خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها – احسان عباسپور: امسال، شعار سال با عنوان «سرمایه‌گذاری برای تولید» از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی اعلام شده است؛ شعاری که در دل خود دو مؤلفه حیاتی برای اقتصاد کشور را توأمان دارد: جذب سرمایه و جهش در تولید. در این مسیر، دانشگاه‌ها و مراکز علمی کشور، نقشی تعیین‌کننده و زیرساختی دارند چرا که سرمایه‌گذاری واقعی، بدون پشتوانه علمی، منجر به توسعه پایدار نمی‌شود و تولید نیز، اگر دانش‌محور نباشد، در رقابت جهانی محکوم به شکست خواهد بود.
در ادامه، به بررسی ابعاد مختلف نقش دانشگاه و مراکز علمی در تحقق این شعار می‌پردازیم:
۱. دانشگاه؛ سنگ‌بنای سرمایه‌گذاری دانش‌بنیان
در جهان امروز، سرمایه‌گذاری صرفاً به معنای تزریق پول نیست بلکه سرمایه‌گذاری در دانش، مهم‌ترین نوع آن است. دانشگاه‌ها می‌توانند با تولید علم و فناوری، مسیر سرمایه‌گذاری را هدفمند و بهره‌ور کنند. زمانی که یک سرمایه‌گذار بداند پشت یک ایده، تیمی علمی با مطالعات بازار، طراحی محصول، مدل مالی و ارزیابی‌های دقیق وجود دارد، ریسک سرمایه‌گذاری کاهش یافته و انگیزه افزایش می‌یابد. مراکز علمی، با تدوین طرح‌های اقتصادی مبتنی بر پژوهش، می‌توانند طرح‌های تولیدی را برای سرمایه‌گذاران قابل اطمینان و جذاب سازند.
۲. تربیت نیروی انسانی متخصص و خلاق؛ بستر جذب سرمایه
سرمایه‌گذار برای ورود به هر بخش تولیدی، نیازمند اطمینان از وجود نیروی انسانی ماهر است. دانشگاه‌ها با تربیت متخصصان فنی، مهندسان، اقتصاددانان، مدیران پروژه و فناوران، زمینه را برای توسعه پایدار تولید فراهم می‌کنند. اگر دانشگاه‌ها از آموزش صرف عبور کرده و وارد میدان مهارت‌آموزی، کارآفرینی و توانمندسازی شوند، می‌توانند سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی را متقاعد کنند که ایران، بستر امن و آماده‌ای برای تولید دانش‌محور است.
۳. دانشگاه، حلقه اتصال میان سرمایه‌گذاران و ایده‌های ناب
در دانشگاه‌ها روزانه ده‌ها ایده خلاقانه و پروژه فناورانه شکل می‌گیرد اما بسیاری از این ایده‌ها در نطفه خفه می‌شوند، چون سرمایه‌گذار مناسبی برای آن‌ها وجود ندارد یا فرآیند انتقال فناوری به تولید صورت نمی‌گیرد. در این میان، مراکزی مانند پارک‌های علم و فناوری، مراکز رشد، دفاتر انتقال فناوری و دفاتر کارآفرینی دانشگاهی باید فعال‌تر از همیشه عمل کرده و به‌عنوان واسطه میان صاحبان سرمایه و صاحبان ایده وارد شوند. پلتفرم‌های تخصصی سرمایه‌گذاری خطرپذیر نیز باید با حمایت دولت و دانشگاه، گسترش یابند.
۴. بازآفرینی اعتماد سرمایه‌گذار از مسیر شفافیت علمی
یکی از دلایل کاهش میل به سرمایه‌گذاری در کشور، نبود شفافیت، ارزیابی درست و تضمین بازگشت سرمایه است. دانشگاه‌ها می‌توانند با طراحی مدل‌های علمی برای ارزیابی پروژه‌های تولیدی، ارائه گزارش‌های دقیق بازار، امکان‌سنجی اقتصادی و تحلیل‌های سودآوری، نقش چشمگیری در احیای اعتماد سرمایه‌گذاران ایفا کنند. مراکز تحقیقاتی دانشگاهی باید به مراکز مشاوره و تحلیل ریسک برای سرمایه‌گذاران تبدیل شوند.
