نارسایی دریچه سه‌لتی؛ جراحی‌هایی که زندگی را تغییر می‌دهند

مجموعه: بیماری ها و راه درمان

نارسایی دریچه سه‌لتی باعث بازگشت خون به دهلیز راست می‌شود

جراحی نارسایی دریچه سه‌لتی؛ آنچه باید بدانید

نارسایی دریچه سه‌لتی (Tricuspid Regurgitation) شرایطی است که در آن دریچه سه‌لتی قلب به‌درستی بسته نمی‌شود و اجازه می‌دهد خون به‌صورت معکوس از بطن راست به دهلیز راست جریان یابد. این وضعیت در موارد شدید می‌تواند منجر به عوارض جدی مانند نارسایی قلبی سمت راست، تورم شکم، بزرگ شدن کبد و خستگی شود. در این مقاله، به بررسی جامع جراحی نارسایی دریچه سه‌لتی، انواع آن، خطرات، فرآیند بهبودی و نکات کلیدی مرتبط با آن می‌پردازیم.

دریچه سه‌لتی گشاد شدن به دلیل نقص در بسته شدن دریچه رخ می‌دهد.

دریچه سه‌لتی چیست؟ 

دریچه سه‌لتی یکی از چهار دریچه قلب است که بین دهلیز راست و بطن راست قرار دارد. این دریچه دارای سه لت (برگچه) است که به‌طور معمول با باز و بسته شدن، جریان خون را در جهت درست هدایت می‌کنند. در نارسایی دریچه سه‌لتی، لت‌ها به‌درستی بسته نمی‌شوند و خون به عقب نشت می‌کند، که می‌تواند فشار اضافی بر قلب وارد کند.

چه زمانی جراحی لازم است؟

در بسیاری از موارد، نارسایی خفیف تا متوسط دریچه سه‌لتی با داروهایی مانند دیورتیک‌ها (برای کاهش تجمع مایعات) یا داروهای تنظیم‌کننده ضربان قلب مدیریت می‌شود. با این حال، در موارد شدید، جراحی ممکن است ضروری باشد. پزشکان معمولاً جراحی را در شرایط زیر توصیه می‌کنند:

• نارسایی شدید اولیه دریچه سه‌لتی، ناشی از:

– اندوکاردیت عفونی (عفونت لایه داخلی قلب)

– سوراخ شدن لت‌های دریچه

– مشکلات مادرزادی

• آسیب ناشی از قرار دادن دستگاه‌های پزشکی (مانند ضربان‌ساز)

نارسایی شدید ثانویه دریچه سه‌لتی، که به دلیل بیماری‌های دیگر قلب مانند نارسایی بطن چپ یا فشار خون ریوی ایجاد شده و به درمان دارویی پاسخ نمی‌دهد.

• جراحی همزمان، زمانی که بیمار برای مشکل دیگری در قلب (مانند جراحی دریچه میترال یا عروق کرونر) تحت عمل قرار می‌گیرد.

تصمیم برای جراحی توسط تیمی از متخصصان قلب و جراحان قلب گرفته می‌شود که سلامت کلی بیمار، شدت بیماری و خطرات احتمالی را ارزیابی می‌کنند.

شایع‌ترین علت نارسایی دریچه سه‌لتی گشاد شدن بطن راست است

انواع جراحی نارسایی دریچه سه‌لتی

۱٫ ترمیم دریچه سه‌لتی

ترمیم دریچه معمولاً گزینه ارجح است، زیرا بافت طبیعی قلب بیمار حفظ می‌شود. این روش می‌تواند به‌صورت جراحی قلب باز یا با تکنیک‌های کم‌تهاجمی انجام شود. روش‌های ترمیم شامل موارد زیر است:

• اصلاح شکل دریچه: تغییر شکل لت‌ها برای بهبود بسته شدن.

• اتصال مجدد لت‌ها: ترمیم لت‌های جدا شده یا پاره.

• تقویت دریچه: افزودن حلقه‌ای مصنوعی (آنولوپلاستی) برای حمایت از ساختار دریچه.

• ترمیم بافت‌های نگهدارنده: اصلاح طناب‌های تاندونی یا عضلات پاپیلاری که لت‌ها را به دیواره قلب متصل می‌کنند.

مزایای ترمیم شامل کاهش نیاز به داروهای ضد انعقاد طولانی‌مدت و حفظ عملکرد طبیعی قلب است.

