کنند. آن‌ها اغلب با تجهیزات ابتدایی اما دانش و تجربه بالا، مانع از مرگ مادر و نوزاد می‌شوند.
وی متذکر شد: یکی دیگر از ابعاد حیاتی فعالیت آنان آموزش در زمینه سلامت باروری و پیشگیری از تصمیم‌های آسیب‌زا مانند سقط‌های غیرضروری و سزارین‌های بی‌دلیل است. بسیاری از خانواده‌ها با باورهای نادرست درباره زمان مناسب فرزندآوری یا ارزش‌گذاری نادرست بر سقط جنین مواجه‌اند.
هادی پور ادامه داد: مامایی یعنی محافظت از زندگی، آموزش برای انتخاب‌های آگاهانه و همراهی در مسیر خلق انسان‌هایی سالم و آگاه. این حرفه در خط مقدم سلامت نسل آینده ایستاده و ستون اصلی در مسیر جوانی جمعیت و ارتقای کیفیت زندگی در جامعه است.
بارداری فرایندی طبیعی و نیازمند حمایت آگاهانه
کارشناس ارشد اداره سلامت مادران وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اذعان کرد: از لحظه‌ای که نطفه شکل می‌گیرد و زندگی آغاز می‌شود، والدین در برابر آن مسئول‌اند. ماماها در این مسیر، نقش راهنما و حامی را ایفا می‌کنند تا پدر و مادر بتوانند این دوران حساس را با سلامت جسمی و آرامش روانی طی کنند. یکی از اصلی‌ترین وظایف این افراد ارائه مشاوره‌های دقیق و مبتنی بر گفت‌وگو است؛ گفت‌وگوهایی که در آن، نگرانی‌ها و دلایل عدم تمایل خانواده‌ها برای ادامه بارداری بررسی شده و به صورت علمی و عاطفی پاسخ داده می‌شود.
هادی پور بیان کرد: زمانی که والدین بدانند که این جنین، یک موجود زنده با آینده‌ای روشن است که می‌تواند امید تازه‌ای به زندگی آن‌ها ببخشد، نگرششان تغییر خواهد کرد. در واقع، تقویت لایه‌های روحی و روانی مادر یکی از کلیدی‌ترین ابعاد مراقبت است. بسیاری از بارداری‌های “ناخواسته” در اصل به دلیل آمادگی نداشتن روانی والدین رخ می‌دهد، و ماماست که با آموزش و همراهی، این فرصت را به آن‌ها می‌دهد تا برای نقش تازه خود آماده شوند. خداوند با طراحی یک دوره ۹ ماهه، فرصتی طلایی برای رشد جسمی و روانی والدین فراهم کرده است؛ فرصتی که باید قدر آن را دانست.
وی تصریح کرد: بارداری با تغییرات هورمونی گسترده‌ای همراه است؛ تغییراتی که بدن مادر را به‌شکل طبیعی برای رشد جنین، زایمان و مادری آماده می‌کند. این فرایند شگفت‌انگیز نشان می‌دهد که بدن انسان با سازوکار دقیق و خودکار، برای این مسئولیت مهم طراحی شده است.
هادی پور اظهار داشت: زایمان یک روند طبیعی در چرخه زندگی انسان است و همان‌طور که ما به سایر اندام‌های بدن اعتماد داریم، باید به سیستم تولیدمثل نیز اعتماد داشته باشیم؛ سیستمی که به‌صورت ذاتی توانایی مدیریت بارداری و زایمان را دارد. باور به این اصل، نه‌تنها به کاهش ترس و اضطراب کمک می‌کند، بلکه زنان را به توانایی طبیعی بدنشان برای زایمان بازمی‌گرداند؛ مامایی، فراتر از مراقبت پزشکی، هنری انسانی و تعهدی عمیق به حفظ حیات و کرامت انسان از آغاز تولد است.
ماما همراه مطمئن خانواده‌ها در مسیر زایمان ایمن و ارتقای سلامت جمعیت
وی یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های خانواده‌ها در فرآیند فرزندآوری را ترس دانست و افزود: ترس از زایمان طبیعی، ترسی که عمدتاً ناشی از نگرانی درباره درد زایمان و ناآگاهی از روش‌های علمی کاهش آن است. اینجاست که ماما به‌عنوان مشاور، همراه و آموزش‌دهنده پررنگ می‌شود؛ زمانی که ماما در کنار مادر قرار می‌گیرد، اعتمادبه‌نفس او را تقویت می‌کند و با آموزش تکنیک‌های کاهش درد، تن‌آرامی، مسیر زایمان به تجربه‌ای مثبت و امن تبدیل می‌شود.
هادی پور مطرح کرد: اطمینان‌بخشی به خانواده‌ها یکی از مؤثرترین مهارت ماما است؛ مهارتی که هم مادر و هم پدر را برای پذیرش این فرآیند مهم آماده می‌سازد. ماما تنها مراقب سلامت جسم نیست، بلکه مربی و همراه خانواده در خلق یک زندگی نو است.
وی افزود: ماماها در خط مقدم ارائه خدمات سلامت قرار دارند، به‌ویژه در شرایط بحرانی. از بلایای طبیعی مانند سیل و زلزله گرفته تا بحران‌های اجتماعی و جمعیتی، زایمان هرگز متوقف نمی‌شود و مراقبت نباید دچار وقفه گردد. ماما نخستین فردی است که در این شرایط وارد عمل شده و مراقبت از مادر، نوزاد و حتی دیگر اعضای خانواده را بر عهده می‌گیرد.
کارشناس ارشد اداره سلامت مادران وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی خاطر نشان کرد: امروزه کشور با دو بحران مهم مواجه است کاهش نرخ جمعیت و بحران سالخوردگی. در این شرایط، ماما می‌تواند نقشی کلیدی ایفا کند؛ از ترغیب خانواده‌ها به فرزندآوری گرفته تا آموزش برای تربیت فرزند سالم و زندگی سالم. مامایی تنها علم مراقبت نیست؛ علم و هنر پرورش نسلی سالم، آگاه و توانمند برای آینده کشور است.