۵. توسعه فناوری‌های بومی برای کاهش وابستگی تولید
سرمایه‌گذاری در تولید زمانی مؤثر است که هزینه‌های جانبی کاهش یابد. یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها، واردات مواد اولیه، ماشین‌آلات و دانش فنی است. دانشگاه‌ها می‌توانند با هدایت پژوهش‌ها به سمت تولید فناوری‌های بومی در کاهش وابستگی و افزایش سودآوری نقش‌آفرینی کنند. پروژه‌های تحقیقاتی باید معطوف به رفع نیاز صنعت باشد نه صرفاً انتشار مقالات علمی.
۶. نقش شرکت‌های دانش‌بنیان در جذب سرمایه تولیدی
شرکت‌های دانش‌بنیان که اغلب از دل دانشگاه‌ها متولد می‌شوند، می‌توانند با ارائه محصولات نوآورانه، مزیت‌های رقابتی بالایی برای سرمایه‌گذاران ایجاد کنند. این شرکت‌ها هم می‌توانند هدف سرمایه‌گذاری قرار گیرند، هم به‌عنوان همکاران فناورِ واحدهای تولیدی سنتی عمل کنند. دانشگاه‌ها با تسهیل روند تجاری‌سازی ایده‌ها، آموزش اقتصاد نوآوری و حمایت از مالکیت فکری، باید به موتور محرک اقتصاد دانش‌بنیان و جذب سرمایه‌گذار تبدیل شوند.
۷. فرهنگ‌سازی اقتصادی در دانشگاه‌ها؛ از نگاه صرف آموزشی تا نگاه تولیدمحور
یکی از وظایف مغفول مانده دانشگاه‌ها، فرهنگ‌سازی اقتصادی است. دانشجویان باید از همان آغاز تحصیل با مفاهیمی چون مدل کسب‌وکار، زنجیره ارزش، تحلیل بازار، سرمایه‌گذاری و مسئولیت‌پذیری اقتصادی آشنا شوند. برگزاری رویدادهایی چون استارتاپ ویکند، دوره‌های آموزشی برای تدوین طرح کسب‌وکار، کارگاه‌های جذب سرمایه و حتی شبیه‌سازی مذاکره با سرمایه‌گذاران، می‌تواند دانشگاه را به کانون تفکر تولیدی و اقتصادی تبدیل کند.
۸. سیاست‌گذاری‌های علمی در راستای جهت‌دهی سرمایه‌گذاری‌ها
یکی دیگر از نقش‌های مهم دانشگاه‌ها، هدایت سرمایه‌گذاری‌ها به سمت اولویت‌های ملی است. این مراکز می‌توانند با ارائه تحلیل‌های آینده‌پژوهانه، مشخص کنند که کدام حوزه‌های صنعتی، کشاورزی، فناورانه یا خدماتی، بیشترین ظرفیت برای سرمایه‌گذاری و رشد را دارند. هدایت سرمایه‌گذاران از پروژه‌های مصرفی به پروژه‌های تولیدی، مستلزم آگاهی‌بخشی و تحلیل علمی و کاربردی است.
نتیجه‌گیری
شعار «سرمایه‌گذاری برای تولید» بدون مشارکت فعال دانشگاه‌ها، صرفاً در حد یک آرمان باقی خواهد ماند. دانشگاه‌ها و مراکز علمی نه‌تنها منبع ایده و تخصص بلکه زمینه‌ساز اعتمادسازی برای سرمایه‌گذاران و تضمین‌کننده آینده تولید کشور هستند. اگر سیاست‌گذاران، سرمایه‌گذاران و دانشگاه‌ها بتوانند در یک زیست‌بوم مشترک به هم‌افزایی برسند، ایران خواهد توانست از ظرفیت عظیم علمی خود برای جذب سرمایه و توسعه پایدار استفاده کند.
اکنون، زمان آن رسیده است که دانشگاه‌ها صرفاً به عنوان نهادهای آموزشی دیده نشوند، بلکه به‌مثابه شریک راهبردی نظام اقتصادی کشور، وارد عرصه اقدام و عمل شوند. سرمایه‌گذاری بر علم، بهترین تضمین برای آینده تولید و دانشگاه، نقطه آغاز این حرکت ملی است.
* عضو هیأت علمی دانشگاه