۲٫ جایگزینی دریچه سه‌لتی 

اگر دریچه بیش از حد آسیب دیده باشد و قابل ترمیم نباشد، جایگزینی دریچه انجام می‌شود. در این روش، دریچه معیوب با یکی از موارد زیر جایگزین می‌شود:

• دریچه بیولوژیکی: ساخته‌شده از بافت انسانی یا حیوانی (مانند گاو یا خوک). این دریچه‌ها معمولاً نیازی به مصرف طولانی‌مدت داروهای ضد انعقاد ندارند، اما ممکن است با گذشت زمان فرسوده شوند.

• دریچه مکانیکی: ساخته‌شده از مواد مصنوعی مانند فلز یا کربن. این دریچه‌ها بادوام‌تر هستند، اما نیاز به مصرف مادام‌العمر داروهای ضد انعقاد (مانند وارفارین) دارند.

جایگزینی دریچه نیز می‌تواند به‌صورت جراحی قلب باز یا با روش‌های کم‌تهاجمی انجام شود.

۳٫ جراحی کم‌تهاجمی

پیشرفت‌های اخیر امکان انجام ترمیم یا جایگزینی دریچه سه‌لتی را با روش‌های کم‌تهاجمی فراهم کرده است. این روش‌ها شامل موارد زیر هستند:

• ترمیم یا جایگزینی با کاتتر (Transcatheter): در این روش، ابزارهای جراحی از طریق یک کاتتر که از رگ‌های خونی (معمولاً از کشاله ران) وارد بدن می‌شود، به قلب هدایت می‌شوند. این روش برای بیمارانی که خطر جراحی قلب باز برایشان بالاست، مناسب است.

• رویکرد توراکوتومی راست: جراحی از طریق برش کوچکی بین دنده‌ها انجام می‌شود، که به کاهش زمان بهبودی کمک می‌کند.

مزایای روش‌های کم‌تهاجمی شامل کاهش خونریزی، خطر کمتر عفونت، و دوره نقاهت کوتاه‌تر است.

خطرات جراحی نارسایی دریچه سه‌لتی

مانند هر جراحی قلب، جراحی دریچه سه‌لتی نیز خطراتی دارد. برخی از عوارض احتمالی عبارت‌اند از:

• آریتمی: ضربان قلب نامنظم که ممکن است نیاز به درمان داشته باشد.

• خونریزی: در حین یا پس از جراحی.

• عفونت: به‌ویژه در محل برش یا در دریچه جدید.

• سکته مغزی: ناشی از لخته شدن خون یا اختلال در جریان خون.

• ارسایی کلیه: به‌ویژه در بیماران با مشکلات کلیوی قبلی.

• نقص عملکرد دریچه: در موارد نادر، دریچه ترمیم‌شده یا جایگزین‌شده ممکن است به‌درستی کار نکند.

• نارسایی قلبی: در صورتی که قلب نتواند فشار جراحی را تحمل کند.

قبل از جراحی، تیم پزشکی خطرات خاص بیمار را ارزیابی کرده و با او در مورد فواید و خطرات احتمالی صحبت می‌کند.

جراحی تعویض دریچه در موارد شدید انجام می‌شود

فرآیند بهبودی پس از جراحی

بهبودی پس از جراحی دریچه سه‌لتی به نوع جراحی (قلب باز یا کم‌تهاجمی)، سلامت کلی بیمار و وجود عوارض بستگی دارد. مراحل کلی بهبودی عبارت‌اند از:

اقامت در بیمارستان

• بیماران معمولاً ۳ تا ۷ روز در بیمارستان بستری می‌مانند. در این مدت، آزمایش‌های تصویربرداری (مانند اکوکاردیوگرافی) و تست‌های دیگر برای اطمینان از عملکرد صحیح دریچه انجام می‌شود.

• داروهایی مانند ضد انعقادها (برای جلوگیری از لخته شدن خون) و آنتی‌بیوتیک‌ها (برای پیشگیری از عفونت) تجویز می‌شوند.

بهبودی در خانه

• دوره نقاهت کامل معمولاً ۴ تا ۸ هفته طول می‌کشد، اما در روش‌های کم‌تهاجمی ممکن است کوتاه‌تر باشد.

• در هفته‌های اول، بیماران باید از فعالیت‌های سنگین مانند بلند کردن اجسام، خم شدن، یا رانندگی اجتناب کنند.

• فعالیت بدنی به‌تدریج افزایش می‌یابد، و بیماران ممکن است در برنامه‌های توان‌بخشی قلبی شرکت کنند که شامل ورزش‌های سبک و نظارت پزشکی است.

مراقبت‌های طولانی‌مدت

• بیمارانی که دریچه مکانیکی دریافت کرده‌اند، باید مادام‌العمر داروهای ضد انعقاد مصرف کنند.

• معاینات منظم با متخصص قلب برای بررسی عملکرد دریچه و سلامت کلی قلب ضروری است.

مزایای جراحی نارسایی دریچه سه‌لتی

جراحی موفق می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشد. مزایای آن شامل:

• کاهش علائم مانند تنگی نفس، خستگی و تورم.

• پیشگیری از عوارض جدی مانند نارسایی قلبی سمت راست.

• افزایش طول عمر در بیماران با نارسایی شدید.

نارسایی خفیف دریچه سه‌لتی ممکن است علامتی نداشته باشد

سوالات متداول درباره نارسایی دریچه سه‌لتی

۱٫ تفاوت بین ترمیم و جایگزینی دریچه سه‌لتی چیست؟

ترمیم: دریچه طبیعی بیمار حفظ و اصلاح می‌شود (مثلاً با تغییر شکل لت‌ها یا افزودن حلقه تقویتی). این روش معمولاً خطر کمتری دارد و نیازی به داروهای ضد انعقاد طولانی‌مدت نیست.

جایگزینی: دریچه معیوب با دریچه بیولوژیکی (بافت حیوانی/انسانی) یا مکانیکی (مصنوعی) تعویض می‌شود. دریچه‌های مکانیکی بادوام‌ترند اما نیاز به مصرف مادام‌العمر ضد انعقادها دارند.

۲٫ آیا پس از جراحی نیاز به داروهای خاصی است؟

پس از جراحی، داروهایی مانند آنتی‌بیوتیک‌ها (برای پیشگیری از عفونت) و ضد انعقادها (برای جلوگیری از لخته شدن خون) تجویز می‌شوند. در صورت استفاده از دریچه مکانیکی، مصرف مادام‌العمر ضد انعقادها (مانند وارفارین) ضروری است. برای دریچه‌های بیولوژیکی، ممکن است نیاز به ضد انعقادها موقتی باشد.

۳٫ آیا نارسایی دریچه سه‌لتی می‌تواند بدون جراحی درمان شود؟

در موارد خفیف تا متوسط، علائم با داروهایی مانند دیورتیک‌ها (برای کاهش تورم) و داروهای تنظیم‌کننده فشار خون قابل‌کنترل است. با این حال، در نارسایی شدید، جراحی اغلب تنها راه‌حل مؤثر است.

۴٫ آیا نارسایی دریچه سه‌لتی ارثی است؟

برخی موارد نارسایی دریچه سه‌لتی به دلیل ناهنجاری‌های مادرزادی (که ممکن است ارثی باشند) ایجاد می‌شوند. با این حال، بسیاری از موارد ثانویه هستند و به دلیل بیماری‌های دیگر قلب مانند فشار خون ریوی یا نارسایی بطن چپ به وجود می‌آیند.

۵٫ آیا می‌توان پس از جراحی ورزش کرد؟

پس از بهبودی کامل (معمولاً چند ماه پس از جراحی)، اکثر بیماران می‌توانند فعالیت‌های ورزشی سبک تا متوسط را از سر بگیرند. با این حال، باید با پزشک مشورت کنید، زیرا نوع ورزش و شدت آن به شرایط بیمار و نوع دریچه (بیولوژیکی یا مکانیکی) بستگی دارد.

۶٫ آیا نارسایی دریچه سه‌لتی پس از جراحی ممکن است عود کند؟

در برخی موارد، به‌ویژه اگر نارسایی ثانویه به دلیل بیماری‌های دیگر قلب باشد، ممکن است مشکلات دریچه دوباره ظاهر شوند. معاینات منظم با متخصص قلب برای نظارت بر عملکرد دریچه ضروری است.

جمع‌بندی 

نارسایی دریچه سه‌لتی در موارد شدید می‌تواند تأثیرات جدی بر سلامت قلب و کیفیت زندگی داشته باشد. جراحی، چه به‌صورت ترمیم یا جایگزینی دریچه، یکی از مؤثرترین روش‌های درمانی برای این بیماری است. با پیشرفت‌های اخیر در روش‌های کم‌تهاجمی، بیماران اکنون گزینه‌های ایمن‌تر و با دوره بهبودی کوتاه‌تری در اختیار دارند. اگر به این بیماری مبتلا هستید، با تیم پزشکی خود مشورت کنید تا بهترین گزینه درمانی برای شرایط خاص شما تعیین شود.

گردآوری:بخش سلامت بیتوته